Kimsəsizlər şəxsiyyətini necə təsdiq etdirsinlər?

Nazir Quliyev: «Sənədi olmayan uşaqlar təhsil və səhiyyə xidmətləri almaqdan məhrum olur»

Hazırda respublikamızda şəxsiyyətini təsdiq edən müvafiq sənədləri olmayan onlarla şəxs var. Müxtəlif səbəblərdən şəxsiyyət vəsiqəsi ala bilməyən belə insanlar hüquqlarının reallaşdırılması sahəsində ciddi problemlər yaşayır. Xüsusilə, uşaqlar təhsil və tibbi xidmət almaqdan məhrum olur. Hazırda da həyatlarının müəyyən dövrlərində cəzaçəkmə müəssisəsində olan, doğum haqqında şəhadətnaməsi və ya daimi yaşayış yeri olmayan onlarla şəxs şəxsiyyət vəsiqəsi ala bilmir. Vətəndaşların şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlə təmin olması problemini həll etmək üçün nə kimi işlər görülməlidir?

Məsələyə münasibət bildirən Uşaq Hüquqları üzrə QHT Alyansının icraçı direktoru Nazir Quliyevin sözlərinə görə, hər bir vətəndaş şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlə təmin olunmalıdır: «Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra müxtəlif konvensiyalara qoşulub. Həmin beynəlxalq sənədlərə görə, vətəndaşın daimi yaşayış yerinin olmaması onun şəxsiyyəti təsdiq edən sənəd ala bilməməsinə əsas vermir. Hər bir vətəndaş şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlə təmin olunmalıdır. Amma Azərbaycanda bu problem uzun müddət aktual olaraq qalırdı. Həyatlarının müəyyən dövrlərində cəzaçəkmə müəssisəsində olanlar, küçə həyatı yaşayanlar, internat evlərində böyüyən və doğum haqqında şəhadətnaməsi olmayan yeniyetmələr, doğum haqqında sənəddə valideynlərinin hansınınsa adı göstərilməyən uşaqların sonradan şəxsiyyət vəsiqəsi ilə təmin olunması problemə çevrilmişdi. Amma qeyd etdiyimiz kimi, bu kimi hallar vətəndaşların şəxsiyyətini təsdiq edən sənədin verilməməsi üçün əsas ola bilməzdi. Həmçinin, bu vətəndaşların hüquqlarının pozuntusu idi. Sənədi olmayan uşaqlar təhsil və səhiyyə xidmətləri almaqdan məhrum olur, yuxarı yaşlılar isə iş tapa bilmirdilər. Buna görə də məsələ mütəmadi olaraq gündəmə gətirilirdi və sonda Konstitusiya Məhkəməsinin bu məsələ ilə bağlı bir şərhi oldu. Həmin şərhdə də göstərilirdi ki, daimi yaşayış yerinin olmaması vətəndaşın şəxsiyyətini təsdiq edən sənədi ala bilməməsinə əsas ola bilməz. Sonradan Nazirlər Kabinetinin də müvafiq qərarı oldu və bu kimi şəxslərin sənədlə təminatı məsələsi qismən həll edildi».

«VƏTƏNDAŞIN SƏNƏDİNDƏ ATA, YAXUD ANA ADI GÖSTƏRİLMƏYƏNDƏ ONA MÜNASİBƏT BİRMƏNALI OLMUR»

N.Quliyevin sözlərinə görə, bu sahədə daha ciddi problem küçə həyatı yaşayan uşaqlarla bağlı yaşanırdı: «Küçədə yaşayan uşaqların bir qismi rayonlardan gəlib və heç bir sənədləri yoxdur. Həmçinin, elə uşaqlar var ki, nigahdan kənar doğulub və valideynləri haqqında məlumat əldə etmək çətindir. Apardığımız araşdırma zamanı indiyədək təxminən 50 nəfər bu cür uşağın sənədlə təmin edilməsi məsələsinə kömək etmişik. Eyni zamanda əvvəllər internat evlərində böyüyən uşaqlara şəxsiyyət vəsiqəsi verilərkən orada şəxsin yaşadığı ünvan kimi internat evinin nömrəsi göstərilirdi. Uşağın hansı internat evində böyüməsinin onun şəxsiyyət vəsiqəsinə yazılması isə bəribaşdan onun üçün ayrı-seçkilik yaradırdı. Rəsmi qurumlara edilən çoxsaylı müraciətlərdən sonra bu problemin həlli qismən mümkün oldu. Artıq şəxsiyyət vəsiqələrində internat evlərinin nömrəsi əvəzinə həmin müəssisənin yerləşdiyi hüquqi ünvan göstərilir. Bundan başqa internat evlərində böyüyən 40-dək uşaq var idi ki, onların ya doğum haqqında şəhadətnamələri yox idi. Yaxud da həmin sənəddə ata, yaxud ana adı göstərilməmişdi. Təbii ki cəmiyyətimiz hazır olmadığından vətəndaşın sənədində ata yaxud ana adı göstərilməyəndə ona münasibət birmənalı olmur. Həmin şəxs istər-istəməz normal qəbul olunmur. Bu uşaqların da doğulduqları rayonun icra hakimiyyətləri, yerli qəyyumluq şöbələri ilə əlaqə yaradaraq bu problemitn həllinə yardım etdik. Həmçinin, məhkəmə qaydasında həmin uşaqların ata və ana adlarının sənədlərinə yazılmasına yardım göstərdik».

N.Quliyev hesab edir ki, elə tədbirlər görülməlildir ki, uşaq internat evlərinə tərk edənədək onun şəxsiyyət vəsiqəsi ilə təmin edilməsi mümkün olsun: «İnternat evlərində böyüyən uşaqların şəxsiyyət vəsiqəsi alması artıq həllini tapır. Sadəcə həm də ciddi tədbirlər görülməlidir ki, həmin uşaqlar internat evini tərk etmədən şəxsiyyətini təsdiq edən sənədi ala bilsin. Küçə uşaqları isə müəyyənləşdirilərək müxtəlif günərzi mərkəzlərinə yerləşdirilməli və onların qeydiyyatı aparılmalıdır. Belə olan halda ölkə qanunvericiliyinə əsaslanılaraq onların da sənədlə təminatını həyata keçirmək mümkün olar. Çünki Nazirlər Kabinetinin qərarına uyğun olaraq, əgər vətəndaşın daimi yaşadığı yer yoxdursa, o, ərazi üzrə polis şöbəsinin hüquqi ünvanında qeydiyyata alınır. Bu qayda cəzaçəkmə müəssisələrini tərk edən və daimi yaşayış yeri olmayan vətəndaşlara aiddir. Onlar ərazi üzrə polis bölmələrində qeydiyyata alınmalıdır».

N.Quliyevin sözlərinə görə, həmin şəxslərə bəzən polis bölmələrində əngəllər yaradılır: «Polis bölmələri, xüsusən, həbsdən çıxan şəxslərin şəxsiyyət vəsiqəsində polis bölməsinin hüquqi ünvanının yazılmasında maraqlı deyillər. Onlar bildirir ki, həmin şəxslər cinayətə meylli olur və belə hallarda məsuliyyət polis bölməsinin üzərinə düşür. Amma ailədə böyüyən şəxs də cinayət törədə bilər və bu işdə məsuliyyət valideyinlərin üzərinə düşmür».

Təhsil Nazirliyinin nəznində yaradılan De-institusionalizasiya və Uşaqların Müdafiəsi İdarəsinin rəisi Məlahət Hacıyeva isə uşaqların doğum haqqında şəhadətnamə və şəxsiyyət vəsiqələrinin alınması məsələsinə xüsusi diqqət ayrıldığını vurğuladı. Təhsil Nazirliyi bu istiqamətdə əlaqədar qurumlarla iş aparır. Bunun nəticəsində Ədliyyə Nazirliyinin müvafiq dəstəyi ilə 2009-cu ildə 33 nəfər uşağa, 2010-cu ildə isə 31 nəfər uşağa doğum haqqında şəhadətnamə alınıb. Bu istiqamətdə işlər davam etdirilir.

Xalid

Üç nöqtə.- 2011.- 27 aprel.- S. 8.