Regionların tarazlı inkişafı təmin olunub

Qazanılan iqtisadi uğurlar Azərbaycanın iqtisadiyyatının neftdən asılı olması ilə bağlı qərəzli iddiaları alt-üst edib

Azərbaycan iqtisadi sahədə keçid dövrünü başa vuraraq inkişafının keyfiyyətcə yeni mərhələsinə qədəm qoyub. Bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinin tam bərqərar olması, biznes və investisiya mühiti yaratmaqla daxili və xarici investiyaların iqdisadiyyatin bütün sahələrə yönəldilməsi, iqtisadiyyatın diversifikasiyasına, tarazlı və davamlı sosial-iqtisadi inkişafa, əhalinin həyat səviyyəsinin daha da yaxşılaşdırılmasına səbəb olub. Xüsusilə regionların sosial-iqtisadi inkişafı diqqət mərkəzində olub. Bu baxımdan ardıcıl bir neçə dövlət proqramları qəbul olunub. "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafına dair (2004-2008-ci illər) Dövlət Proqramı" çərçivəsində regionlarında kənd təsərrüfatının, qeyri-neft sektorunun inkişafına yardım göstərilib, o cümlədən emal müəssisələrinin yaradılması, xidmət və digər infrastruktur obyektlərin, turizmin inkişafı və bütün bunların fonunda çoxlu yeni iş yerinin açılması təmin edilib. I Dövlət Proqramı regionların tarazlı inkişafına yönəlməklə yanaşı, həm də yerlərdə enerji infrastrukturunun, nəqliyyat-kommunikasiya sisteminin bərpası, müasir informasiya texnologiyalarının tətbiqi məsələlərinin həllini özündə ehtiva edib. Ümumilikdə, bu 5 il ərzində regionlara 6.8 milyard manat həcmində dövlət investisiyaları qoyulub. Bu sahədə görülən işlərin davam etdirilməsi məqsədilə "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı" qəbul edilib. Bu proqram regionların davamlı inkişafı, sosial infrastrukturun yenidən qurulması, milli iqtisadiyyatın neft amilindən asılılığının qeyri-neft sektorunun tərəqqisi hesabına aradan qaldırılması üçün kompleks tədbirlər müəyyənləşdirməklə yanaşı, iş adamlarının fəaliyyəti üçün də yaxşı imkanlar açıb.

Vergi yükünün azaldılması və vergi prosedurlarının asanlaşdırılması da regionların sosial-iqtisadi inkişafında az rol oynamayıb. Fərdi sahibkarlara tətbiq edilən gəlir vergisi 2010-cu il yanvarın 1-dən 35 faizdən 20, müəssisələrin mənfəət vergisi 22 faizdən 20, fiziki şəxslərdən tutulan gəlir vergisinin yuxarı həddi 35 faizdən 30 faizə endirilib. Eyni zamanda sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi hüququ əldə etmək məqsədləri üçün hüquqi şəxslərin vergi tutulan əməliyyatlarının illik həcmi 90 min manatdan 150 min manatadək artırılıb, ƏDV və aksizlər üzrə elektron vergi hesab-fakturalarının tətbiqinə başlanılıb. Dövlət başçısının müvafiq sərəncamlarına əsasən, sahibkarlıq subyektlərinin dövlət qeydiyyatı və Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən keçirilən malların və nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılması "bir pəncərə" prinsipinə uyğun təşkil edilib. Birinci növbədə regionların sosial-iqtisadi inkişafı üçün maliyyə mənbəyi, investisiya qoyuluşunun həcmi və keyfiyyəti diqqət mərkəzində olub, əlverişli biznes mühiti yaradılıb.

Regionlarda maliyyə vəsaitlərinə çıxış imkanları genişlənib

Hazırda Azərbaycanın maliyyə imkanları kifayət qədər yüksəlib və o investisiya cəlbediciliyinə görə dünyanın öndə olan dövlətlərindən birinə çevrilib. 2009-cu ildə Azərbaycan iqtisadiyyatına ümumilikdə 9,2 milyard dollar, 2010-cu ildə isə 15,5 milyard dollar vəsait qoyulub. Onun strukturunda bir neçə ildir daxili investisiyalar xarici investisiyaları üstələyir və bu göstərici 80 faiz ətrafında dəyişir. 15,5 milyard dollardan 9,3 milyard dolları isə qeyri-neft sektoruna qoyulan sərmayədir. Onun da 35-40 faizi regionların inkişafına yönəldilib. Bütün dünyada maliyyə resurslarının məhdudlaşdığı, sahibkarların investisiya qoyuluşlarına son dərəcə ehtiyatlı yanaşdığı bir şəraitdə bu, kifayət qədər yüksək rəqəmdir. Azərbaycanın maliyyə imkanlarının yüksəlməsi isə özəl sektorda dövlət vəsaitləri hesabına layihələrinin güzəştli qaydada kreditləşdirilməsinə və regionlarda sahibkarların maliyyə vəsaitlərinə çıxış imkanlarını genişləndirib, orta və kiçik sahibkarlığın inkişafına təkan verib. 2009-cu ildə regionlarda Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun 130 milyon manat güzəştli kreditlərindən 2100 iş adamı yararlanıb. Ötən il isə Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu tərəfindən regionlarda 1430 investisiya layihəsinin maliyyələşdirilməsinə 115 milyon manat güzəştli kredit verilib. Güzəştli kreditlərlə təmin olunmuş sahibkarlıq subyektlərinin 99,2 faizinin regionlarda yerləşməsi də bölgələrin inkişafına xidmət edib. Bundan başqa, regionların sosial-iqtisadi inkişafında, onun xarici investisiyalar üçün cəlbedici olunmasında 2006-cı ildə yaradılan Dövlət İnvestisiya Şirkəti də rol oynayıb. Şirkət ölkə iqtisadiyyatına investisiyaların təşviqini təmin etmək, bu sahədə mövcud problemlərin aradan qaldırılmasına çalışıb. Bu gün regionlarda istifadəyə verilən və tikilməkdə olan obyektlərin maliyyələşməsində Dövlət İnvestisiya Şirkətinin vəsaiti ilə birlikdə xarici sərmayələr də iştirak edir. Özəl sərmayələr də regionların sosial-iqtisadi inkişafında az rol oynamayıb.

Regionların sosial-iqtisadi inkişafı çərçivəsində yalnız ötən il 160-dan çox sənaye, kənd təsərrüfatı, xidmət və ticarət müəssisəsi tikilərək istifadəyə verilib. 200-dən çox müəssisənin tikintisi isə davam etdirilir. Əvvəlki illərdə olduğu kimi, aqrar sektora subsidiyaların, vergi güzəştlərinin verilməsi davam etdirilib, aqrolizinq və aqroservis xidmətlərinin şərtləri asanlaşdırılıb. II Dövlət Proqramına görə, Azərbaycanın kənd təsərrüfatında ənənəvi sahələr olan taxılçılığın, üzümçülüyün, meyvəçiliyin, pambıqçılığın, tütünçülüyün, çayçılığın, ipəkçiliyin, heyvandarlığın və digər sahələrin inkişafı prioritet vəzifə olaraq qalır. Bu məqsədlə 2010-cu ildə texnoloji, suvarma və digər avadanlıqların alınmasına, 43,51 min ton mineral gübrə, 902 cins mal-qaranın gətirilməsinə 63 milyon manatadək vəsait xərclənib. 2009-cu ildən başlayaraq dövlətin güzəştli kreditlərindən istifadə etməklə bütün ölkə ərazisini əhatə etməklə soyuducu anbarlar, taxılın saxlanılması və təmizlənməsi komplekslərinin yaradılmasına başlanılıb. Bu layihələrin reallaşması regionların, xüsusilə də kənd təsərrüfatının inkişafında, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Məsələn, ötən il il regionlarda 25 müasir soyuducu anbarlar tikilib. Onların tikilməsi fermerlərin maraqlarına cavab verməklə istehsal etdikləri kənd təsərrüfatı məhsullarının etibarlı saxlanılmasına və dünya bazarlarına çıxarılmasına imkan yaradıb. Bu təşəbbüs sayəsində yalnız bu problemin həlli yönündə deyil, məhsulların emal edilməsi sahəsində də böyük nəticələr əldə olunub. Bundan başqa, 14 taxıl anbarı kompleksi yaradılıb. Kənd təsərrüfatı sektorunda baş verən dəyişikliklər isə iş qabiliyyətli əhalinin 40 faizinin yaşadığı regionlardan iri şəhərlərə axımın qarşısını alıb. Artıq regionlarda açılan iş yerləri bir vaxtlar iş arxasınca iri şəhərlərə getmiş region əhalisinin geri qayıtmasına səbəb olub. Ümumiyyətlə, ötən il regionlar da daxil olmaqla 70 mindən çox iş yeri açılıb, onun 53 mini daimi iş yeri olub. Regional inkişaf proqramlarının icrasının başlanmasından, yəni 2004-cü ilin fevralından bu günə qədər isə ölkədə açılan iş yerlərinin sayı 900 mindən artıq olub ki, onun da 700 minə qədəri daimi iş yerləridir.

Sosial sahə həmişə diqqət mərkəzindədir

2010-cu ildə bütün sosial proqramlar icra edilib. Minimum əməkhaqqı və pensiyanın baza hissəsi 75 manatdan 85 manata qaldırılıb. Ünvanlı sosial yardım proqramı çərçivəsində 550 min nəfər dövlətdən yardım alıb. 2010-cu ildə regionlarda 45 səhiyyə müəssisəsi, 70-dən çox məktəb binası tikilib. Su basması nəticəsində Aran rayonunda uçmuş, yararsız vəziyyətə düşmüş evlər yenidən qurulub. Qısa müddətdə 3 mindən artıq ev təmir edilib, 1500 ev yenidən tikilib, təxminən 700-800 evin tikintisi isə davam edir. “Bu onu göstərir ki, biz bütün çətin hallara da hazırıq. Bizdə həm texniki imkanlar, həm peşəkar kadrlar, həm də maliyyə vəsaiti var. Onu da deməliyəm ki, bütün bu işləri biz öz hesabımıza görmüşük, heç kimdən yardım istəməmişik”,- Prezident İlham Əliyev deyib.

Hazırda yoxsulluğun səviyyəsi 9,1 faiz düşüb, orta əməkhaqqı 320 manatı, otra pensiya isə 115 manatı keçib. Aydındır bunlar regionlarda yaşayan əhalinin də həyat şəraitinin yaxşılaşmasında özünü göstərir. “Bu, bir daha göstərir ki, bizim apardığımız islahatlar və iqtisadi artım, ilk növbədə, Azərbaycan vətəndaşlarının rifah halının yaxşılaşdırılmasına yönəldilibdir»,-dövlət başçısı vurğulayıb.

Bir sözlə, ölkə iqtisadiyyatı və ümumiyyətlə, ölkənin inkişafı üçün vacib olan sosial sahə həmişə olduğu kimi diqqət mərkəzində olub. Hayata keçirilən sosial-iqtisadi siyasət regionların simasını dəyişib. Regional inkişaf sahəsində əldə olunmuş yüksək nəticələr deməyə əsas verir ki, respublikamız qlobal böhranın son fazasını da uğurla adlayaraq yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub, qeyri-neft sektorunda qazanılan iqtisadi uğurlar Azərbaycanın iqtisadiyyatının neftdən asılı olması ilə bağlı qərəzli iddiaları alt-üst edib.

Beləliklə, uğurlu iqtisadi siyasət nəticəsində regionlarda sosial- iqtisadi artımın davamlılığı təmin edilib, əhalinin gəlirlərinin artırılmasına və rifahının əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırılmasına nail olunub. Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzu artıb.

Pünhan ƏFƏNDİYEV

Üç nöqtə.- 2011.- 1 mart.- S. 9.