Xalqımızın xəmiri muğamla yoğrulub”

Muğamımız yaşadılır. Onu yaşadanlar əsl sənətkarlardır. Bu dəfə də “Şənbə qonağı” olaraq, muğamımızı yaşadanlardan olan xalq artisti Ağaxan Abdullayevin evində qonaq olduq. Otağa daxil olan andan musiqiçi ailəsi olduğu bəlli olur. Musiqiçi ailəsi deməyimə səbəb isə, tək Ağaxan müəllimin deyil, eyni zamanda iki oğlunun musiqi ilə məşğul olmasıdır. İki oğlu Ağaxan müəllimin sənətini davam etdirməsə də, üçüncü oğlu Orxan tar çalır. Balaca oğlu Hikmət kamança çalmaqla bərabər, atasının yolunu davam etdirmək fikrindədir. Ağaxan müəllimin dediyinə görə, yaxşı səsi də var. Ailə üzvləri ilə birlikdə olan Ağaxan Abdullayevdən aldığımız müsahibəni sizlərə təqdim edirik.

- Muğamı xəzinə adlandırırlar. Hər bir xəzinənin də açarını saxlayan xəzinədar olur. Muğam xəzinəsinin açarı kimlərdədir?

- Sözsüz ki, muğam Azərbaycan xalqının xəzinəsidir. Xalqımızın bir neçə sərvəti var ki, bunlardan biri də bütün dünyaya səs salan muğamlarımızdır. Məsələn, adi xəzinəni şahın icazəsi olmadan xəzinədar aça bilməz. Xalqın da dəyərli sənətkarı olmasa, muğam xəzinəsinin də qapısı açılmır. Bunun üçün əsl sənətkarlar, ustadlar lazımdır. Düzdür, indi çox adama ustad deyirlər...

- O xəzinənin açarından sizdə var?

- Onu mən deyə bilmərəm, sənətkara xalq qiymət verməlidir. Əsl sənətkar özü-özünü tərifləməməlidir. Çünki, sənətkarın sənəti göz qabağındadır. Sənətkarlar xalqın sərvətini qoruyur. Bizim xalqımız çox istedadlı və sənətsevər xalqdır. Kim ki, elə “mən”, “mən”, deyir, mən öz aləmimdə fikirləşirəm ki, onun içi boşdur ki, o elə ancaq belə deməyi bacarır. Bizim böyük sənətkarlarımızın heç birini görmədim ki, “mən”, “mən” desin. Əksinə, onları tərifləyəndə, “əstəğfirullah” deyirlər. Muğam sənəti bir dəryadır. Bu dəryadan kimin qabı nə qədər tutursa, o qədər götürür. Amma nə qədər götürülsə də, qurtarmır.

- Niyə muğamın mənası tam açılmır?

- Belə bir qəzəl var:

Tarixi bilinmir bu gözəl dürrü-mirasın,

Yox şübhə ki, tarix ilə həmyaşıddır muğamat.

Qəzəldən də göründüyü kimi, tarixi bilinməyən bir sərvətdir muğamat. Muğamın sirri açıldıqca açılır, sonsuzdur. Nə qədər dərinliyə getsən, dibə çatmaq olmur. Nə qədər öyrənsək də, azlıq edir. Axtarıb-öyrəndikcə deyirsən ki, heç nə bilmirəm. Burda əsl sənətkarlardan söhbət gedir. Tarix kimi muğamın da açılmayan sirrləri çoxdur.

- Sizi muğama nə bağladı?

- Qanında əsl azərbaycanlı qanı axan adam muğama bağlıdır. Çünki Azərbaycan xalqının xəmiri muğamla yoğrulub. Mənim muğama bağlılığıma gəlinə isə, gözümü açandan evimizdə muğam sədası eşitmişəm. Professional səhnəyə gəlməsə də, atamın çox gözəl səsi, avazı olub. Mən göz açıb, atamın muğam oxumağını eşitmişəm. Sonra məndə musiqiyə həvəs oyanıb. Əvvəl tar çalmışam, sonra oxumağa başlamışam.

- Muğamın zirvəsinə gedən yolda ifaçının yol yoldaşı nə olmalıdır?

- Muğam sənətinin zirvəsinə çatmaq mümkün deyil. Amma ki, çalışdığın sənətdən asılı olmayaraq, sənətin üzərində işləməlisən. Muğam ifaçısında səs, istedad və ürək olmalıdır. Bunlar olandan sonra da, zəhmət çəkmək lazımdır. Sənətin üzərində çalışıb öyrənmək lazımdır. Sənətkara ailəsi də böyük dəstək olmalıdır. Sənətkarın evdə günü xoş olmalıdır. Evdən problemli, kefsiz çıxırsa, onun işi nə olar. Yoldaşım evdə olan hər problemi mənə bildirmir. Uşaqlara deyir ki, atan gələr hirslənər. Atanın sənəti səsiylə, boğazıyladır, onu hirsləndirmək olmaz. Ailədə mehribançılıq olmalıdır. Sənətkarın xanımı onu başa düşməlidir.

- Korifeylər, bu günün muğam ifaçıları və yeni gələnlər. Sizcə bu sıralamada hansı fərqlər var?

- Bir ara muğamda boşluq yaranmışdı. Lakin sonradan, çox sağ olsun Mehriban xanım Əliyeva ki, muğamı və muğam ifaçılarını qaldırdı yüksəklərə. Muğama dəstək oldu, dünyaya tanıtdı, muğam dünyanın şah əsəri adını aldı. Muğam müsabiqələri gənclərə çox böyük dayaq oldu. Biz sənətə gələn vaxtı bu cür imkanlar yox idi. Çox böyük çətinliklərlə, əziyyətlərlə, illərlə böyük sənətkarların qarşısında imtahanlar verdik. Gənclərlə bizim aramızda fərq odur ki, indi muğam müsabiqələri keçirilir. Çox rahatlıqla az bir vaxtda şöhrət qazanırlar. Düzdür, 1-2 ilə sənətkar yetişmir. Sözsüz ki, onlar müsabiqə ərəfəsində özlərini tanıdırlar. Amma sənətkar olmaq üçün illərlə əziyyət çəkmək lazımdır.

- Muğama diqqətin yüksək səviyyədə olduğunun hamımız şahidiyik. Bəs gənclər muğama özləri maraq göstərirlər, yoxsa sənətkarlar həvəs yaradır?

- Muğama diqqət və qayğının yüksək olduğunu görən gənclər bu sənətə axın-axın gəlirlər. Nəinki gənclər, hətta azyaşlı uşaqlar da muğama həvəs göstərib gəlirlər. Çünki, dəstək böyükdür.

- Tələbələrinizin uğurlarını eşidəndə hansı hisslər keçirirsiz?

- (Üzünü həyat yoldaşı Esmira xanıma tutaraq) Esmira, bir valideyn öz övladının yaxşı sədasını eşidəndə necə sevinir? Tələbələrimin uğuruna övladımın uğuruna sevindiyim qədər sevinirəm. Mənim hansı tələbəmi dindirsəniz, deyər ki, Ağaxan müəllim bizə dərs verməklə bərabər, həm də atalıq eləyib. Mən onlarla öz övladlarım kimi davranıram.

- Tələbələriniz arasında ikinci Ağaxanı görürsünüzmü?

- Biri var mənim kimi sənətkar, biri də var ki, mənim dünya şöhrətli tələbəm sənətkar Alim Qasımov. Bir binanı tikəndə bünövrəsi yaxşı olmasa, gələcəkdə zəlzələyə davam gətirmir. Amma bünövrə yaxşı olarsa, nəyə desən davam gətirər. Alim Qasımov böyük sənətkardır.

- Sənətdə əldə etdiklərinizə görə özünüzü şanslı hesab edirsiz?

- Özümü öncə ona görə xoşbəxt hiss edirəm ki, Allah Təala bu sənəti mənə nəsib edib. Həyatda bir neçə gözəlliklər var ki, Allah onu öz istədiyi bəndələrinə verir. Onlar içərisində səs, gözəl surət və gözəl nitq də var. Allah Təalanın yaratdıqlarının sonuncusu insandır. Hər şey yaratdıqdan sonra insanı yaratdı ki, insan dünyaya gələndə heç bir şey üçün məəttəl qalmasın. Onların içində olan seçilmişlərin bir neçəsinin məndə olduğuna görə, əlbəttə, özümü şanslı və xoşbəxt hiss etməliyəm.

Muğam ifaçıları nə zaman eşitsək səfərdədirlər. Amma bunu nadir hallarda işıqlandırırlar. Amma estrada müğənniləri bir dəfə xarici ölkəyə gedəndə bütün hər kəs bilir?

- (Gülə-gülə) Kərə yağı ən yaxşı yağ olsa da, onun reklamı yoxdur. Amma gündə cürbəcür yağların reklamını eşidirik. Çünki kərə yağının reklama ehtiyacı yoxdur.

- Sənətdə müəlliminiz kim olub?

- Mənim müəllimim Seyid Şuşınskinin sevimli tələbəsi olan Nəriman Əliyev olub. Hansı ki, Seyid müəllimdən dərs alıb, onu yeddi il öz evində atası kimi saxlayıb, qulluq edən bir şəxs.

- Onun hansı sirrini öyrənə bilməmisiz?

- Sözsüz ki, təhsil aldığımız 4-5 il ərzində müəllimdən öyrənmədiyimiz şeylər çox ola bilər. Bir çox şeyləri də, sənətə gələndən sonra, böyük sənətkarlarla şənliklərdə, konsertlərdə bir yerdə olanda dinləyib, öyrənmişəm. Dərs vaxtı müəllim proqramda olanları öyrətməyə çalışır. Sonrası qalır, tələbənin öz istedadı və bacarığına. Muğam sənətini bəzəkli bir gəlinə bənzədirəm, bəzək verdikcə gözəlləşir. Əlibaba müəllim deyir ki, Üzeyir bəyin belə bir sözü var imiş, “Hər bir xanəndə özü bir bəstəkardır”. Muğam klassik qaydada, bir-birini yamsılaya-yamsılaya oxunsaydı, muğam bizim əlimizə gəlib bu cür çatmazdı.

- Ötüb-keçənləri xatırlayanda nəyi kaş etməyəydim deyirsiz?

- Allaha şükür ki, bu günə qədər heç nəyin peşmançılığını çəkməmişəm. Amma peşmançılığım o ola bilər ki, cavan olmuşam, konsertlərə başım qarışıb, bəzi şeyləri lentə alıb saxlamamışam. İndi fikirləşirəm ki, gərək nə var idi hamısının lent yazısını saxlayardım.

Aygün ASİMQIZI

Üç nöqtə.- 2012.- 7 iyul.- S.13