“Əsl
tələbə odur ki, müəllimindən irəli getsin”
“Musiqi ruhun
qidasıdır” – deyirlər. Bizlər də
vaxtımız olanda ruhumuzu qidalandırmaq üçün
zövqümüzə uyğun musiqilər dinləyirik.
Damarlarında əsl azərbaycanlı qanı
axan insan muğam eşidəndə təbii ki, həmin musiqidən
zövq alacaq. Bir həqiqət də var
ki, musiqi nə qədər gözəl olsa,
ifaçının üzərinə o qədər
böyük məsuliyyət düşür. İfaçının bu məsuliyyətin öhdəsindən
necə gəlməsi isə, tamaşaçıların
sevgisindən bəlli olur. Budəfəki “Şənbə
qonağı”mız illərdir bu məsuliyyəti hiss edən,
tamaşaçıların ruhunun qidalanacağı
muğamımıza öz məlahətli səsi ilə rəng
qatan və xalqın sevgisini, məhəbbətini qazanan xalq
artistimiz Səkinə İsmayılovadır. Səkinə
xanımla müsahibə üçün Beynəlxalq
Muğam Mərkəzində görüşdük. Çox gözəl və səmimi söhbətimiz
alındı. Çox gözəl
xanım olan və Azərbaycan muğamlarının 32 ildir
dünyada tanıdılmasında əlindən gələni əsirgəməyən
Səkinə xanımdan aldığımız müsahibəsi
sizlərə təqdim edirik.
- Heydər Əliyev Sarayında konsert verən ilk
qadın xanəndə, ifa zamanı qavaldan istifadə edən
ilk qadın sənətçi və musiqi tariximizdə
xanımlardan ibarət ilk muğam üçlüyü
yaradan Siz olmusunuz. Qarşıda daha hansı ilklər
var?
- İlklər belədir, insan nə qədər
sənətdə varsa, sənətdə yaşayırsa, ilklər
özünü göstərir. Sonrakı illərdə də bu ilklər
davam elədi. Belə ki, İran İslam
rejimi qadınların səhnəyə çıxmasına
icazə vermirdi. 20 illik qadağadan sonra
İranın səhnəsinə çıxan ilk Azərbaycan
xanəndəsi mən oldum. Belə bir məsəl var:
“İzlə gedənin izi olmaz”. Gərək, sən
özünə cığır açasan ki, izin qalsın.
Bu mənada yaradıcı adam hər zaman
ilkləri axtarıb öz sənətində
yaratmalıdır ki, sonrakı nəsillər də sənin o
təbiiliyini bilsinlər. Sən nə ilə fərqlənmisən.
- Sənətə ilk addımlarınızı atanda
fikirləşirdiz ki bu pilləyə qalxacaqsınız?
- Desəm ki, bilərdim, düzgün olmaz. Hansısa bir anı yaşamadan, nə isə fikir
yürütmək hesab edirəm ki, düzgün deyil. O
anı yaşamalısan. Zaman göstərəcək
ki, nə olursan. Mənim istedadımı
görənlər, istedadıma inananlar var idi. Bunu əminliklə deyənlər var idi ki, sən bu
yolla getməlisən. Hüquqşünas
olmaq istəmişəm. Orta məktəbdə
yaxşı oxumuşam. Hansı sahəyə
getsəydim uğur qazana bilərdim. İstedadımı,
səsimi görən müəllimlərim məni bu sahəyə
yönəltdilər.
- Sənətə olan məhəbbət və istedad
insanı haralara qaldıra bilər?
- Haralara istəsən. Üç amal sənətdə
irəliləmək üçün vacibdir. Birincisi, xanım üçün ağıl əsasdır.
Sənin nə qədər istedadın olsa,
Allahdan sənə verilən vergi olsa, ağlın tarazlıq
gətirmirsə, istədiyin zirvəni fəth edə bilməzsən.
İstedad anadangəlmə bir şeydir. Üstünə ağıl və zəhmət gəlməlidir.
Ağılla zəhmət birləşib
istedadı qaldırır.
- Bu sənətin ağırlıqları nədədir?
- Qadın üçün ağır sahədir. Sözün əsl mənasında sözünü
deyən bir sənətkar olasan. Həm də
xanımlığını, ailəni qoruyasan. Bu sənətin ən böyük çətinliklərindən
biri budur ki, sənət və ailəni bir arada idarə edə
biləsən. Allahın mənə verdiyi
çox böyük bir lütfdür ki, mənə
istedadımla bərabər gözəl ailə də nəsib
edib. Buna görə, özümü
xoşbəxt hiss edirəm. Təbii ki, bu
ailənin qorunmasında mənim rolum böyükdür.
Bütün bunları əlində saxlamaq istəyirsənsə,
əziyyətini çəkməlisən ki, bəhrəsini
görəsən. Hara getsən də,
axırda evə dönürsən, böyük səhnələrə
də evdən gedirsən. Sənətkar
xanımlarımıza demək istəyirəm ki,
şan-şöhrət müvəqqətidir. Sonda bir xanımsan. Ailə isə
xanım üçün çox vacibdir.
- Səsi olanları necə kəşf edib səhnəyə
gətirmək lazımdır?
- Götürək, muğam müsabiqələrini. İstedadı varsa, gəlib müraciət edir.
Həmin müsabiqədə Azərbaycanın
çox möhtəşəm insanları bir aradadır.
Çox şadam ki, yeganə xanım olaraq həmin
münsiflər heyətinə mən də varam. Çalışırıq ki, istedadlıları
üzə çıxaraq. Göstərilən dəstəklər
sayəsində bir sənətkarın 25-30 ilə əldə
etdiklərinə, gənclər az bir
zamanda nail olurlar. Qayğı-diqqət
istedadlıya lazımdır. İstedadsız
hardan olsa, özünə yol açacaq.
- İstedadlı tələbənin müəyyən
nailiyyətlər əldə etməsində müəllimin
rolu əvəzsizdir. Müəllim kimi tələbələrinizi necə
istiqamətləndirirsiz?
- Birinci mənim həyat yolum, həyat məktəbim,
şəxsi yaradıcılığım onlar
üçün bir örnəkdir. Əgər
o mənim tələbəmdirsə, mənim
yaradıcılığımdan, sənətimdən, sənətkarlığımdan,
qadınlığımdan və xanımlığımdan bəhrələnməlidir.
Müəllim kimi öz sərhədlərim
var. Dərslərimiz öz yerində, mən onlara yaxın
insan kimi davranıram. Onlara ana olmasam,
qayğı göstərməsəm, istədiyimi ala bilmərəm.
Onlar məni tam mənada sevməlidir. Tək tələbənin yox, yazarın da sənətkara
sevgisi olmalıdır. İstər-istəməz
bu onun yazılarında özünü göstərəcək.
Haqqında yazdığın adama sevgin, hörmətin
varsa, yazı səmimi alınacaq.
- Deyirlər sənətkar həmişə öyrənir.
Tələbələrinizə dərs verə-verə
nə öyrənirsiz?
- Onların uşaq dünyasından çox gözəl
şeylər öyrənirəm, onların insani keyfiyyətlərindən
elə bir şeylər tapıram. İnsan
yaşından asılı olmayaraq heç vaxt öyrənməkdən
çəkinməməlidir. Gördüyün
hər bir gözəllikdən zövq ala bilməlisən,
sevməlisən və onu həyatına da daxil etməlisən.
- Tələbə müəllimdən nə vaxt irəlidə
ola bilər?
- Əsl tələbə odur ki, müəllimdən
irəli olsun. İrəli
ola bilməz. Çünki,
bir fənd var ki, onu həmişə özün
üçün saxlayırsan. Tələbənin
qabiliyyəti varsa, o fəndi məndən ala bilibsə, irəlidə
ola bilər. Hələ ki elə
biri yoxdur.
- Muğam dinləyici üçün nədir,
ifaçı üçün nə?
- İfaçı muğamı duyaraq,
daxili aləminin süzgəcindən keçirərək,
tamaşaçıya təqdim edir. Dinləyici də ondan bəhrələnə
bilirsə, ifadan zövq ala bilirsə, deməli, xanəndə
nə isə edir. Sənətlə məşğul
olan insan çalışmalıdır ki, hər yaşa
uyğun tamaşaçıları özünə çəksin.
- Sənətçi sənətinə qarşı biganə
olarsa nə olar?
- Sənin böyük çəkiyə malik sənətin
varsa, niyə öz sənətinə biganə olasan. Vahidin
bir beyti var. Deyir:
Tanrım bütün gözəlliyi o sərvinaza verib,
O hər nə etsə, təbiət ona icazə verib.
Biri deyir, Vahid başa düşə bilmədim. Bu nə deməkdir? Deyirsən, gözəldir deyə ona hər şeyə
icazə olar?! Vahid cavab verir ki, əgər tanrı onu
gözəl yaradıbsa, onda mənfi heç nə ola bilməz. Gözəl yaranan insan sənətinə
biganə ola bilməz. Biganə
olanlarla bizim işimiz yoxdur.
-
İfaçıya görə musiqini dinləyirsiz, yoxsa
musiqiyə görə ifaçını?
- İfaçını tanıyıramsa,
dinləyirəm görüm nə oxuyacaq. Əgər sonra dinləmirəmsə,
fikirləşdiyim ifa olmursa, kanalı dəyişirəm.
Həmişə deyirəm ki, efirlərdə
görünmək xatirinə görünməyəsən.
Bəzən gənc ifaçıdan gözləmədiyim
bir ifa eşidirəm. Sağ ol deyirəm. Görəndə
fikrimi bildirirəm. Gənclər
böyük sənətkarlardan müsbət fikir alanda
ruhlanırlar. Gərək sənətkarlar
da bunun üçün eqoistlik etməsinlər.
- Sənətkara ad nəyə görə verilir?
- Yaşadığımız dövrdə zamanla bu fəxri
adlar sənət adamlarına verilib. Bu gün də
hər kəs onu almaq arzusundadır. Fikirləşir
ki, bu sənətdə neçə ildir varam. Niyə mənə bu olsun, ya olmasın.
- Səsiniz sizi nə vaxtsa pis vəziyyətdə qoyub?
- Həyatın təsadüfləridir. Hər kəsdə
ola bilər. Hindistanda səfərdə
idim. 6 konsert verməli idik. Mən səhər gördüm ki, soyuq havadan gedib
düşmüşəm isti havaya. Heç kim inanmırdı. Səhər
elə bil Allahdan mənə güc gəldi. Həmişə Allaha sığınmaq
lazımdır. Allah Təala deyir ki, “Bəlaların
ardıcıl səni təqib edəndə, bil ki, duanı əskiltmisən”.
- Muğam ifaçıları hansı çərçivədən
çıxa bilməzlər?
- Ümumi ifaçılar üçün qanun qoya bilmərəm.
Şəxsən özümdən danışa
bilərəm. Düşünürəm
ki, muğam ifaçısı mən necəyəmsə, elə
olmalıdır. İfa tərzi ilə bərabər
onun səhnə mədəniyyəti, səhnə
görünüşü, geyimi, hamısı bir-birini
tamamlamalıdır. Biz xarici ölkələrdə
səfərlərdə oluruq. İlk
olaraq, görünüşüm və davranışımla
Azərbaycan haqqında fikir formalaşdırıram. Böyük sənətkarımız Rəşid
Behbudovdan dərs almışam. Çox
şadam ki, böyük sənətkarımız məni layiq
bilib, özü ilə bir çox ölkələrə səfərlərə
aparıb.
- “Musiqi ruhun qidasıdır” - deyirlər. Sizcə bu gün biz ruhumuzu
nə ilə qidalandırırıq?
- Ruhumun qida almadığı yerdə 5 dəqiqə
qalmaram. İstəyir iki gözüm ola,
yaxınım, dostum ola. Onun
danışığından mənəvi qida almıramsa, həmin
anda bir bəhanə ilə ordan uzaqlaşıram. Özümü məcbur etsəm, tez qocalardım.
Musiqi də həmçinin.
- Səkinə xanım demisiz ki, “Muğam bizim dünənimiz,
bu günümüz, sabahımızdır”- dünənimizi,
bu günümüzü, sabahımızı xarakterizə edərsiniz?
- Muğamımızın dünəni olmasaydı, bizlər
olmazdıq. Bizlər olmasaq, gənc nəsil
formalaşa bilməzdi. Muğam
keçmişdən qalan bir sərvətdir ki, qorunub bizə
gəlib, biz də gələcək nəsillərə
ötürməliyik. Dünənimiz Seyidlər,
Cabbarlar, bu günümüz bizlərik. Gələcəyimiz
isə, gənclər.
-Allahın qismət etdiklərindən
razısınızmı?
- Şükür olsun, arzularıma görə,
Allahımın mənə bəxş etdiklərinə. Xasiyyətimdə belə
bir şey var ki, qismətimdə olanla qane oluram. Reallıqlarla yaşayıram. Boş-boş
xəyallar qurmaq mənlik deyil. Sənətkar
üçün lazım olanları əldə etmişəm.
Əsas xalqın sevgisidir.
- Kimin sənəti ölməzdir?
- Bunu ayırmaq olmaz. Musiqi tariximizdə elə
sənətkarlar olub ki, onlar hərəsi bir iz qoyub gediblər.
Onların hər birinin dəyəri odur ki, onlar
bu gün də yaşayırlar.
- Hansı musiqilər tez yadda qalır, hansılara uzun
tarix yaşamaq qismət olur?
- Yadda qalmırsa, deməli silinir, tarixə
düşmür. Musiqi də, sənətkarlar
da zamanın ələyindən keçirlər. Kimlər yadda qala bilirsə, deməli musiqi də
odur, sənətkar da. Uzun zamanlardan bəri
bizə əsl musiqilər yadda qalıb. Fikrət
Əmirov, Tofiq Quliyev, Cahangir Cahangirov kimi əsl sənətkarların
musiqiləri bu gün də sevə-sevə dinlənilir.
- Azərbaycan musiqisi xaricdə...
- 32 ildir Azərbaycan muğamı ilə xarici ölkələrdə
çıxış edirəm. İlk səfərim
Fransaya olub. Biz onların
qarşısında indiyə qədər eşitmədikləri
bir musiqi ilə çıxış etmişik. Musiqimiz onlara sübut edir ki, bizim xalq
özünü tarixdə təsdiq etmiş xalqdır. Muğamımızla daha çox sevilirik. İllərdir xaricilər musiqimizə qulaq
asırlar, yenə deyirlər ki, bu nə möcüzədir.
Az qalırlar ağzımızın
içini açıb baxalar görələr ki, necə ola
bilər ki, insanda belə bir səs avaz, zəngulələr
olsun. Biz də bu mənəvi sərvətimizi
qorumalıyıq.
Aygün Asimqızı
Üç nöqtə.- 2012.-
14 iyul.- S.13.