Polad Həşimovun təriflədiyi
Babək Ramaldanov kim idi...
Şəhidin həyat
hekayəsi
Aygün aprelin 16-sı səhər yuxudan
ayılıb baxçaya çıxdı. Axşam kiçik
oğlu Süleymanın 11 yaşı tamam olmuşdu. Şəhid
olmuş həyat yoldaşı Babəkin atası və
anası tort da alıb gətirmişdilər. Babaları-nənələri
başına yığılıb doğum gününü
qeyd etdilər uşağın. Hamı var idi, təkcə Babək
yox idi. Onsuz da gecəni səhərə qədər gözlərinə
yuxu getmədi gəlinin. Aranı-dağa, dağı arana
aşırdı. Babəkin bu qapıdan əlində
çiçək dəstələri ilə girdiyi günlər gözlərinin önündən
kino lenti kimi keçdi. Bu gün isə Babəkin şəhid
olduğundan düz 6 ay keçirdi. Bir azca bağçada gəzişdi.
Bu sərin yaz səhərində birdən gözü nar
ağacının altındakı üzü günəşə
boy vermiş bir tək çiçəyə sataşdı.
Yaxın gəldi... Diqqətlə baxdı... Elə bil ki,
canından üşütmə keçdi... Anasını
çağırdı. “Ay ana, ay ana, bura gəl,
baxçamızda Xarı bülbül” gülü bitib.”.
Anası Nadiyə qızının səsinə
həyətə endi. Diqqətlə baxıb, güldən bir
şey anlamadı. Dedi ki, ay qızım, mən
xarıbülbül gülü tanımıram axı...
-Ay ana, dağlarda, Şuşada, Şamaxıda
bitən güldür də...
Şəhidlərimizin şərəfinə onu indi
ulduz edib sinəmizə taxırıq...
-Həəə, ay qızım, ay Aygün,
Qaraşəhər hara, belə gül hara? Axı, deyirlər, o Qarabağda
bitir...
-Ay ana, bu
gün Babəkin şəhid olmasının 6 ayıdır. Axşam da Süleymanın 11 yaşı idi. Bu Babəkdir, aprelin 4-də ad
günümdə mənə gül gətirmədi, indi
uğrunda şəhid olduqları Şuşanın
gülünü mənə göndərib. Ana, vallah, bu Babəkdir,
- deyib, gözlərinin yaşını tökdü
Aygün... Yerə çöküb torpağın qoynundan baş qaldıran Xarı bulbul
çiçəyini sevib-oxşadı, ağladı…
Nadiyə
yenə əl-ayağa düşüb qızını sakitləşdirməyə
çalışdı... Babək şəhid
olandan belə idi günləri, ayları...
Uşaqlar dərsdən gələndən sonra
çiçəyi onlara da göstərdi Aygün. Uşaqlar da
bu çiçəyin ataları Babək olduğuna
inandılar. Çiçək solana qədər
onun başına dolandılar, qorudular.
Günlərin
bir günü Süleyman ağlamsınaraq böyük
qardaşı Ramaldana dedi ki, qaqa, gülümüz soldu, ata
daha gəlməyəcək?! Ramaldan qardaşının
boynunu qucaqlayıb: “Yox, Süleyman, elə demə, gələn
yazda yenə gələcək…” - dedi.
“Eh mən istəyirəm
ki, tez gəlsin. Yadındadır, evimizə göydən
hörümçək enəndə, nənə deyirdi ki,
atanız harada olsa, bu gün gələcək… İndi
heç evimizə hörümçək də gəlmir…”, -
söylədi Süleyman.
İndi
mehrini nişanələrə, əlamətlərə
salmışdı Aygün və övladları... Gördükləri yuxularında,
göydə buludların hərəkətində, pəncərələrinə
qonan bir
quşun nəğməsində, tavandan sallanan
hörümçəyin tor yolunda Babəki axtarırdılar...
Evləndikdən sonra Aygün də gənc həyat
yoldaşına qoşulub Naxçıvanda, Pirəkəşküldə,
Murovda, Tovuzda, Gəncədə əsgər oldu. Babək
Ramaldanov bayramlarda, doğum günlərində xidmət etdiyi
bölgələrin dağından-yamacından çiçək
dəstələri bağlayıb sevgilisinə hədiyyə
etdi. Aygün üçün bu
çiçəklər brend dükanlarda satılan
çiçəklərdən daha əziz, daha qiymətli
idi.
Taylı-tayını
tapanda, ulduzları barışanda cütlüklər xoşbəxt
olurlar. Aygün və Babək gözütox,
görüb-götürmüş ailələrdə
böyümüşdülər. Varlı-dövlətli
deyildilər. Sovet şinelindən çıxan hər
iki ailə - Ramaldanovlar və Rəfiyevlər ailəsi
Qaraşəhərdəki məhəllədə qonşuluqda
yaşayırdılar. Uşaqlar da Milli Qəhrəman Tahir
Bağırov adına 59 saylı məktəbə
gedirdilər. Bu məktəbdə Aygünün
də, Babəkin də ata-anası oxumuşdular. Öz halal zəhmətləri ilə
ocaq qurub, ev tikib, həyətlərini,
yurdarını abad etmişdilər. Heç
vaxt şəhərin bu hissəsindən mərkəzə
getmək arzusunda olmamışdılar. Yaşadıqları
məhəllə Qarabağ döyüşlərinin Milli Qəhrəmanı
Kazımağa Kərimovun adını daşıyırdı.
Ailələrin oxşar cəhətinin biri də o idi
ki, uşaqların hamısı dərslərində davamiyyətli
və intizamlı idilər. Ramaldanovların ailəsindən Babəkin
və Raufun, Rəfiyevlər ailəsindən Aygünün
və qardaşının şəkilləri həmişə
şərəf lövhəsində olardı. Babək
Aygündən 3 yaş böyük idi. Aygünün
Babəklə bir gizli rəqabəti var idi. Elə ki, Babək hansısa olimpiada və ya dərs
yarışmasında qalib gəlirdi, Aygün ondan arxaya qalmaq
istəmirdi. Baxmayaraq ki, sinif və yaş fərqləri
var idi, Aygünə elə gəlirdi ki, Babək ancaq onun
uğurlarına şərik olmaq, ondan qabağa keçmək
istəyir... 9-cu sinfə keçəndə Babək sənədlərini
C.Naxçivanski adına hərbi liseyə
verdi. Aygün bu xəbərdən çox
sevindi. Ona görə sevinirdi ki, indi məktəbin şərəf
lövhəsində birinci onun şəkli olacaqdı. Beləcə məktəbi bitirdilər. Aygün Azərbaycan Dillər Universitetinin ingilis
filologiyası fakultəsinə qəbul olub, təhsil
ocağının magistr pilləsini 2007-ci ildə fərqlənmə
diplomu ilə bitirdi. Babək
isə təhsilini
Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbində davam etdirdi. Bir
növ, ailə
dinastiyasına sadiq qaldı. Yaxın
qohumları Şair Ramaldanov, İsmayıl Ramaldanov, Elman
Ramaldanov da peşəkar və adlı-sanlı hərbçi
idilər. Bundan başqa, Ramaldanovlar nəslində
15-dən artıq hərbi təhsilli qohum-əqraba var idi.
Onların hər biri Qarabağ döyüşlərində
yaxından iştirak etmişdi, aralarında polkovnik rütbəsində
korpus komandiri vəzifəsinə qədər yüksəlmişi
də var idi.
Babək
Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali
Hərbi Məktəbini 2003-cü ildə fərqlənmə
ilə bitirdi. Hərbi xidmət yerləri isə
ən çətin mövqelərə düşdü.
Hər dəfə onu ağır və çətin
şəraitdə xidmətə təyin edəndə, əhvalı
korlanmırdı. Hətta atası Meyvəddin kişi
narahat olaraq oğlunun təyinat yerinin dəyişilməsini
istəsə də,
Babək belə fikirləşirdi ki, əsil hərbçi
üçün yüngül döyüş şəraiti,
xidmət şəraiti ola bilməz. Elə ona
görə də 1991-ci ildən düşmən ermənilərlə
gecə-gündüz üzbəüz dayanan Naxçıvan
Muxtar Respbilkasında xidməti də özünə şərəf
saydı. 2004-cü ildən 2014-cü ilə qədər
burada, 2015-2017-ci
illərdə Sumqayıt və Pirəküşküldəki
hərbi xidmətlərdə zabit şərəfinə sadiq
qalaraq çalışdı. 2017-2019-cu ildə isə Rusiya
Federasiyasının Frunze adına Ali Ümumqoşun
Akademiyasında ikiillik ali hərbi kursu keçdi. Böyük
dayısı Şair Ramaldanov da hələ sovet dönəmində
burada təhsil almışdı. Rusiya Federasiyasının
Frunze adına Hərbi akademiyasını
uğurla bitirib, geri dönəndən sonra, o artıq
polkovnik-leytenant rütbəsinə layiq
görülmüşdü.
2019-cu ilin sentyabrından onu Tovuz qarnizonunda briqadanın qərargah
rəisi təyin
etdilər.
Bu ərazidə xidmət edəndə Şəmkir
Korpusunun qərargah rəisi general-mayor Polad Həşimov onun
rəhbəri olduğu briqada qərərgahnı yoxlamaya gəlir. Şəxsi heyət ilə
görüşdə Babək Ramaldanov generalın
qarşısında çox məsuliyyətli
və hərtərəfli məruzə
edir. General Polad Həşimov üzünü ona tutub: “Cənab
Ramaldanov, mən çoxdandır ki, belə zabit məruzəsi
eşitmirəm. Çox razı qaldım, həzz
aldım. Sən işləyən adamsan.
Sənin parlaq gələcəyin var”- deyir.
Şəxsi heyətin qarşısında əməyinə verilən dəyərdən
çox sevinir Babək. Bunu ətrafdakılara
büruzə verməsə də, ürəyində qürur
hissi keçirir.
***
Vətənin torpaqlarının azad olunması
üçün səfərbərlik elan edildikdən sonra Gəncə
Qarnizonu da şəxsi heyət ilə döyüş
hazırlığına başladı. Taborlar
müdafiə zonasına göndərildi. Mühariə
başlayanda polkovnik Babək Ramaldanov öz şəxsi heyəti
ilə Murov istiqamətində yerləşmişdi. Oktyabrın 8-də arxa cəbhəyə qayıtmaq
barədə əmr gəldi.
Polkovnik-
leytenant Babək Ramaldanov həyat yoldaşı Aygün Rəfiyevaya zəng vurub
bir-iki günlüyə Gəncəyə
qayıdacağını dedi: “Aygün, mən gəlirəm
Gəncəyə, oradakı qaldığımız evi təhvil
verim, yəqin ki, müharibə bitəndən sonra burada
qalmayacağam. Görüləsi işlərimiz
çox olacaq”. Aygün sanki bu sözə bənd
imiş kimi Babəkdən: “Babək, bəlkə mən də
gəlim, evi yığışdırmağa sənə
kömək edim?”- deyə soruşdu. Babək
Aygünü sanki təzə tanıyırmış kimi : “Aygün , yəni gələrsən,
işdən icazə verərlər?”- söylədi.
Sonra
aralarında belə bir dialoq oldu:
-Babək,
mən çalışacam ki, dərsdən icazə alım
gəlim.
-Aygün,
deyirəm, bəlkə uşaqları da gətirəsən,
görüşüm, sonra işim çox olacaq.
-Əlbəttə, gətirərəm.
Aygün sevincək yol tədarükünü görməyə
başladı.
Qaynanasına xəbər elədi. Xalidə xanım həmən oğluna zəng vurdu
ki, özü də gəlmək istəyir. Babək dərhal
anasına: “Ay mama, yox, sən gəlmə,
qoy uşaqlar gəlsin, siz oturun istirahət edin”- dedi.
9 oktyabr səhər çağı Aygün müəllimə
məktəbə gedib, dərs-hissə müdirindən icazə
aldı. Qaynı Raufla və
uşqlarla yola düşdülər. Ölkədə
COVİD -19 virusuna görə Pandemiya elan olunduğundan, müharibə
getdiyindən fövqəladə vəziyyət idi. Axşam saat 9-a qədər
Gəncəyə çatmasaydılar, geri
qayıdacaqdılar.
Aygün yol boyu Babəklə keçirdikləri gözəl
və çətin günləri gözlərinin
önündən keçirirdi. Hadisələrlə zəngin
bir ömür keçirmişdilər.
Aygün 2007-ci ildə Ali məktəbi bitirdikdən
sonra qonşuları Babəklə nişanlandı. Onların
bir-birinə nişanlanmasına Aygünün sinif
yoldaşı, Babəkin kiçik qardaşı Rauf səbəbkar
olmuşdu. Elə həmin il
dekbarın 6-da toyları oldu. Toydan bir az
keçmiş Naxçıvanda hərbi hissədə xidmət
edən həyat yoldaşına hərb yolunda yoldaş oldu
Aygün. Babəki yenə də
Naxçıvan dağlarına, ən ağır və
qarışıq sərhəd zastavasına göndərmişdilər.
Axşam yatıb, səhər yuxudan duranda həyətdə,
bağçada, pəncərəinin önündə avtomat
gilizləri görərdilər. Düşmən
hər vaxt buralara atırdı. Naxçıvanın
Şada, Şahbuz kəndlərində yaşadılar.
2014-cü ilə qədər düz 7 il Naxçıvanın
düşmənlə üzbəüz hərbi hissələrinə
yaxın kəndlərdə yaşadılar. Bu
dağların qarını, sazağını gördülər.
Gözəl xasiyyətli, qonaqpərvər naxçıvanlılarla
dost oldular.
Ailədə,
güzəranda çətinlikləri yox idi. Sistemin özündə
çətin idi, işinə mane olanlar da
tapılırdı. Lakin hərbçilər
arasında Polad Həşimov kimi, dayıları Şaiq
Ramaldanov, İsmayıl Ramaldanov kimi peşəkarlar və
kişi adamlar da yox deyildi. Çətinliklər
yarananda, belə kişilər ona doğru yol göstərdilər.
Babəkin
anası Xalidə xanım çox ailəcanlı,
evcanlı idi. Üçmərtəbəli evi
iki oğlu arasında bölmüşdü. Burada hər iki gəlini
ilə xoş güzəran sürürdülər. 2017-ci ildən sonra Xalidə xanım Babəkin
ayağını rayonlardan, bir növ,
yığmışdı. Ana kimi tələb
qoymuşdu ki, nəvələri gözünün
qabağında görmək istəyir. Babək
də anasının dediyinə razılaşıb, kirayə
evlərdən yığışıb ata evində ocaq
başına gəlmişdi.
Əslində indi bir az ürəyində
rahatlanmışdı da. Çünki
özü ön xətdə, hərbi hissələrdə
olanda, daha evdən narahat qalmırdı. Bilirdi
ki, atası və anası, qardaşı Rauf ailəsinin
yanındadır.
2017-2019-cu
illəri isə Babək Rusiya Federasiyasının Frunze adına Ali Ümumqoşun Akademiyasında
oxumaqla keçirdi. 2 il ərzində
çox uğur qazandı. Akademiyada Azərbaycanın Ordu
tarixində ilk Qızıl medal alan azərbaycanlı
oldu. İkiillik təhsilini başa vurub
qayıtdıqdan həmən sonra polkovnik-leytenant Babək
Ramaldanov Tovuzdakı N saylı hərbi hissədə qərərgah
rəisi, motoatıcı briqada komandirinin müavini təyin
edildi. Heç 6 ay keçməmiş
general-leytenant Polad Həşimov onu Gəncəyə göndərdi.
Polad Həşimov və onun yanındakı hərbçilər
şəhid olanda Babək Ramaldanov komandirinin dəfnində
iştirak etməyə icazə verilmədiyindən çox
böyük sarsıntı keçirmişdi. Beləcə,
o qədər ağrı-acılar, incikliklər
yığırdı ki, ürəyinə. Dəyərli, vətnpərvər hərbçi
dostları incidiləndə, elə bilirdi ki, həmin daş
elə öz ayağına dəyib. Aprel
döyüşlərindən sonra nə qədər hərbçi
Orduda baş alıb gedən qərəzə görə, ərizə
yazıb, ordunu tərk etmişdilər. Bütün
bu gördüklərinə baxmayaraq, Ramaldanov öz ailə
dinastiyasına sadiq qalaraq, sona kimi Orduda xidmət edəcəyinə
söz vermişdi. Çünki o hərblə
nəfəs alırdı. Gnereal Polad Haşımov onu
Tovuzdan Gəncəyə nizam-intizam yaratmaq, sənədləşmə
işlərini qaydaya salmaq üçün göndərmişdi.
Lakin Tovuzdakı hərbi hissədən ayrılmaq ürəyindən deyildi.
Çünki o özünü ancaq döyüş mövqelərində,
rahat hiss edirdi. Hər bir əsgərə öyrədəcəyi
o qədər elmi və təcrübi bilikləri var
idi ki...
***
...Nə
yaxşı ki, axşam saat 9 olar-olmaz onlar Gəncəyə
çatdılar. Şəhərdə boşluq
idi. Bir neçə gün bundan əvvəl,
oktyabrın 5-də gecə insanlar yatan vaxt ermənilər
şəhərə raket atmışdılar. Nəticədə böyük bir məhəllə
yerlə -yeksan olmuş, nə qədər dinc sakin həlak
olmuşdu. Şəhərdəki
görüntülər lap müharibə kinolarını,
Leninqrad blokadasını xatırladırdı. Gəncənin içərisindən, geniş
yollarından hərbi maşınlar o baş-bu başa
şütüyürdülər.
Aygün, uşaqlar və Rauf mənzilə daxil oldular. Babək hələ
gəlməmişdi. Oturub Babəki
gözlədilər. Babək çox gec gəldi. Doğmalarını görəndə
üz-gözündə işıq yandı elə bil. Kiçik qardaşı Rauf bu dəfə də Babəki
qucaqlayanda ağladı. Həmişə
belə olurdu. Rauf daim Babəki uzaq səfərlərə
yola salıb, uzaq səfərlərdən də
qarşılamışdı. Lakin nə
sirr idisə, nə zaman qardaşını görsə, onu
qucaqlayanda gözləri yaşarır, ağlayırdı.
Elə bil ki, hər zaman darıxırdı
qardaşı üçün.
Aygün süfrə tədürükünü
gördü.
Xalidə xanımın bişirdiyi ləziz yməkləri
süfrəyə düzdü. Yeyib-içdilər.
Babək özünü sakit göstərməyə
çalışırdı. Qardaşı ondan
döyüşün necə getdiyini soruşanda: “Rauf, biz bir
neçə günə döyüşü qələbə
ilə qurtaracağıq, itkilərimiz də var, bunsuz olmur,
lakin hər qarış torpaq alınanda çox sevinirik... Bu başqa döyüşdür. Cənab Ali
Baş Komandan elə tryuklar edir ki... Döyüşü
özü idarə edir. Bütün xəritəni
əzbər bilir. Hansı kənddə
hansı bulağın olmasından da xəbəri var.
Uşaqlarımı sənə tapşırıram.
Müharibədir, gedib də, dönməmək var...”- deyə cavab verdi. Rauf yenə
uşaq kimi gözlərinin yaşını tökməyə
başladı. Babək əlini onun kürəyinə
vurub: “Ay qardaş, biz Ramaldanovlar döyüşlərdən
həmişə salamat çıxmışıq. Dayılarımız yazan tarixdən yazırıq.
Hələ , lap irəli də gedirik!
Sözdü də dedim, mənə
heç nə olan deyil. Mən hələ yeni
alınmış torpaqlarımızda korpus komandiri olacam.
..”.- dedi.
Aygünün isə bu söhbətlərdən xəbəri
yox idi. Evin əşyalarını
yığışdırırdı. Bir mənzildən
digərinə köçməyə öyrəşmişdilər.
Bu gənc ər-arvad üçün mebelləri
söküb yığmaq, yol tədürükü görmək
oyuncaq evcik yığmaq qədər asan idi. Ailə qurduqları ilk gündən bəri, bəzən
elə olurdu ki, 3-4 aydan bir yaşayış yerini dəyişirdilər.
Həmin gecə Babək böyük oğlu Ramaldanı
qucaqlayıb bağrına basdı, saçlarını
qoxladı.
Sonra soruşdu: “Ramaldan, sənin boyun ucalır aaa...
Mənim kimi səni qucaqlayan varmı?”.
Ramaldan
sualın mənasını dərindən anlamadı: “Həəəə,
ata, baba-nənə həmişə məni qucaqlayırlar...”
– dedi. Babək Ramaldanı əsgər kimi
böyüdürdü. Lakin kiçiyi
Süleymanın isə nazını çəkir, onunla
saatlarla oynayırdı.
Beləcə iki gün Gəncədə qaldılar. Oktyabrın
11-i Babək döyüş bölgəsinə
qayıtmalı idi. Bu iki
gün ərzində tabeçiliyində olan briqadanın və
korpusun sənəd işlərini qaydaya saldı, verilən təlimatları
və tapşırıqları yerinə yetirdi. Öz
işində o qədər dəqiq idi ki, onun
hazırladığı sənədlərdə qeyri-müəyyənlik
ola bilməzdi.
10
oktyabrda Aygünə zəng vurub dedi ki, bu axşam şam yeməyini
restoranda edəcəklər. Axşam
yığışıb Gəncənin restoranlarından birinə
getdilər. Restoranın işçi heyəti yüksək
rütbəli zabitin ilin-günün bu vaxtında restorana gəlməsindən
təəccübləndi də... Çünki
Gəncədə həyat sönmüşdü. Pandemiya, müharibə, döyüş əhval-ruhiyyəsi
hökmran olduğundan, kimsə istirahətə gəlmirdi. Babək isə,
özü bu fürsətdən yararlanmaq istəyirdi. İstəyirdi ki, uşaqları ilə çox vaxt
keçirsin. Çünki
ölümün, qan-qadanın içərisindən gəlmişdi.
Gözünün qarşısında nə qədər
tanıdığı və tanımadığı
oğulların şəhid olmasını
görmüşdü. Sabah yenə
qızğın döyüş xəttinə
qayıdacaqdı. Sanki ailəsinin, qardaşının,
uşaqlarının şəkillərini gözlərinə
yığırdı.`
Çox gözəl bir axşam keçirdilər. Evə
qayıdıb gələndə uşaqlar o qədər
yorğun idi ki, bu dəfə Aygünün onlara “gedin
yatın” deməsinə ehtiyac qalmadı. Özləri
gedib yatağa uzandılar. Gecənin bir aləmində
güclü partlayış səsi eşidildi. Aygün hövlanak
yerindən atıldı. Gördü ki, Babək
kiminləsə telefonla danışır. “Hə...
bildim, köhnə dəyirman tərəfə atdılar...”-
dediyini eşitdi. Ərindən nə
baş verdiyini soruşdu. Babək dedi ki, narahat olma, bura
atmayıblar, Gorana atıblar, səsi bura gəlib. Aygün uşaqlar yatan otağa keçdi. Dünyadan xəbərsiz onlar mışıl-mışıl
yatırdılar.
Səhər Aygüngil yol tədarüklərini
görüb, üzü Bakıya yol tutdular. Gəncədəki
binaların əksəriyyətinin pəncərələri
axşam atılan raket zərbəsinin həmləsindən sınıq-sınıq idi. Aygün indi bildi ki, gecə Babək ona yalan deyib.
Şəhərin başının üstündə elə
bil ki, vahimə var idi...
11
oktyabrda Babək ailəsindən və sevdiklərindən ayrılıb
üzü cəbhəyə yola düşdü...
Oktyabrın
10-dan 11-nə keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələrinin
bölmələri cəbhənin Hadrut və Cəbrayıl istiqamətlərində hücuma
keçməyə cəhd göstərmişdilər. Azərbaycan
Ordusu düşmən həmləsini dəf edərkən,
qaraşı tərəfin xeyli
sayda canlı qüvvə, 5 ədəd T-72 tankı, 6 ədəd
D-20 və D-30 habuitsası,
sursatla dolu 5 yük maşını, 11 avtomobil
texnikası, 3 ədəd Qrad qurğusu, 5 ədəd “Qvozdika”
özüyeriyən haubitsasını məhv etmişdi.
Polkovnik-leytenant Babək Ramaldanov həm də cəbhə
boyu xəbərləri izləyirdi. Yeni xəbərləri
əsgərlərinə danışıb, onları
döyüşə ruhlandırırdı. Növbəti günlərdə Babək Ramaldanov
komandiri olduğu şəxsi heyət ilə gəlib Cəbrayıla
qədər çıxdı. Bu
müharibədə onun nəslindən olan 15-ə nəfər
yaxın-uzaq qohumlar döyüşdə idilər. Smart telefonlarla əlaqə qurulmasına icazə
verilmədiyindən, olduğu mövqelərdə təhlükəsizlik
qaydalarına riayət etdiyindən, Babək ancaq adi telefon
işlədirdi. Tez-tez dayısı
oğlu Əmirbəy Ramaldanovla əlaqə yarada bilirdi.
İkinci dəfə döyüşə Füzuli
istiqamətindən girmişdi. Yenə bir təpənin
başına çıxıb, Əmirbəyi axtardı.
Binoklla ətrafı seyr edirdi. Birdən qabaqda gedən dayısı oğlunu
tanıdı. Gəlib qəflətən
Əmirbəy Ramaldanovun dayandığı mövqeyə
çatdı. Əmirbəy bibisi
oğlunu qəfil yanında gördüyündən çox
sevindi. İki qardaş bir-biri ilə
öpüşüb- sevindilər. Döyüşdə,
qan-qadanın içərisində doğma adamını
görməyin başqa ləzzəti var. Əmirbəy
Ramaldanov Sülhməramlı Qüvvələrin Xüsusi Təyinatlı
bölüyününün komandiri idi. Aralarında nə
az, nə çox 14 il yaş fərqi var
idi. Əmirbəyə çox vaxt uşaq kimi
baxırdı Babək.
Əmirbəy
bibisi oğluna dedi ki, indi dayandıqları yüksəkliyi bu
gün öz briqadasının igidləri ilə alıb. Həmin yüksəkliyə bayrağı
özü sancıb. Və Əmirbəyin
aldığı bu yüksəklik arxadan gələn qüvvələrin
irəliləməsində, bir çox yeni mövqelərin ələ
keçirilməsində, üstəlik, nəzarət və
müşahidə baxımından mühüm əhəmiyyət
kəsb edib. Xəbərə Babək çox sevindi:
“Beka (Əmirbəyi ailədə belə
çağırırdılar), sən heç bilmirsən mən
nə qədər sevinirəm. Səndən yaşlı və
təcrübəli olsam da, sən döyüşdə məndən
əvvəl qələbə qazandın. Bu, bizim nəslin adına yazılan daha bir uğurdur. Əmimiz Şaiq Ramaldanov da 1992-ci ildə
düşməndən torpağımızı geri
almışdı. Sən də belə
etdin.”
Daha sonra Əmirbəy düşmənin canlı
qüvvəsinin düzlərdə qalan meyitlərini, həm də
onlardan götürdüyü qənimətləri göstərdi
Babəkə.
Babək də Murovda, Füzilidə 27 sentyabrdan bu günə qədər
keçdiyi döyüş yollarında gördüklərindən,
ələ keçirdiyi qənimətlərdən
danışdı. Həmin axşamı bir yerdə
keçirdilər. Bölüyün əsgərləri
ilə qənimət kimi ələ keçirdikləri yeməklərdən
yeyib, sulardan içdillər.
Hətta Babək zaraftaca Əmirbəyə dedi ki,
bunların özləri pis olsalar da turşuları, mürəbbələri
qəşəng olur, müharibə qurtarandan sonra aparasan Bakıya.
Hə, Babəkin hərdən belə
zarafatları var idi.
16-sı səhər o başdan Ramaldanov qardaşları
hərəsi öz bölükləri ilə onlara verilən
koordinatlar üzrə ayrı-ayrılıqda irəliləməyə
başladılar.
Polkovnik leytenant Babək Ramaldanov motoatıcı
dviziyanın komandiri kimi, öz işini yaxşı bilirdi. İndi yolu Cəbrayılın
Havuslu kəndi tərəfə idi. Sonra
Dağ Tumasa gedəcəkdilər. Ötən 30 il ərzində ermənilər bu yollarda xeyli xəndəklər
qazmışdılar. Ancaq bəzi vaxt düşmən atəşindən yayınmaq
üçün bu xəndəklər
köməyə çatırdı. Hava tez-tez
dəyişirdi.
Havuslu kəndinin alınmasında tabelyində olan igidlər
xüsusi qəhrəmanlıq ğöstərdilər. Düşmənin
xeyli texnikasını, ərzaq qənimətini ələ
keçirdilər. Babək Ramaldanov öz
işində ayıq hərbçi idi. Yanındakı
yoldaşlara dedi ki, biz buranı aldıq, mən indi diqqətlə
nəzərdən keçirdim, qarşıda düşmənin
deyəsən canlı qüvvəsi qalıb. Gedib
onların içərisindəki sağları, lazım
olanları ələ keçirməliyik. Yanındakı
zabitlərdən kimsə kəşfiyyat məqsədi ilə
əsgərləri göndərməsini təklif etdi. Babək isə razı olmadı. Beləcə, yanında 4 nəfərlə irəli
atıldı. Deyəsən, zənnində
yanılmamışdı. Burada
düşmənin xeyli canlı qüvvəsi var idi. Azərbaycan əsgərlərini qəfil
başlarının üstündə görən ermənilər
əvvəlcə atəş açdılar, amma Ramaldanovla gələn
qrup onları məhv etdi. Burada xeyli sənəd
var idi. Ramaldanovgil ermənilərin
maşınına minib sürətlə həmin ərazidən
uzaqlaşmaq fikrindəydilər. Komandir və dəstəsi ermənilərin
qənimət maşınlarına mindilər. Sevinə-sevinə üzü
dostlarına tərəf gəlib çatanda...
Düşmənin uzaqdan atdığı tank əleyhinə
mərmi maşının yanına düşdü. Bir andaca güclü
partlayış baş verdi. 500 metr kənarda
olan hərbçilər bir az bundan əvvəl qəhrəmanlıq
göstərən dostlarının mərmi partlayışı nəticəsində
göyə sovrulduğunu
gördülər...
***
Oğlunun
şəhid xəbərini alan ana - Xalidə Ramaldanova
oğlunu və o günləri
belə xatırlayır:
-Bizim nəsildə
sağlam kişi hərbçi
olmalıdır. Meyvəddinlə
mən əminəvəsiyik. Hər ikimiz
Ramaldanov nəslindənik. Qardaşlarım
Şair Ramaldanov, İlham Ramaldanov, Elman Ramaldanov- hər biri Azərbaycan
Odrusunun şərəfli zabitlərindəndirlər. “İgid oğul dayısına oxşayar”- deyiblər.
Bizim də gənclərimiz hamısı əmi-dayı
yolu ilə gedirlər. İlk dəfə
Naxçıvanski hərbiyyə məktəbini Şair
Ramaldanov bitirib. 1992-ci ildə düşməndən
torpağı geri alan qəhrəmandır.
702 saylı korpusun komandiri kimi, uğurlu
"Horadiz Əməliyyatı" zamanı Horadiz qəsəbəsinin
ermənilərdən azad olunmasında iştirak edib. Buna görə ümummilli liderimiz Heydər
Əliyev onu özü şəxsən “Azərbaycan
bayrağı” ordeni ilə mükafatlandırıb. Şairin ardınca Elman, İlham getdi. Sonra
Vüqar, Telman, Nəriman, Babək, Əmirbəy hərb sənətini
seçdilər. Birinci Qarabağ
döyüşlərində də, indiki döyüşlərdə
də bizim nəsil şəcərəmiz fərqləndi.
Birinci müharibədə Şairlə Elman
yaralandı. O vaxt şəhidimiz olmadı. Mən uşaqlarıma görə heç vaxt məktəbdə
üzü qara olmadım. Həmişə alnım
açıq, üzüm ağ oldu Babək
öz adını Rusiyanın Frunze adına Hərbi
Akademiyasının qızıl kitabına yazdı. Akademiyanı “Qızıl medal”la bitirdi. Babək 2017-ci ildə həmin akademiyaya göndəriş
alanda çox sevinmişdi. Onun buradan getməyinə
əvvəlcə maneçilik yaratmışdılar.
Lakin özünün inadkarlığı və əzmkarlığı
nəticəsində istəyinə nail oldu. Bu səbədən
də dərslərə
bir az gec başlamışdı. İlk
imtahanında 4 qiymət almışdı. Qiymət onu qane etmməmişdi. Əslində,
fikirləşmək olar ki, nə var ki, gedib pis-yaxşı
oxuyacaq da... Xeyir, mənim oğlum hərbi anda
sözün həqiqi mənasında sadiq bir zabit idi. 4
qiyməti onu qane etmədiyindən Akademiyanın appelyasiya komissiyasına ərizə
yazsa da, bu, baxılmamış qalmışdı. Elə həmin günlərdə Azərbaycan
müdafiə naziri, general-polkovnik Zakir Həsənovun Moskvada
Rusiya Federasiyasının müdafiə naziri Sergey Şoyqu ilə
rəsmi görüşü var imiş. Babək
nazirin yanndakı köməkçisini tapıb xahiş edir
ki, onun yenidən imtahan verməsi üçün nazirimiz cənab
Şoyqudan xahiş etsin. Və nə gözəl ki, cənab
Şoyqu da bu xahişi rədd etmir. Şoyqunun
sözü ilə istisna kimi Akademiyanın tarixndə ilk dəfə
Babək Ramaldanov yenidən imtahan verib, öz 5 qiymətini
alır. Lakin
Akademiyanın rektoru ona bərk-bərk
tapşırır ki, bu hadisəni yaymasın. Elə
orada təhsil aldığı müddətdə Akademiyanın
100 illik yubiley medalına, dərslərdə göstərdiyi
dəvamiyyətə və uğura görə isə
Qızıl medala layiq görülür. İndi
oğlumun adı Rusiyanın hərb tarixi muzeyindədir.
Atasına deyirdi ki, ata, sevin, gör necə oğlun var, sənin
adın Rusiyanın tarix muzeyindədir.Həmin təhsil
ocağından Qızıl medal alan ilk Azərbaycan vətəndaşıdır
Babək Meyvəddin oğlu Ramaldanov!”. Meyvəddin
Moskvaya onu görməyə gedəndə Babək onu həmin
tarix muzeyinə aparıb, Azərbaycana aid olan hissədəki
adını və soyadını atasına göstərmişdi.
Qadın
davam edir:
-Hər
gün, hər dəqiqə əllərimi Allaha açıb,
bütün döyüşə gedənlər
üçün dua edirdim. Deyirdim ki, ay Allah,
hamının balası sağ-salamat qayıtsın, mənim
balalarım da onların içərisində. 16 oktyabrda yoldaşımla dükandan gəlirdik.
Telefonu zəng çaldı. Zəng edən qardaşım Şair idi. Nə dedisə, yoldaşım maşını
saxlayıb, düşdü. Sonra rəngi
qıpqırmızı qızarmış halda gəlib oturdu.
Dedi, heç nə, Babəki xəbər alırdı, sizi
soruşurdu. Evə gəlib yetişdik.
Baxdım ki, kişi
heç gözümə yaxşı dəymir. Qışqırdım, nalə çəkib
ağladım ki, mənə düzünü de görüm nə
olub, nə baş verib? Bəlkə
yaralanıb, bəlkə əsir düşüb balam? Kişi başladı
ağlamağa, dedi ki, Babək daha yoxdur!
Hıçqırır:
-Bilmirəm
nə baş vermişdi. Bir neçə dəqiqə
bundan əvvəlki qışqırıqlarımı, ah-naləmi
boğdum içərimdə. Meyvəddinin
ağlamağına sıxıldım. Onu
heç vaxt ağlayan görməmişdim. Dedim ki, nə
ağlayırsan?! Oğlun şəhid olub!!! Niyə
ağlayırsan? Məgər tək şəhid
olan Babəkdir? Gör nə qədər şəhidimiz
var! Belə edirdim ki, kişini şokdan ayıldım.
Bilmirən düz edirdim, ya yox, ancaq içərimdən bir səs
mənə deyirdi ki, təmkinli ol! Elə bil ki,
ikiləşmişdim. Aygün anasıgildə
idi. Anası Nadiyəyə zəng vurub dedim ki, Babəkim
şəhid olub. De ki, durub gəlsin. Mən Aygünə nə cavab verəcəm, mən
gəlinimin üzünə necə baxacam? Heç 5 dəqiqə çəkməmiş
Aygün və anası qapıda peyda oldu. Aygün
haray çəkib ağlamaq istədi. Dedim,
Aygün Babək heç vaxt qadının səsinin evdən
çıxmasını istəməyib. Gələn-gedənlərin
yanında özünü Babəkin adına
layiq apar. Sonra özümüz oturub təklikdə
ağlayarıq!
“Qara xəbərin ayağı yüyrək olur” deyirlər. Həmin
gün Babəkin tabutunu gözlədilər. Gətirib çıxaran olmadı. Dedilər ki, vurulduğu ərazidən nəşini
çıxarmaq mümkün deyil. Səhərisi
günü dayıları getdi Babəki axtarmağa. Əslində tabut gəlməyəndə, ürəklərində
bir ümid işığı yandı. Aygün
də inanmışdı ki, harada olsa Babək gələcək.
Çünki onlar ailə quranda belə söz
verməmişdilər. Axı, 5 gün əvvəl
Aygün ərindən yenidən görüşmək
ümidi ilə deyə-gülə ayrılmışdı.
Həmin anda Aygün evin yuxarı mərtəbəsinə
çıxdı. Qaynanasının oturduğu ev gözünə olduğundan da böyük
görünürdü. Özü öz gözündə əriyirdi
Aygün. Elə bil ki, balacalaşıb nöqtəyə
dönmüşdü. Dayana bilməyi
üçün bir dayaq nöqtəsi axtarırdı. Nöqtə-nöqtə balacalaşırdı
Aygün.
Aygün
deyir:
- Adətən
mən şux geyinən deyiləm. 16 oktyabrda
çox şux geyinib getdim işə. Evdəki
qır-qızılımı da taxdım. Müəllimələr
məni görüb, hərəsi bir xoş söz dedilər.
Elə bil ki, gəzmirdim, uçurdum. Niyə elə idim, indi də anlaya bilmirəm. Uşaqlara gözaydınlığı verdim.
Dedim ki, içərinizdə işğaldan azad olunmuş
rayonların sakinləri vardır, indi siz qaçqın
deyilsiniz. Axşamüstü Babək zəng
vurdu. Dedi ki, yorğunam. İndi
danışa bilmirəm. Sabah səninlə
əlaqə saxlayacam. Mən də bilirdim
ki, ağır yerdədir, odun- alovun içərisindədir.
Hər dəqiqə narahat etmirdim. Uşaqları soruşdu. Bu bizim son
danışığımız oldu... O gün bu gün, bir
daha geyinib-bəzənmədim. Kefli və bəxtəvər
günlərimdə geyindiyim paltarlarımdan imtina etdim. Baldızım mənə zəng vurub deyəndə
ki, anam ağlayır, tez gəl, heç nə fikirləşmədən
anamgildən 5 dəqiqə ərzində qaça-qaça
özümü evə çatdırdım. Həmin
axşam Xalidə xala anamı görəndə: “Ay şəhidin
qaynanası... gəl, gəl görək başımıza
haranın daşını salaq, oğlumu necə deyək, necə
ağlayaq? Mən Aygünə nə deyim, Aygünün
üzünə necə baxım?”- deyib
ah-nalə etdi. Sonra özünü ələ
aldı. Raufu çağırıb dedi ki, Babəkin
balalarını yığ başına, atalarının
şəhid olduğunu danış. Rauf da
özünü itirmədi. Uşaqları digər
otağa aparıb, onlara dedi ki, təkcə siz şəhid
övladı deyilsiniz. 30 ildir ki, Azərbaycanda
Şəhidlər xiyabanaları boy-boy çoxalıb. İndi sizin atanız bir qəhrəman adını
daşıyır. Siz möhkəm olmalısınız!. Ona görə də yad adamların
yanında ağlamayacaqsınız!
Aygün
davam edir:
-Bir
gün keçdi. Babəkin tabutunu gətirmədilər.
Qaynanam dedi ki, üstünə ağ
çəkilmiş güzgüləri açın, qara
örpəkləri başınızdan açın. Mənim oğlum sağdır. Dayıları
getdi onu axtarmağa. Şaiq dayı dedi ki, ya
ölüsünü, ya da dirisini mütləq gətirəcəyəm.
Xalidə xala inanmaq istəmirdi oğlunun ölməyinə.
Deyirdi ki, görərsiniz, Babək özü
qayıdacaq, gülüb deyəcək ki, mənim
hesabımıza küçəmizi abadlaşdırdılar.
Elman dayi ilə Şaiq dayı getdilər
Füzuliyə. Özləri hadisə yerinə
gedib şəhidlərin bədənlərinin qalan hissələrini
tabuta yığıb gətirmişdilər. Bir ona sevinirdik ki, Babək əzab və ağrı
çəkməyib. Heç
ölümündən özünün də xəbəri
olmayıb. Sadəcə, bir anın
içərisində yox olub. Göylərə
ucalıb.
-
Qonaqlarımızı, gələn gedənizmizi yola verdik.
Şəhidimizi el adəti ilə, hörmət –izzətlə
dəfn elədik,- deyir Xalidə xanım.
- O gün-bu gün gəlinimə dedim ki, Aygün, sən
fikir eləmə, bu qismətdir, taledir, nə edə bilərik,
oğlum öz sevdiyi işinin başında, qəhrəmanlıq
göstərərək həlak olub. Sən
bundan sonra həyatdan qorxma. Allaha yalvarıram ki, mənə
elə bir ömür versin ki, Babəkimin balalarının
toyunda Aygünü tək
qoymayım, o toyda qol götürüb, Babəkin yerinə də
oynayım. Bilirsən niyə belə deyirəm,
çünki Babək bizi görürür. Hiss edir. Nə
qədər desəm də ki, dözürəm, dözmək
olmur axı... Hər dəfə balaları gəlinimlə
evdən içəri girəndə gözüm Babəki
axtarır onların sırasında. Oturub
hərdən ağlayıram. Belə olanda
da yuxuma gəlir, incik görünür. O nə mənim,
nə də gəlinimin göz yaşı axıtmasına
razı olmazdı. Bir neçə vaxt gözlədim,
gözlərimi yollardan yığa bilmədim. Bildim ki, atası Meyvəddin də əziyyət
çəkir. Bir gün oturub onunla da söhbət elədim,
dedim ki, kişi, bilirsən nə var, daha
yığ gözlərini yollardan, Babək gələn
deyil!!! Evin yuxarı başında Babəkin xalçada hörülmüş
portreti var. O başa gedirəm baxıram, bu başa
gəlirəm baxıram.
Tumarlayıram, öprüəm... Neyləyim ki, əlimdən
başqa nə gəlir ki...
***
Azərbaycan
Ordusunun Quru
Qoşunları Korpusunun polkovnik leytenantı Babək Meyvəddin
oğlu Ramaldanov
soyuna-kökünə, dinastiyasına sadiq oğul idi. Azərbaycan
Ordusundakı 20 illik fəaliyyəti dövründə “Azərbaycan
Silahlı Qüvvələrinin 90 illiyi" yubiley medalı,
"Azərbaycan Silahlı Qüvvələrini 95 illiyi"
yubiley medalı, "Qüsursuz xidmətə görə"
3-cü dərəcəli medalı, "Azərbaycan Ordusunun
100 illiyi" yubiley medalı,"Qüsursuz xidmətə
görə" 2-ci dərəcəli medalları ilə təltif
edilib.
27 sentyabr
2020-ci il Azərbaycan Silahlı Qvvələri tərəfindən
Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin
azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi
bütövlüyünün bərpa olunması
üçün başlanan Vətən müharibəsi
zamanı Cəbrayılın və Füzulinin uğrunda gedən
döyüşlərdə xüsusi qəhrəmanlıq
göstərib. O, II Fəxri
Xiyabanda çox hörmət etdiyi komandiri, general Polad Həşimovla
eyni sırada dəfn edilib. Ölümündən sonra Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə "Vətən
uğrunda" medalı, "Cəbrayılın azad
olunmasına görə" və "Füzulinin azad
olunmasına görə" medalları, "Azərbaycan Bayrağı"
ordeni ilə təltif edilib.
Allah Babək Ramaldanova rəhmət eləsin. Allah
bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin.
Aida Eyvazlı
Türküstan.- 2022.- 22-28.- fevral.-
S.12.