“Qarabağ münaqişəsinin həlli vacibdir”

Mevlut Çavuşoğlu: “Bu problem Cənubi Qafqazda təhlükəsizliyi təmin etməyə mane olur”

Mevlut Çavuşoğlu Avropa Şurası Parlament Assambleyasına (AŞPA) rəhbərlik edən ilk türk vətəndaşı olmaqla yanaşı, qurumun tarixində bu vəzifəni icra edən ilk gənc prezidentdir. O deyir ki, 47 üzv ölkənin 800 milyon insanına rəhbərlik etmək nə qədər qürur verici olsa da, bir o qədər məsuliyyət tələb edir. Onun AŞPA-ya sədrliyi dövründə 2005-ci ildən işini dondurmuş Dağlıq Qarabağ Alt Komissiyası fəaliyyətə başladı. AŞPA sədri ilə söhbətimizdə həm bu, həm də digər məsələlərə toxunduq.

- Mevlut bəy, 13 aydır ki, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) prezidenti vəzifəsini daşıyırsınız. 42 yaşında bu kürsüyə əyləşən ilk gənc prezident siz oldunuz, yoxsa sizdən öncəki illər bu postu tutan digəri vardı?

- AŞPA sədri vəzifəsini yerinə yetirən ilk türk parlamentar olmağımla yanaşı, həm də bu qurumun 61 illik tarixi dövründə bu vəzifəyə seçilmiş ən gənc AŞPA rəhbəri mən oldum. Bildiyiniz kimi, AŞPA-da 7 il Türkiyəni təmsil etmişəm. Onu da vurğulayım ki, məndən öncə bu kürsüdə əyləşən digərləri ən azı 15-20 il AŞPA üzvü olduqdan sonra prezident seçilirdisə, mən 7 illik fəaliyyətimdən sonra AŞPA-ya sədri seçildim. Xatırladım ki, bu günə kimi 5 fransız, 4 ingilis, 3 ispan, 2 alman, 2 hollandiyalı, 2 belçikalı, 2 avstriyalı, 1 danimarkalı, 1 isveçli və 1 də isveçrəli parlamentari AŞPA-ya prezidentlik edib. Yəni sədrlər həmişə bu 10 ölkədən birindən seçilib. Vyananın Şərqi olan bir ölkədən AŞPA-ya seçilən ilk rəhbər şəxs mən oldum.

- Prezident seçiləcəyiniz barədə məlumatınız vardı, yoxsa bu sizin üçün bir sürpriz oldu?

- 2002-ci ildə Türkiyədə keçirilən parlament seçkilərdə millət vəkili və ölkəmin AŞPA-dakı nümayəndə heyətinin sədri olduqdan sonra bu qurumun rəhbəri olmaq hədəflərimdən biri idi. Buradakı ən əhəmiyyətli dönüş nöqtəsi Türkiyə hökumətinin həyata keçirdiyi çox önəmli islahatlar sayəsində ölkəmin 2004-ci ildə AŞPA-da sınaq prosesindən uğurla çıxmasıdır. Bu inkişaf, sınaq prosesindən çıxmış bir ölkənin AŞPA sədrliyinə gedən yolu aça bildi. Mən də hədəfimə çatmaq üçün çox səy göstərərək pillələri qərarlı şəkildə çıxmağa çalışdım. Qurumda bir sıra vəzifələrdə oldum: siyasi işlər və sınaq komissiyasının, Belarusiya Alt Komitəsinin üzvü, Miqrasiya Komissiyası Alt Komitənin, Miqrasiya, Qaçqınlar və Əhali Komissiyası idarələrinin rəhbəri, həmçinin Bosniya və Hersoqovina Sınaq Komitəsinə nəzarət vəzifələrini icra etdim. Eyni zamanda AŞPA-da ən böyük üçüncü qrup olan Avropa Demokratlar Qrupunun sədr müavini və məsləhətçisi vəzifələrində çalışdım. AŞPA-nın siyasi qrupları arasında illərdir mövcud olan "centilmenlik müqaviləsi"ylə Avropa Demokrat Qrupunda olmağım da AŞPA prezidentliyinə gedən yolumu açdı. Nəhayət, Avropa Demokratlar Qrupunda namizədliyimi qazandım və AŞPA sədri vəzifəsinə seçildim. Xülasə, bu vəzifəyə seçilməyim bir təsadüfün nəticəsi deyil, qərarlı və əzmli bir işin məhsulu olduğu üçün bunun sürpriz olmadığını deyə bilərəm.

- 47 üzv dövlətdən 800 milyon insanı təmsil edən bir təşkilata rəhbərlik etmək çətin deyilmi?

- Avropa Şurası 47 ölkədən 800 milyon insanı təmsil edən, Belarusiya xaricindəki bütün Avropa ölkələrini əhatə edən, yeganə pan-Avropa təşkilatıdır. Avropa Şurasının siyasi platforması olan Parlament Assambleyası, demokratiya, insan haqları və qanunun aliliyinin əsas dəyərlərini həm üzv olan ölkələrdə, həm üzv olmayan qonşu coğrafiyalardakı ölkələrin inkişafı üçün mühüm işlər görür. Bu çətin hədəflərin içində üzv ölkələrin siyasi qərarsızlıqlarının həlli üçün də "parlament diplomatiyası" yolu ilə səy göstəririk. Bu hədəfləri aşmaq asan deyil, qətiyyət, əzm və çox iş tələb edir. AŞPA sədri seçildiyim gündən bu yana 50-dən çox rəsmi və iş ziyarəti həyata keçirmişəm. Siyasətçilərlə, QHT nümayəndələrilə, ölkələrin din xadimlərilə görüşlərim olub. Bununla yanaşı, parlamentlərdə, universitetlərdə və xarici siyasət institutlarında 65-dən çox mühazirə oxumuşam.

- Oturduğunuz kürsüdən, yəni "yuxarıdan" iclas zalı necə görünür? Axı siz də bir zamanlar “aşağıda” əyləşmişdiniz.

- AŞPA 47 ölkədən olan parlamentariləri bir araya gətirən təşkilatın 800 milyon insanını təmsil edən beynəlxalq bir qurum olan Parlament Assambleyasına sədrlik etmək qürur olmaqla yanaşı, hər şeydən əvvəl çox məsuliyyətlidir. Mən də AŞPA sədrinin əyləşdiyi kürsüdən bu məsuliyyəti şüurlu surətdə layiqincə yerinə yetirməyə çalışıram.

- AŞPA prezidenti kimi keçən il ölkəmizə ilk səfərinizdə müxalifətlə görüşünüzdə Müasir Müsavat Partiyasının sədri Hafiz Hacıyev də iştirak etdiyi üçün onlar görüşə qatılmayaraq sizi pis vəziyyətdə qoymuşdu. Bu son gəlişinizdə müxalifət partiya nümayəndələrilə görüşmədiniz. Bu, o hadisəylə bağlı idi, yoxsa, siz sadəcə Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda iştirak etmək üçün bura gəlmişdiniz?

- Ölkənizə bu son səfərim Azərbaycan hökumətinin təşəbbüsü və YUNESKO-nun, BMT-nin Mədəniyyətlər İttifaqı, Avropa Şurası və İSESKO-nun dəstəyi ilə təşkil edilən "Dünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu"nda iştirak və çıxışımla bağlıydı. Forumun gündəliyi çox sıx olduğu, əvvəldən planlaşdırıldığı üçün sadəcə ölkə başçısı, Milli Məclisin Sədri və xarici işlər naziri ilə görüşməli oldum.

- Azərbaycanlı millət vəkillərinin AŞPA-dakı is fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz, onların fəaliyyətindən razısınızmı?

- Azərbaycan müstəqillik əldə edən gündən bu yana ölkədə baş verən prosesləri yaxından müşahidə edən bir parlamentar kimi son illər aparılan sosial-iqtisadi inkişafdan çox razıyam. Azərbaycanın demokratik dövlət quruluşu, güclü iqtisadiyyatı, sosial bazası və mədəni həyatı ilə Cənubi Qafqazda nümunə olan bir ölkə olduğunun şahidiyik. Ölkənizin AŞPA ilə yaxından əməkdaşlıq etməsi müsbət haldır və bundan çox razıyam. Azərbaycanı AŞPA-da təmsil edən nümayəndə heyətinin bu qurumun müxtəlif komissiyalarında, həm də Baş Assambleyanın işlərində yaxından iştirak etdiyi üçün qurumun ən aktiv heyətləri arasında özünəməxsus yeri var. Azərbaycanlı millət vəkillərinin Avropa Şurasının birgə dəyərlərinin inkişaf etdirilməsində yaxından iştirak etdiyi üçün onlara minnətdarlığımı bildirirəm. Azərbaycan demokratiya yolunu davam etdirərsə, ölkədə azad fikir və söz azadlığı təmin olunarsa, ədalət gücləndirilərsə və bu kimi atacağı hər addım ölkənizi daha da gücləndirəcək və onu Avropaya daha sıx tellərlə bağlayacağına ümid edirəm.

- Dağlıq Qarabağla bagli nə kimi iş görmüsünüz? Deyə bilirsiniz ki bu işlə ATƏT-in Minsk qrupu məşğuldur. Amma bütün tərəflər etiraf edir ki bu qrupun fəaliyyəti heç bir işə yaramır. Bir yandan da deyə bilərsiniz ki AŞPA-da Dağlıq Qarabağla bağlı Alt Komitə fəaliyyətə başlayıb. Amma onun işində iştirak etməkdən çəkinən Ermənistan tərəfinə səlahiyyətlərinizdən istifadə edib niyə heç bir tədbir görmürsünüz?

- Avropada demokratiya, insan haqları və qanunun aliliyi prinsiplərini yaymaq və daha da inkişaf etdirmək işi hələ tamamlanmayıb. Avropada hələ də donmuş ixtilaflar, münaqişələr var. Bunların başında dayananı Dağlıq Qarabağ problemidir ki, bu gün Cənubi Qafqazda təhlükəsizliyi və sabitliyi təmin etməyə mane olur. Bölgədə qalıcı və əhatəli sülhün təmin olunmasında, bütün Avropa qitəsinin sabitliyi üçün Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həlli lazımdır. Bu baxımdan, ATƏT-in Minsk qrupu tərəfindən aparılan müzakirələrin davam etdirilməsini əhəmiyyətli sayır və bu müzakirələrin qısa zamanda həll ediləcəyinə ümid edirik. Mən, Vyananın Şərqindəki coğrafiyadan AŞPA sədri seçilən ilk üzv olduğum üçün, quruma rəhbərlik etdiyim dövrdən Avropanın Şərqində qalan ölkələrin problemlərinin AŞPA-nın gündəliyinə ən səmərəli şəkildə salınması və bu ölkələrin səsinin layıqincə eşidilməsi istiqamətində ciddi səy göstərirəm. 2005-ci ildə AŞPA-nın Bürosunda qəbul edilən bir qərar çərçivəsində yaradılması nəzərdə tutulan Dağlıq Qarabağ Alt-Komitəsinin bu il yenidən fəaliyyət göstərməsi istiqamətində addım atdıq. Haqqında danışılan alt-komitənin fəaliyyəti üçün 2005-ci ildən bu yana bir neçə dəfə cəhd edilsə də, müxtəlif səbəblərdən davamlılığını saxlaya bilməyib. Bu komitənin fəaliyyəti istiqamətində atılan addım, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli prosesində davam etdirilən digər beynəlxalq səylərə, AŞPA Parlamenti çərçivəsində kömək etmək məqsədini daşıyır. Bu istiqamətdə əlaqədar parlamentarilərlə əməkdaşlıq mühüm əhəmiyyət kəsb edir və biz bu əməkdaşlığa səy göstəriləcəyinə ümid bəsləyirik.

Laçın SƏMLA

Üç nöqtə.- 2011.- 26 aprel.- S. 4.