Sənətkarın qəlbinə dəymək olmaz

“Qəndabı işdən çıxartmaq olar, amma onun sənətini əlindən almaq mümkünsüzdür”

Cəfər Cabbarlı demiş “O gözəl, girdə sifət, gənc bir qızdır, şərqli qızlarına məxsus, qara gözləri, qələmlə çəkilmiş kimi qaşları var.” Müəllifin əsərinin qəhrəmanı Firuzə idi, amma elə bil bu sözləri həm də bizim qəhrəmanımıza aid edib. Bəhram Mansurov da Qəndab xanımı buna bənzər xarakterizə edib: “Ərəb qızları kimi qara saçlı, Əsil Leylidir, gözəl də səsi var”. 1970-80-90-cı illər, 2000-ci ilin əvvəllərinə qədər də efirdən, opera səhnəsindən düşməzdi. Məlahətli, yatımlı, axıcı səsi ilə muğam və təsnifləri necə cəlbedici ifa etməsi indi də qulaqlarımızdadır, amma çoxdan, lap çoxdandır ki, görünmür. Bəlkə də az göründüyü üçün bizə elə gəlir?

- Bir az baş qarışıqdır də, problemlərim çoxdur.

- Birinci işiniz sənətiniz deyilmi?

- Ailə problemlərini də həll etmək lazımdır. Bir də ki, sənətkar qəlbi incə olur, onu sındırdılarsa, daha düzəlmir. Mən sənətə kiminsə tapşırığı ilə, kiminsə göndərişi ilə gəlməmişəm. 1973-cü ildə Füzuli rayonundan 50 kimi qız Bakıya göndərişlə gəlmişdik ki, toxuculuq kombinatında işləmək üçün peşə təhsili alaq. Təhsil, qaldığımız yer dövlətin hesabına idi, ona görə də oxuya-oxuya təcrübə keçdiyimiz kombinatda qalıb işləyib, bir il dövlətin borcunu qaytarmalı idik. Kombinatın yataqxanasında qalırdıq, bir gün otaqda qızlar arasında özümüz üçün oxuyurdum. Bir də gördük ki, otağın qapısı açıldı, komendant girdi içəri ki, oxuyan kim idi? Qızlar dedilər ki, Qəndabdır. Dedi çox gözəl səsin var, gəl səni yazaq kombinatın özfəaliyyət dərnəyinə. Əvvəl valideynlərim razı olmaz deyə qorxdum razılaşmadım, sonra birtəhər yola gətirdilər məni. Uzun müddət valideynlərimin bundan xəbəri olmadı. Düzü onların nə rəy verəcəklərini də bilmirdim, qorxurdum ki, razı olmazlar, acıqları tutar. Kənddə harda görmüşdük elə şeyləri, heç televizor da yox idi o zaman. Bir “Çayka” markalı radiomuz vardı həmişə orda muğamlara, xalq mahnılarına qulaq asardım. Nə isə, peşəmizə yiyələndik, sonra bir il də qalıb işlədik. O vaxta qədər dərnəkdəki müəllimdən “Şahnaz” muğamını artıq öyrənmişdim. Yenə dərnəkdəki uşaqların, müəllimlərin təkidi ilə sənədlərimi Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbinə verdim. Vasif Adıgözəlov, Sahib Şükürov, Nəriman Əliyev, Vahid Abdullayev dinlədilər məni. İfamı sona qədər dinləyib “əla” yazdılar və dedilər ki, o biri imtahanlara girməsən də olar. Beləliklə, həm işləyib, həm oxuyurdum. Evdəkilər iki-üç ildən sonra bildilər ki, Asəf Zeynallıda oxuyuram. Valideynlərimin çox acıqları tutdu mənə. Dedilər bir sən deyildin, o qədər qız getmişdi peşə təhsili almağa, bir dənə sən öz bildiyini elədin. Atam bir-neçə il mənimlə kəlmə kəsmədi. Nəriman Əliyevin sinfində oxuyurdum, rəhmətlik Vahid Abdullayevdən də dərs aldım. Artıq konsertlərə gedirdik, hətta xarici ölkələrə də səfərlərimiz olurdu. Məsələn, Bolqariya səfərimiz yaxşı yadımdadır.

- Opera və Balet teatrına necə gəlib çıxdınız?

- Bir gün getdim o vaxt Opera və Balet Teatrına rəhbərlik edən bəstəkar Azər Rzayevin qəbuluna. O da çağırdı Bəhram Mansurovu məni dinlədilər. Muğamların ən çətin şöbələrini oxutdurdular. Bəhram müəllim dedi ki, əsil Leylidir, ərəb qızları kimi uzun, qara saçlı, gözəl də səsi var. Başladım operada işləməyə. “Leyli və Məcnun”da Leyli, “Aşıq Qərib”də Şahsənəm, “Gəlin qayası”nda Gülbahar, “Şah İsmayıl”da Ərəbzəngi, “Əsli və Kərəm”də Əsli, bir sözlə bütün baş rolları oynamışam. Sənətimlə bir 30-35 ölkədə Azərbaycanı təmsil etmişəm. İndi deyirsiniz niyə gec-gec görünürəm. Əlbəttə ki, indi problemsiz adam yoxdur, problemlərimiz çoxdur. Əsas ürək ağrımız olan Qarabağ dərdimiz var, amma düz deyirsiniz, mən sənətkaram, sənətimlə məşğul olmalıyam. Anam rəhmətə gedəndən sonra elə bil ruhən öldüm. Bir-iki il Binədə kənddə qaldım, amma teatrda çox olmasam da tamaşalarımı gəlib oynayırdım. Teatra artıq gənclər gəlmişdilər, onsuz da ayda bir rol düşürdü hərəmizə.

- Sizi teatrda çox axtardıq, sonda dedilər ki, siz artıq operanın solisti deyilsiniz?

- Ona gətirirəm sözümü. Ailəmiz kasıb və sadə olduğundan mən kasıbçılıqla böyümüşəm, yeyənin ağzına, geyənin əyninə baxmışam. Niyə operada işləmək, Leylini, Şahsənəmi oynamaq arzusunda idim? Elə bil onların roluna girib öz taleyimi ağlamaq istəyirdim, ona görə də ifam təbii alınırdı. Əvvəldən qəlbim kövrək olduğundanmı, yoxsa nə isə anamın vəfatı mənə çox emosional təsir göstərdi. Bu təsirdən hələ özümə gəlməmiş məni Operadan xaric etdilər. Mən zəif sənətkar deyildim, indi də zəif deyiləm. Prezident xalq artistlərinə təqaüd verdi. Mən də çox acınacaqlı vəziyyətdə yaşayırdım, maddi sıxıntı, iki otaqlı mənzilimdə 7 nəfər yaşayırıq. Atam, yoldaşım, qızım, nəvələrim. Bir gün öz qulaqlarımla televizorda dediyini eşitdim ki, xalq artistlərindən təqaüd almayan qalıbsa, adları mənə deyilsin. Çox sağ olsun ki, mən də başqa heç kimin yox, məhz onun yadına düşdüm və 2005-ci il aprelin 1-dən təqaüd aldım. Elə həmin gün Akif Məlikov mənə dedi ki, sən işdən azadsan. Mənə qədər 60-dan yuxarı yaşı olanları Arif Babayevi, Canəli Əkbərovu, Zeynəb xanımı artıq işdən çıxartmışdı. Fidan və Xuraman bacılarını da 60 yaşları heç olmamış çıxartdı. İndi mənim də 60-a hələ üç ilim var, səsim yerində. Nə olsun ki, artıq təqaüd kəsildi mənə, imkansızlığımı dövlət başçısı bilib təqaüd verir. Allah canını sağ eləsin, çox sağ olsun ki, 4 otaqlı ev də verdi mənə. Sən Akif Məlikov rəhbərlik etdiyin musiqi ocağında 25 il çalışan bir sənətkarı belə qiymətləndirirsən? hər işin öz qaydası var, heç özümü demirəm, qoyuram bir kənara, utanmadınmı Arif Babayevə, Zeynəb Xanlarovaya, Canəli Əkbərova, Alim Qasımova siz işdən azadsınız deyəndə. Bir vida konserti təşkil elə, yaxud qoy hərəsi bir vida operası oynasın, ədəblə, hörmətlə təqaüdə yola sal. Mənim heç təqaüdə çıxası yaşım da deyil. Leyli oynamazdım, başqa rollar var, onları oynayardım, niyə çıxardırsan işdən? Heç olmasa, bir ay təqaüdü alım, sonra çıxart. Utanmadan yalan da danışırlar ki, Qəndab öz ərizəsi ilə işdən çıxıb. Mən işdən çıxmaq haqda bu günə qədər də ərizə yazmamışam. Sgzümü ona gətirirəm ki, sənətkarın qəlbinə dəymək olmaz, xüsusən bir musiqi ocağında həyatını qoyasan, sonra da sadəcə soyuqqanlılıqla deyələr ki, sən işdən azadsan. Bütün bunlardan sonra sənətkar necə özündə güc tapıb səhnəyə çıxa bilər? Yenə sağ olsun dövlət başçısı ki, bizləri içdən anlayır, qiymətləndirir. Üstəlik Heydər Əliyev Fondundan da sənətkarlara təqaüd verilir. İndi zəmanə başqadır, amma mən gedib heç bir televiziyaya deyə bilmərəm ki, məni dəvət eliyin oxuyum, sənətkarı özləri dəvət etməlidirlər ki, gəl oxu. Sağ olsunlar dəvət edənlər. Dörd illik fasilədən sonra “Speys”ə “Görüş yeri”nə çıxdım, nə qədər zənglər oldu. Mən ildə bir dəfə də efirə çıxsam həmin Qəndabam, 10 ildə bir dəfə də çıxsam. Camaat əsil sənətkarı unutmur. Əsil sənətkar üçün siyasi mənsubiyyət də yoxdur, yetər ki, xalq üçün çıxış etsin.

- İndi deyəsən hardasa dərs deyirsiniz?

Akif Məlikovun gözəl addımından, bizi işdən azad edəndən sonra Canəli Əkbərovdan xahiş etdim ki, özüm getməyim utanıram, Teymurçin Əfəndiyevdən soruşsun ki, məni işə götürərmi? Sağ olsun çağırdı ki, gəlsin işləsin. İndi orda işləyirəm, Allah bir tərəfdən əyəndə o tərəfdən düzəldir. İşə də düzəldim, təqaüd də alıram, ev də verdilər. Dövlət başçısı qədrimizi bilir, aşağıdakı Akif Məlikovlar nə edir etsin, Qəndabı işdən çıxartmaq olar, amma onun sənətini əlindən almaq mümkünsüzdür. Sənətimə verilən qiymət, məişətimi düzəltməklə verilən ruh məni həyata qaytardı. Vətənsiz, anasız, yetim qızam, əziyyət içində çapaladığım vaxtda əlimdən tutanın Tanrı əlindən tutsun. Onun masasının üstünə mənim adım getmədi, o, özü məni yada saldı, sağ olsun. Ayaqdayam, daha görünəcəm, sənətimdə varam.

Üç nöqtə.- 2011.- 5 fevral.- S. 15.