20 YanvarQan yaddaşımız, qəhrəmanlıq salnaməmizdir

 

Sovet qoşunları o müdhiş gecədə 134 mülki vətəndaşı öldürüb, 600-dən çox adamı yaralayıb

 

Ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarında Azərbaycan xalqı rus şovinistlərinin pəncəsindən qurtulmaq, zaman-zaman ölkəni parçalayaraq ermənilərə verilməsinə və dövlətin talan edilməsinə dözməyərək meydanlara çıxdı. Həmin dövrdə dünyaya meydan oxuyan SSRİ-nin içindən belə bir hadisənin baş qaldırması bir çoxlarının heyrətinə səbəb olmuşdu. SSRİ-ni tanıyan hər bir kəs azərbaycanlıların rus şovinistləri qarşısında geri çəkiləcəyini və yeni “37-lərin” olacağını bildirirdilər. Lakin düşünülənlər qismən həyata keçdi. Belə ki, Sovet ordusunun böyük kontingentinin, xüsusi təyinatlı bölmələrinin və daxili qoşunlarının Bakıya yeridilməsi xüsusi qəddarlıq və görünməmiş vəhşiliklə müşayiət edildi. Kommunist diktaturası Çexoslovakiyaya, Macarıstana, Əfqanıstana qarşı həyata keçirdiyi hərbi müdaxiləni hətta o zamankı Sovet İttifaqının müttəfiq respublikalarından biri olan Azərbaycanda da təkrarlamaqdan çəkinmədi. Həmin vaxt Azərbaycan Ermənistanın da təcavüzünə məruz qalmışdı. Belə bir şəraitdə sovet rəhbərliyi nəinki münaqişənin qarşısını almaq üçün qəti tədbirlər görməmiş, əksinə, Azərbaycana yeridilən ordu hissələrinin tərkibinə Stavropol, Krasnodar və Rostovdan səfərbərliyə alınan erməni əsgər və zabitləri, sovet hərbi hissələrində xidmət edən erməniləri, hətta erməni kursantları da daxil etmişdi. Bakıya yeridilmiş qoşun kontingentinə "doyüş tapşırığını" yerinə yetirmək üçün möhkəm psixoloji hazırlıq keçmişdilər: "Sizi Bakıya rusları müdafiə etmək üçün gətirmişlər, yerli əhali onları vəhşicəsinə məhv edir; ekstremistlər Salyan kazarmalarının (Bakıda əsas hərbi qarnizonun yerləşdiyi ərazi) ətrafındakı evlərin damlarında snayperlər yerləşdirmişlər, təkcə bu ərazidə 110 atəş nöqtəsi var; binalar, mənzillər Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin yaraqlıları ilə doludur, onlar sizi güclü avtomat-pulemyot atəşinə tutacaqlar" ("Şit" təşkilatı müstəqil hərbi ekspertlərinin hesabatından).

Mixail Qorbaçov başda olmaqla sovet imperiyasının rəhbərliyi Bakıda "rus və erməni kartından" məharətlə istifadə etdi. Guya Bakıya qoşun onları, hərbi qulluqçuların ailələrini qorumaq, "millətçi ekstremistlər" tərəfindən hakimiyyətin zorakılıqla ələ keçirilməsinin qarşısını almaq üçün yeridilmişdi. Əslində isə bu açıq riyakarlıq, ağ yalan idi. Çünki sovet rəhbərliyinin "dəlilləri" hətta həqiqətə yaxın olsaydı belə, Bakıya təpədən-dırnağadək silahlandırılmış qoşun göndərməyə ehtiyac yox idi. Ona görə ki, həmin vaxt burada daxili qoşunların 11,5 min əsgəri, Müdafiə Nazirliyinə tabe olan Bakı Qarnizonunun çoxsaylı hərbi hissələri, hava hücumundan müdafiə qüvvələri var idi. 4-cü ordunun komandanlığı da Bakıda yerləşirdi.

Bütün bunlara baxmayaraq, 1990-cı il yanvarın 19-da Mixail Qorbaçov SSRİ Konstitusiyasının 119-cu, Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 71-ci maddələrini kobud şəkildə pozaraq, yanvarın 20-dən Bakıda fövqəladə vəziyyət elan edilməsi haqqında fərman imzaladı.

SSRİ Müdafiə Nazirliyinin, DİN və DTK-nın hazırlayıb həyata keçirdiyi "Udar" adlı əməliyyatda əsas rolu xüsusi təyinatlı "ALFA" və SSRİ DTK-nın "A" təxribat qrupları oynayırdı. Sovet qoşunlarının təcavüzü nəticəsində Bakıda 134 mülki vətəndaş öldürülmüş, 600-dən çox adam yaralanmışdı. Öldürülənlər arasında beş millətin nümayəndəsi, 20-dən çox qadın, uşaq var idi. SSRİ DTK-nın "Alfa" qrupu yanvarın 19-da saat 19.27-də Azərbaycan televiziyasının enerji blokunu partlatdı, respublikada televiziya verilişləri dayandırıldı. Gecə isə qoşun fövqəladə vəziyyət elan edilməsindən xəbərsiz olan şəhərə daxil oldu və əhaliyə divan tutmağa başladı. Qorbaçovun fərmanı qüvvəyə minənədək (20 yanvar, saat 00:00) artıq 9 nəfər öldürülmüşdü. Tanklar və BTR-lər Bakı küçələrində qarşılarına çıxan hər şeyi əzir, hərbçilər hər yanı amansız atəşə tuturdular. İnsanlar nəinki küçələrdə, hətta avtobusda gedərkən, öz mənzillərində oturduqları yerdə güllələrə tuş gəlirdilər. Yaralıları aparmağa gələn təcili yardım maşınlarını və tibb işçilərini də atəşə tuturdular. Bir gün ərzində Bakıda 137 nəfər öldürüldü, 700-dək insan yaralandı, 800-dən çox adam qanunsuz həbs edildi. Bakıda fövqəladə vəziyyətin elan olunması haqqında məlumat isə əhaliyə yalnız yanvarın 20-də səhər saat 7-də respublika radiosu ilə çatdırıldı. Halbuki, Qorbaçovun Azərbaycana ezam etdiyi yüksək vəzifəli komissarlar həyasızcasına bəyan edirdilər ki, Bakıda fövqəladə vəziyyət elan olunmayacaqdır. Bax, əli yüzlərlə insanın qanına batmış, sonralar Nobel sülh mükafatı almış Mixail Qorbaçov başda olmaqla sovet imperiyası rəhbərliyinin rəzil siması bu idi...

"Qara Yanvar"ın indiyədək özündə saxladığı sirlər çoxdur. 100 cildlik istintaq materialının 69 cildi Bakıdan Moskvaya, keçmiş SSRİ Prokurorluğuna aparılıb və bir daha geri qaytarılmayıb. Azərbaycan xalqının məruz qaldığı bu təcavüz indiyədək bəşəriyyət əleyhinə cinayət kimi beynəlxalq müstəvidə layiq olduğu təsnifatı almayıb. Bu hadisələrə emosiya, kədər, yaxud mübarizlik səlnaməsi kimi pafoslu münasibətlə bərabər, bir qədər də soyuqqanlı olub, o hadisələrin gerçək mahiyyətini dünya birliyinin, çeşidli beynəlxalq təşkilatların önünə qoymaq barədə düşünməli, 20 Yanvara beynəlxalq-hüquqi qiymətin verilməsinə çalışmalıyıq. Başda Mixail Qorbaçov olmaqla SSRİ rəhbərləri düşünürdülər ki, törətdikləri cinayətlərdən sonra azərbaycanlılar geri çəkiləcək və Dağlıq Qarabağı asanlıqla ermənilərə hədiyyə edəcəklər. Lakin həmin günün səhəri, Azərbaycan xalqı böyük iradə nümayiş etdirərək azadlıq şəhidlərini paytaxtın ən hündür yerində - Dağüstü parkda dəfn etdilər. Bundan sonra daha da azadlıq şövqünə gələn Azərbaycan xalqı qarşısı alınmaz gücə çevrilmişdir.

Qeyd etmək yerinə düşər ki, 60 min nəfərlik SSRİ qoşunlarının Bakıda qırğınlar törətdikləri zaman erməni və rus qoşun birliklərinin digər hissələri Dağlıq Qarabağa və Naxçıvana hücuma keçdilər. Ağır döyüşlər zamanı Azərbaycan xalqı əliyalın vəziyyətdə odlu və artilleriya silahları ilə silahlanmış düşmən qarşısında böyük sücayətlə döyüşərək bir qarış da olsun ermənilərə torpaq verməmişdir. Həmin dövrdə Azərbaycanın parçalanmasına qəti etiraz edən və qarşı çıxan mərhum Prezident Heydər Əliyev Rusiyanın paytaxtı Moskvada mətbuat konfransı keçirərək Kommunist partiyasından çıxdığını bildirmişdir. Bundan sonra böyük təzyiqlərlə üzləşən mərhum lider Naxçıvana gələrək xalqın dəstəyi ilə 17 noyabr 1990-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının (Həmin dövrdə Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası idi.) Ali məclisində Azərbaycanın üçrəngli bayrağı qaldırılaraq SSRİ bayrağı endirildi. Bundan iki gün sonra isə Naxçıvan Ali Sovetinin 19 yanvar tarixli qərarı ilə Azərbaycanın üçrəngli bayrağı rəsmi olaraq Naxçıvan Ali Məclisinin binası üzərində ucaldıldı. Artıq Azərbaycan xalqı müstəqillik, azadlıq eşqi ilə yaşamasını və SSRİ-dən çıxmaq yolunda addımlar atdığını görən Sovet rəhbərləri Azərbaycana qarşı daha çirkin addımlara əl ataraq iki il sonra Xocalı soyqırımını gerçəkləşdirdilər. Bu hadisələrə emosiya, kədər, yaxud mübarizlik salnaməsi kimi pafoslu münasibətlə bərabər, bir qədər də soyuqqanlı olub, o hadisələrin gerçək mahiyyətini dünya birliyinin, çeşidli beynəlxalq təşkilatların önünə qoymaq barədə düşünməli, 20 Yanvara beynəlxalq-hüquqi qiymətin verilməsinə çalışmalıyıq.

 

Allah rəhmət eləsin! AMİN!

 

 

Məhərrəm Ağalaroğlu

 

Üç nöqtə.- 2011.- 20 yanvar.- S. 5.