Böyük Dəmirçinin geri dönüşü

əvvəli ötən sayımızda

Rəsulzadənin bəhs etdiyi İran təsiri burada pozitv anlamdadır, halbuki o özünün “ İranlı Türklər” əsərndə fars şovinizmini yerlə bir edir,yazılı Azərbaycan dilinin fars dili tərəfindən assimilyasiyasından ürək ağrısıyla bəhs edir. Ümumyyətlə Rəsulzadənnin “ Əsrimizin Səyavuşu” əsəri gələcək nəsilllərə ünvanlanmış bir əsərdir, burada Gəncliyə müraciət bölümü tarixi-tərbiyəvi əhəmiyyətinə və syasi, ideoloji uzaqgörənliyinə görə olduqca heyrətamizdir. Azərbaycan Gəncliyinə vəd olunan, ona ötürülən mesayların ana qaynağı İstiqlal Məfkurəsidir. Hər iki qədim mifologiyanın xəmirmayasında yatan hüriyyət, azadlıq şövqünün Milli İstiqlaliyyət ideyasına sosioloji tarix üslubuyla ustaca transformasiyasıdır. Rəsulzadəyə qədər kimsə bunu beləsinə uğurlu biçimdə ortaya qoymamışdır. Əslində mifologiyada bəhs olunan Böyük Dəmirçi elə Rəsulzadənin özü və məfkurədaşlarıdır. Ortada bolşevizmin dəmir və qanlı pərdəylə əsir etdiyi, giriftar buraxdığı Azərbaycan xalqının düşdüyü durumla hər iki qədim əfsanədə azadlığına qovuşmaq istəyən xalq arasında elə bir fərq yoxdur. Sadəcə məkan və zamanın tədrici təkamüllə dəyişməsinə təhəmmül edəcək səbrə qatlaşmaq işin ən kilid nöqtəsidir.

Burada artıq nağıl dili yüyrək deyildir. Ortada olduqca böyük məşəqqətllər,çilələr çəkmiş 27 Aprel işğalına qarşı Azərbaycanın az qala hər yerində baş verən üsyanlar, bu üsyanları ən zorakı, qəddar metodlarla basdıran bolşevik-kommunist rejimi, “ Təbiətin qanlı,zalım ÇEKASI Sibiryaya” (Əmin Abid), Solovki ölüm düşərgəsinə, “ Buzlu cəhənnəmə” ölümə məhkum edilən fədai bir Müsavatçı nəsli var. Hələlik qanın su kimi axdığı Zöhhak-Stalin istibadı vaxtı, zamanı yedəyinə alıb at oynadır.

Ergenekon əfsanəsində dəmir dağı əritmək üçün iti zəkalara , gavələrə ( dəmirçilərə-M.İ.) ehtiyac vardır. Və bunun ustalığını yapacaq kişi də Böyük Dəmirçi və onun yetişdirəcəyi dəmirçilərdir. Xalqın oğurlanmış İstiqlalını yenidən geri qaytarmaqda ən böyük güc qaynağı gənclikdir. Bu üzdən əfsanədən həqiqətə keçid edərək Rəsulzadə yazırdı ki: “Oğurlanan istiqlalımızı qaytarmaqda ən güvəndiyimiz nəsil gənclikdir.” Əmin Bəy “ Yeni Kafasya” jurnalında özünün “ Böyük faciə” adlı məqaləsində bunu daha da sərrast bir şəkildə ifadə edir: “Bəli, əfəndilər! Şübhə etməyəlim, 27 Nisan (Aprel-M.I.) faciəsi Azərbaycan Cümhuriyyətində “ 23 Nisan” zəfərini hazırlayacaq o böyük müqəddəs qəzanın qəhrəmanlarını doğurmuşdur.Azərbaycan istiqlalı felən (de-fakto) yıxılmışsa da düşüncə olaraq dimdik ayaqdadır. / Yaşasın Azerbaycan’ın istiklâli!”

Burada Rəsulzadənin “23 Nisan zəfəri” örnəyi 27 Aprel işğalının doğurduğu bolşevik müstəmləkəçiliyinə qarşı gələcək nəsillərin də mübarizə missiyasına daxil olacağına vurğu edir. 23 Nisan tarixi eyni zamanda Qazi Mustafa Kamal Atatürkün öndərliyi ilə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin yarandığı, imperial güclərə qarşı ən mütəşəkkil bir şəkildə Türk Xalqının uca iradəsini ortaya qoyduğu gündür. Əmin Bəy bu məsələdə olduqca optimist idi: 1920 ci il 23 Nisanda təvəllüd etmiş nəsil Azərbaycan Xalqına 27 Aprel faciəsini unutduracaq böyük günü mütləq gətirəcəkdir bir gün. Bu Rəsulzadə və məfkurədaşlarının vazkeçilməzi idi. Amma bu qutsal görəvi 1920-ci ldə təvəllüd edənlərin övladları edəcəkdi. XX əsrin sonunda SSRİ-nin dağılmasının ən böyük təkan verən səbəblərdən biri də Sovet zülmünə gizli təşkilatlanaraq mübarizə aparan dissident ruhlu gənclərin açdığı cığır oldu.Azərbaycanda da bu cığırı açanların bir çoxu Azərbaycana qara günlər gətirmiş 27 Aprel 1920 lərdə dünyaya gəlsələr də heç bir zaman bolşevik-müstəmləkə ruhunu daşımadılar. Bunu bizə Sovet quruluşuna yenlməyən ədəbiyyatımız, publisistikamız diqtə edir. Hüseyn Cavidlər,Əmin Abidlər, Əhməd Cavadlar, Ümgülsümlər şeirləri orduya bərabər olan İstiqlal ruhlu şairlər, ədiblər. Bu Ordunun yaranması hələ zaman alacaqdı. Amma cığır o böyük Yola vəsilə olacaqdı. Və zamanla bu cığır Sovetlərin tifağını dağıdan böyük bir Yola dönuşdu və ən əsası bu işi yapanlar Sovet quruluşunda böyüyüb başa çatsalar da müstəmləkə həyatı qəbul etməyərək, öz xalqlarına istiqlaliyyət qazandırmağın yolunu seçdilər və sonunda buna müvəffəq oldular. 27 Aprel ruhunu daşıyan bir nəsil əsla bunu edə bilməzdi, yalnız 23 Nisan Zəfərinin qan yaddaşı belə bir nəsli yetişdirməyə qabil ola bilərdi. Rəsulzadənin qardaş Türkiyənin əsarət zəncirlərini qırdığı bu tarixi Azərbaycan həyatına, tarixinə modelləməsi həm də uzaqgörən geostrateji təfəkkürün məhsulu idi. Azərbaycan Xalqının istinadgahının yalnız qardaş Türkiyə olacağına sarsılmayan bir inamın ifadəsidir. “Rus qardaş, böyük qardaş” artıq tarixin zibillyndədir! Artıq 28 Maydan sonra 27 Aprel gəlmir. 23 Nisan Zəfəri 28 Mayıs İstilaliyyətiylə eyni ruhda, eyni ovqatdadır.

Həqiqətən də zalım və qəddar Zöhhakın prototipləri olan Lenin,Stalin və onların əliqanlı əlaltıları Azərbaycan İstiqlalını ruhən xalqın yaddaşından silə bimədilər. İstiqlal xaricində Azərbaycan yoxdur deyib bütün mümkün mübarizə yollarına baş vuraraq Böyük Dəmirçi səbriylə oğurlanan İstiqlalımızı geri qaytaran Gənclik nəhayətində yetişdi:

Ey gənclik!

Ey əsrimizin Səyavuşunun böyümüş oğlu!

Sənin öhdəndə böyük bir vəzifə var. Səndən əvvəlki nəsil yoxdan bir bayraq, müqəddəs bir ideal rəmzi yaratdı. Onu min müşkülatla ucaldaraq dedi ki: — Bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz!

Bunu deyərkən o, bu günkü öksüzanə mənzərəni hesaba almamış deyildi. Bu onun tərəfindən təsəvvür olunmuşdu.

O, sənin o zaman bu bayrağı gənc çiyinlərinə alıb məsumanə bir tərzdə küçə-küçə dolaşaraq: "Irəli, irəli Azərbaycan əsgəri" - deyə əsgər kimi addım atmağını görmüşdü və bu sözü cəsarətlə söyləmişdi.

Əlbəttə ki, sən onun bu ümidini qırmayacaq, bu gün parlament binası üzərindən Azərbaycan türklərinin yanıqlı türkülərinə mövzu olmuş, ürəklərinə enmiş bu bayrağı təkrar o bina üzərinə dikəcək, Böyük Dəmirçinin geri dönüşünü görüncə onun tərəfinə keçəcək, bu yolda ya qazi, ya şəhid olacaqsan".

Bu dəfə Səyavuşun qanlı röyası gerçək olmadı, Böyük Dəmirçinin yetişdirdiyi fədailər ordusu Zöhhakların mülklərini başlarına çevrərək, onları əbədi pərişan etdilər. . Vaxt gəldi, dəmirçi *Gavənin bayrağını bir ağac başına elə böyük şövqi-həyəcanla taxdı ki, bütün xalq onun arxasınca gəldi.

Artıq Böyük Dəmirçi ən böyük yaxşılığını yapmışdı, Onun öndərliyində xalq dəmir dağları əridib, qırmızı qanlı pərdəni aradan qaldırıb genş dünyaya çıxmışdılar...

Və son olaraq...

M. Ə. Rəsulzadənin tarixi-sosioloji təsbitləri demək olar ki, qüsursuzdur hətta bu günlə müqayisə edərkən belə heyranedicidir. Onun “Əsrimizin Siyavuşu” əsərində: “Azərbaycanlılar Mehdi zühuruna inanırlar. Azərbaycan Mehdisi xalqın istiqlalından, idealından doğacaqdır” fikri bu gün “armud biş, ağzıma düş”, yalnız sosial şəbəkələrdə “vətəndaş-patriot olmaq” kimi söz yarışına ən böyük ironiyadır. Yəni Əmin Bəyin qeyd etdiyi Mehdi kütlələrin heç bir mübarizə vermədən, yorğanı başına çəkib xorul-xorul yatan “bizlərə” ağ atın üzərində qurşağına polad üzlü qılncla zühur edəcək Sahibi əz-zaman anlayışını tamamilə darmadağın edərək kollegial düşüncə tərziylə hürriyyət, cümhuriyyət ideyalarına sahib çıxmağımızın savaşını verin deyir. Rəsulzadənin vurğuladığı Mehdi, bizim bildiyimiz Mehdi deyil əsla! Qısacası ətalətdən deyil, ədalətdən, ölənədək hürr bir məmləkətdə var olmağın düsturunu verir bu böyük fikir Adamı.Və bu düstur əsla əzbər üçün deyil əksinə məsələnin çoxkombinasiyalı həlli üsullarını çozüb gözəl nəticəyə varmağın intellektual, siyasi, mədəni mübarizəsidir, tər tökməsidir yorulmadan hamımız adına.

“Gələcək - millətləri süngü gücü ilə yapma rejimə boyun əydirmənin deyil, milli hakimiyyətə, haqqa və hüriyyətə dayanan istiqlalçılığındır. İnsanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal!”.

(M. Ə. Rəsulzadə, 1923 cü il.)

Mühüm qeyd. Məqalənin başlığında Ziya Paşanın “ Terkibi-bend” şeirndən parçadakı bəhs olunan Dəhhak, Rəsulzadənin “ Əsrimizin Səyavuşu” əsərində bəhs etdiyi Zohhakla eyni kökdəndir. Osmanlı ədəbiyyatında bu ad Dəhhak, İran ədəbyyatında isə Zöhhak olaraq keçir.

*Gavə- Zöhhakın zülmünə qarşı xalqı ayağa qaldıran məşhur iranlı dəmirçi.

Məhəmməd İsrafiloğlu

Almaniya

Türküstan.- 2024.- 6-12 fevral, №5.- S.16.