“İki xan arasında bir can gərək idi...”

Budəfə xanəndəlik sənətində öz nəfəsi, ifa tərzi, səhnə mədəniyyəti, güclü səsi ilə seçilən ustad sənətkarlarımızdan biri ilə həmsöhbət oldum. Ömrünün 72-ci baharını yaşayan müsahibimlə söhbətimiz ad günü ərəfəsində reallaşdı. “Şənbə qonağı”m xalq artisti, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Muğam sənəti kafedrasının müdiri, "Şöhrət" və "Şərəf" ordenli Canəli Əkbərov 1940-cı il martın 10-da dünyaya gəlib. Xanəndə nəslində göz açan xalq artisti doğularkən atası Xanəli Əkbərov “Şahnaz” muğamını ifa edirdi. “Şahnaz”ın sədaları altında dünyaya gələn Canəlinin həyatı da elə musiqi üzərində quruldu. Ömrün hər bir anında zamanla 7 notluq musiqinin hər bir notunu yaşayan müsahibim övlad itkisindən tutmuş, nəvə toyuna qədər həm kədərli, həm sevincli anlara şahidlik etdi. Qısa söhbət əsnasında boylandığımız 72 illik yola elə onun doğulmasından söz açaraq başladıq.

- "Xanəli, oğlun oğlumun toy günü dünyaya gəlib. Demək, mənim üçün bu gün ikiqat bayramdır. Odur ki, çox xahiş edirəm bu ağ atı dost hədiyyəsi kimi qəbul edəsən. At deyirlər, muraddır. Tanrı ürəyincə muradını versin. Get bir evə də baş çək” bu misralar yəqin ki, sizə tanışdır?

- Aaa, siz bunu hardan eşitmisiniz? Yaman dəqiq işləyirsiniz. Doğrudur, mənim atam böyük xanəndə olub. Hələ mən dünyaya gəlməmişdən öncə artıq ad-san qazanmışdı. Hamı onu sevirdi. “Görünən kəndə bələdçi gərək deyil. O ki qaldı sizin dediyiniz hadisəyə, atam dəvət olunduğu toylardan birində mənim dünyaya gəldiyimi eşidib. Sizin söylədiyiniz bu məqam isə həmin zaman olub. Ona ağ at bağışlayıblar, o vaxt nəqliyyat yox idi, Toy yiyəsi bir neçə saatlıq ona evə baş çəkməyə icazə verir. Deyilənə görə, o günü ustad xanəndənin oxuduğu "Şahnaz"ı eşidənlər indi də unutmayıblar. Mən atamın ən gözəl əsərlərindən biriyəm. Atam ilkin qız övladından sonra dünyaya gəlmiş oğlunun adını öz adına yaraşdıraraq Canəli qoyur.

- Artıq bu hadisədən 72 il ötür və sözügedən körpə bu gün Azərbaycan tarixinə adını yazan bir şəxsiyyətdir. Bəs maraqlıdır, 72 il öncə baş vermiş hadisəni bu gün hansı formada qeyd edəcəksiniz?

- 72-ci yaş... Mən kənd həyatında böyümüşəm, o mədəniyyəti görmüşəm. O zamanlar ad günü keçirmək dəbdə deyildi. Ancaq indi şəhər mühiti, tanınmış və diqqət mərkəzində olan biriyəm. Ona görə də hər kəs diqqətini göstərir. Bu günlərdə müxtəlif KİV-də mənimlə bağlı verilişlər, yazılar hazırlanıb. Bu gün Mədəniyyət kanalında haqqımda çəkilən “Sevda yolu” adlı film nümayiş olunacaq. Bu, Mikayıl Müşfiqin şeirindəki “Ah, bu uzun sevda yolu, Vurulurmu başa, könül! misrasından seçdiyim başlıqdır. Bildiyiniz kimi, mən bu mahnını oxumuşam. Və rejissor da filmə bu adı uyğun görüb. O ki qaldı təntənəli ad günü keçirmək məsələsinə, ailəmlə birgə olacam. Balalarım, nəvə və nəticələrim, bir sözlə, öz doğmalarımla birlikdə olacam. Qapım hər kəsin, bütün ziyalıların üzünə açıqdır. Dünəndən etibarən saysız zənglər edilib. Məni sevənlər sağolsun ki, diqqətdən kənarda qoymur. Məni bu xalq dəstəkləyir. Ona görə ki, 50 ildir ki, bu xalqın, musiqimizin keşiyində duran insanam. Sadə bir müəllimdən professora qədər ucalan Canəli Əkbərovam. Bunların hamısı faktdır, özümdən mif yaratmıram.

- Səhnə stajınız yarım əsrlik tarixi əhatə edir. Necə deyərlər bir igidin ömrü...

- Yarım əsrdən çoxdu ki, səhnədəyəm, həm oxuyuram, həm də pedaqoji işlə məşğulam. İşimi elə qurmuşam ki, zəhmətimdən zövq alıram, hazırladığım tələbələrim tanındıqca sevinirəm. Onlar mənim müəllim əməyimin bəhrələridi...

- Heç əməyinizi itirən olubmu?

- Vallah, nə gizlədim, tək bircə nəfər olub. Amma dünya dağıla, demərəm, onsuz da ustadına kəm baxanın, gözlərinə qan damar. Mən ziyalılığa söykənən adamam. İndi Xan əmi, Seyid əmi bizim dünyamızı tərk ediblər. Amma mən atamın adının yanında o iki nəhəng sənətkarın da adını həmişə ehtiramla çəkirəm. Çünki onlar mənə bu sənətdə addımlamağı öyrədiblər. Mənim mənəvi atam Xan əmi olub. Biz ona Xan Şuşinski deməzdik. Sadəcə Xan əmi deyirdik. Onu həmişə özümə ustad seçmişəm. İndi Xan əmi yoxdur ki, ona yaltaqlıq edim. Sadəcə olaraq onun böyük sənətinə, muğamı Dədə Qorqud ağsaqqallığı ilə ifa etdiyinə görə bu cür münasibətim var. İndikilər kimi muğamın yan-yörəsinə dəyişiklik etmirdi. O, oxuyanda elə bilirdim ki, Fizuli, Xəqani, Seyid Əzim Şirvani sağdır. Hətta mənim 60 illik yubileyimdə Zəlimxan Yaqubla söhbət zamanı ona dedim ki, iki Xan arasında bir can gərək idi, Allah məni yaratdı.

- Sizcə, bu, gendən gələn bir istedaddır?

- Bəli, yüz faiz belədir. Bizdən əvvəl ki, alimlər bunu təsdiqləməsə də, mən deyirəm ki, bu, belədir. Ona görə ki, mənim babam böyük xanəndə olub. Mən onu görməsəm də, bu söhbətləri eşitmişəm. Heç atam da öz atasını görə bilməyib. Hətta bir bənna var idi, atama deyərmiş ki, kaş ki, atan sağ olanda sən yetkin yaşında olardın. Onda görərdin ki, oxumaq necə olur. Ağa Məhəmməd oxuyanda sanki, iki dağ qovuşurdu.

- Canəli müəllim, tarixdə tibb təhsili aldığı halda musiqini seçən bir çox simalar olub. Siz də insanlara musiqinizlə təbib olmağa çalışırsınız. Bu seçimin səbəbi nə ilə bağlıdır?

- Mənim tibbə də böyük həvəsim olub. Hərdən fikirləşirəm ki, o vaxt həkimlikdən uzaqlaşmasaydım, təhsilimi davam etdirsəydim, yəqin ki, o sahədə də məşhur olardım. Çünki Allah mənə elə bir ürək verib ki... Yəni aciz adam deyiləm mən. İndinin özündə də ciddi vəziyyət yaranarsa, ilk yardım baxımından özümə də, ailəmə də kömək edə bilərəm...

- Bu gün dövlət tərəfindən muğama göstərilən diqqət göz qabağındadır. Bəs gənclərdə necə, bu sahəyə maraq, həvəs hansı səviyyədədir?

- Ölkə başçısının dəstəyi və Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın başçılığı ilə həyata keçirilən layihələr, beynəlxalq muğam festivalları, simpoziumlar deməyə imkan verir ki, bu gün muğama böyük axın var. Amma o axının içindən biz büllur, saf səsləri axtarıb seçirik, onlarla muğam tədrisini başlayırıq. Sevinirəm ki, bu muğam ifaçılığında yeni ruh, yeni nəfəs var. Ümid edirəm ki, bizlərə baxıb öz sənətlərinə qarşı məsuliyyətlə yanaşar, qazandığımız uğurlara onlar da sahib olarlar. Sevinirəm ki, 2005 və 2007-ci il muğam televiziya müsabiqələrində tələbələrim Babək Niftəliyev və Ehtiram Hüseynov qalib olmuşlar. Ehtiram Hüseynov 2011-ci ildə keçirilən II beynəlxalq muğam festivalının da qalibi olmuşdur. Bu qədər sevincli anlar və uğurlar fonunda adam daha da həvəslə işləmək, yaşının bu vədəsinə baxmayaraq, oxuyub-yaratmaq eşqilə yanır. Səs həmin səsdir, həvəs də o həvəs, neynim ki, fəqət yaş o yaş deyil.

- Bizim xalq mahnılarımız, milli musiqilərimiz də zaman-zaman ermənilər tərəfindən oğurlanıb...

- Ümid edirəm ki, bunun qarşısı alınacaq. Çünki dövlətimiz bu işin qarşısını almaq iqtidarındadır. Bir də televiziya kanalları əsas təbliğat mərkəzidir. Ümid edirəm ki, kanallarımız milli musiqiyə hörmətlə yanaşacaq, ifaçılardan tələb edəcəklər ki, mahnıları doğru-düzgün oxusunlar. Elə oxusunlar ki, sabah erməni baş qaldırıb deməsin ki, bu mahnı mənimdir.

- Sözünüzdən belə çıxır ki, milli musiqimizdə baş verən sapmalar narahatçılıq doğurur.

- Bəli, sapmalar olur. Milli ruhda yazılan, xalq tərəfindən sevilən, əsrlərdən keçib bu günümüzə gəlib çıxan milli musiqilərimizi sintez etmək, başına oyun açmaq, hoqqa çıxarmaq olmaz. Bu elə onu aparıb erməniyə qismət edir. Çox vaxt elə o aranjemanlar musiqimizi ermənilərə nəsib etdi. Belə etmək olmaz. Milli musiqimizin saflığını qorumaq lazımdır. “Sənsiz”i, “Koroğlu” uvertürasını necə aranjeman etmək olar? Milli musiqimiz, xalq mahnılarımız orijinal saxlanmalıdır. Onları əvvəl özümüz qoruyub qədrini bilməliyik ki, sonra başqalarına qismət olmasın.

- Canəli müəllim, sonda bir daha ad gününüzü təbrik edirik. Hələlik demək istədiyiniz son sözünüz?

Çox sağolun, minnətdaram. Diqqətinizə görə təşəkkür. Sağolun ki, unutmamısınız. Sizin simanızda məni təbrik edən hər bir kəsə təşəkkürümü bildirirəm.

Aysər Həsənli

Üç nöqtə.- 2012.- 10 mart.- S.13.