Qadına qarşı zorakılıq bütövlükdə cəmiyyətə zərbə vurur

Onların məhsuldar məşğulluğa cəlb edilməsinə və qızların məktəbə getməsinə mane olur

Boşanmanın səviyyəsi ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dəyişməsə də dağılan ailələrin sayı kifayət qədər yüksəkdir

Boşanmanın səviyyəsi ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dəyişməsə də dağılan ailələrin sayı kifayət qədər yüksəkdir. Unutmayaq ki, ailə dövlətin kiçik modelidir. Amma təəssüflər olsun ki, son illər bu model tənəzzülə uğrayıb. Boşanma hallarının sayı azalmır. Ailə daxili zorakılığın sayı isə artır. Bu məsələ bir problemə çevrilib. Bir-biri ilə sözü çəp gələn ailələr üçün yeganə çıxış yolu artıq boşanmaya gedib çıxır. Halbuki həmin ailələrin əksəriyyəti böyük sevgi üstündə qurulub. Onlar yaxşı və pis gündə daim bir-birilərinin yanında olacaqlarına and içiblər. Gəncikən deyilən sözlər, içilən andlar hamısı unudulur. Bir anın içində bir vaxtlar xoşbəxtliyi ilə iftixar edən ailələr dağılır. İlk dövrlərdə xoşbəxt ailə tablosu yerini zorakılığa verdiyindən evli cütlük bir yerdə yaşaya bilmirlər. Bu vəziyyətin yaranmasına müxtəlif amillər səbəb olur. Razılaşaq ki, hazırda gənclər üçün işsizlik, maaşların az olması, ev almaq perspektivinin yoxluğu və s. istər-istəməz ailədaxili gərginliyə səbəb olur. Bu söz-söhbətlər isə sonradan ər-arvad arasında qalmaqala, bir-birinə qarşı nifrətə çevrilir. Bu da ailə təməlini sarsıdır və yekunda tərəflər ən yaxşı halda boşanmaya razılaşır. Boşanmaya səbəb olan amillərdən biri də ilk baxışdan normal ailə başçısı olan kişinin kənarda "sevgi" araması, məşuqə saxlaması, vaxtını onunla keçirməsidir. Onlar bəzi hallarda isə arvadını boşayaraq yeni ailə qurmaq istəyirlər. Xanımlar isə bu davranışın səbəblərini anlamadıqlarını deyirlər. "Ərimin məşuqəsinin olduğundan iki həftə əvvəl xəbər tutdum. Sən demə, üç ildi mənə xəyanət edirmiş. Boşanmağa qərar verdim. Sözün düzü, məni maraqlandıran məsələ ərimin o qadına nə üçün üstünlük verməsi idi", - 36 yaşlı Validə Həmidova söyləyir. O, 12 illik evliliyinin dağılacağından təəssüflənsə də, başqa çıxış yolu görmədiyini vurğulayır. Psixoloq Yaqut Əhədovanın dediyinə görə, belə boşanma hallarının günahkarı tək ər yox, həm də evin xanımıdır. "Bizim xanımlar bəzən unudurlar ki, ailə yalnız maliyyə və yaşam problemlərinin çözümlərinin çulğalaşdığı, kişi ilə qadının bir araya gələrək yaşadığı sosial model deyil. Kişilərin psixotipi elədir ki, onlar danışmağı sevirlər və dinlənilmədikdə özlərinə dinləyici arayırlar. Bu, boşanmaların səbəbi kimi "dinləyici sindromu"nun önə çıxdığı hallar kimi qəbul olunur. Kişi ailədə uğur və ya uğursuzluqlarından bəhs edərək problemlərini paylaşdığı, sevincini bölə bildiyi adamı görmürsə; evin xanımı funksiyalarını yalnız "yemək və paltar təminatı" ilə bitmiş sayırsa, təbii ki, o ailədə problemlər yaranır", - Y.Əhədova söyləyib.

Onun dediyinə görə, psixoloji yardım üçün müraciət edən kişilərin əksəriyyətinin dediyinə görə, xanımları onları anlamır. Maraqlı olan digər məqam isə odur ki, ölkədə boşanmalarla bağlı statistikada artım olduqca, ailənin dağılmasına müqavimət də artır. Sosial, iqtisadi və psixoloji çətinliklər girdabında vurnuxan, dözülməz ailə zorakılığına məruz qalan qadınlar yalnız adı ailə olan nikahı öz aləmlərində yararlı saydıqları vasitələrlə qorumaq istəyirlər.

Bu isə fasiləsiz münaqişələr, toqquşmalar, davalar, qan-qadalar və intiharlarla sonuclanır. 20 yaşlı xanım özünü çoxmərtəbəli binadan aşağı atır, 68 yaşlı nənə nəvəsinin gözü qarşısında babanı baltalayır, 72 yaşlı qarı ərinin başını kəsir, ər arvadını döyərək öldürür. Reallıqda belə ailələr də boşanma statistikasına daxil edilməlidir. Çünki onlar mövcud ola-ola dağılan ailələrdir. Azərbaycanda bu hallar olmasaydı, boşanma statistikası çox-çox artmış olardı.

Bəhs etdiyimiz bəlaların səbəbləri sosial problemlər, maliyyə çətinlikləri, evsizlik, işsizlikdir, ailə fərdlərin üzləşdikləri ədalətsizlik və haqsızlıqlardır. Artıq boşanmanın özü də qadınlar üçün böyük bir problemə çevrilib. Çünki boşanma zamanı qadınların və uşaqların hüquqlarının pozulması halları baş verir. Ona görə də qadınlar evlənərkən bu evliliyi hökmən rəsmiləşdirməlidirlər ki, sonradan ciddi problemlərlə qarşı-qarşıya qalmasınlar. Bu neqativ hallarla qarşılaşmamaq üçün həm gənclərin tibbi müayinədən keçməsi, həm də nikah müqaviləsi bağlaması çox önəmlidir. Çünki nikah müqaviləsi bağlandığı halda, artıq əvvəlcədən ailədə yaşanacaq olan problemlərin bir çoxu öz həllini tapa bilər. Bizim Ailə Məcəlləsində nikah müqaviləsinə dair bir neçə maddə var və Azərbaycanda da belə nikahlar bağlanır. Lakin onların payı ümumi nikahda çox cüzidir. Problem ondadır ki, Ailə Məcəlləsinə görə, Azərbaycanda nikah müqaviləsinin bağlanması məcburi deyil. İstənilən halda nikah müqaviləsinin bağlanması vacibdir.

«Təbii ki, bu o demək deyil ki, bu müqavilə bağlanarsa, ailədə qadınların hüquqları pozulmayacaq. Müqavilə bağlansa da, yenə müəyyən adamlar bundan istifadə edəcəklər. Bizim qadınlarımızın əksəriyyəti savadsızdır. Ona görə də onlar müqavilənin mahiyyətini başa düşmədən ona imza atacaqlar. Sonradan da məlum olacaq ki, həmin müqavilədə yazılıb ki, qadının heç bir etiraz haqqı yoxdur. Evdə kişi nə deyəcəksə, o da olacaq" - deyə vəkil İradə.Cavadova bildirib. Bizdə qanunvericiliyə əsasən qadınların hüquqları qorunmalıdır. Onlar ayrıldığı zaman mülkiyyətdən ona pay verilməlidir. Amma nikah müqaviləsində qadını bu hüquqdan məhrum edə bilərlər. Ona görə də əgər nikah müqaviləsinin tətbiqi həyata keçirilərsə, qadınlar diqqətli olmalı, öz hüquqlarını müqavilədə bildirməlidirlər. Əks təqdirdə, qadın məhkəmədə müdafiəsiz qala bilər. Çünki müqavilədə onun imzası varsa, qanun heç nə edə bilməz. Əgər nikah müqaviləsində qadının ziyanına olan hər hansı bir müddəa varsa, həmin bənd qadına izah olunmalıdır. Onun imtiyazları əlindən alınmamalıdır. Bu çox incə bir məsələdir.

Qadınların fəal müdafiəsi təşkil olunmalıdır.

Beləliklə, zorakılıq və zorakı hədələr bu gün bir çox azərbaycanlı qadınların həyatında gündəlik reallığa çevrilir. Bu, kişi və qadınların səlahiyyətləri arasında bərabərsizliyin və qadın cinsinə qarşı cəmiyyət, həm də ailə daxilində ciddi ayrı-seçkiliyin nəticəsidir. Zorakılıq qurbanlarının əksəriyyəti cəmiyyət etibarlı rəsmi, yaxud ictimai dəstək tapmadıqlarından susmağa üstünlük verirlər. Mənəvi-psixoloji yardıma ehtiyacı olan bu qadınları hətta yaxınları belə qəbul etməkdən imtina edir. Onlar demək olar ki, bu barədə polisə müraciət etmədiyindən konkret faktla bağlı cinayət işləri də açılmır.

Zorakılıq isə bütövlükdə cəmiyyətə zərbə vurur, qadınların məhsuldar məşğulluğa cəlb edilməsinə və qızların məktəbə getməsinə mane olur. Zorakılıq qadınları müdafiəsiz cinsi əlaqələr qarşısında daha zəif edir və immun çatışmazlığı sindromunun HİV/QİÇS-in geniş yayılmasına səbəb olur. Bütün bunlar ailə, xüsusilə də gələcək nəsillər üçün dərin və sağalmaz sarsıntıya gətirib çıxarır. Xüsusilə bu məsələyə hökumətin, ayrı-ayrı qurumların və vətəndaş cəmiyyəti fəallarının diqqətini cəlb etmək lazımdır. Bu sahədə Ombudsman Aparatının fəaliyyəti daha effektli ola bilər.

Mütəxəssislər ailədə hüquq bərabərliyinin öz həlli yolunun olduğunu bildirir. Onlar bunun üçün qanunvericilikdə dəyişikliyi vacib sayır. «Qadına qarşı zorakılıq edən bilməlidir ki, buna görə konkret cəza nəzərdə tututulr. Və bu, cinayət hesab edilir. Problemin həllində maarifləndirmə işinin aparılması da önəmli yer tutur. Bu həm qadınlar, həm də kişilər arasında aparılmalıdır» - Azər Mehtiyev deyir.

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin rəhbəri Hicran Hüseynova isə gələcəkdə problem yaranmasın deyə, ailə qurmazdan əvvəl gənclərin tibbi müayinədən keçməsini vacib sayır. Onun fikrincə, bu gənc ailələri sonralar yaşayacaqları problemlərdən –əlil uşaqlardan, ailə zorakılığından, ailənin dağılmasından, yoluxucu xəstəliklərdən qoruya bilər.

Bundan başqa, qadınların hüquqlarının təmin olunması üçün nikah müqavilələrinin vacibliyini önə sürənlər də var. Bu, boşandıqda şadının iqtisadi müstəqilliyi, övladlarının təminatı üçün çox vacibdir.

Göründüyü kimi, ailədə qadınların hüquq bərabərliyini təmin etmək üçün müxtəlif təkliflər var. Onun üçün istər ailədə, istərsə də cəmiyyətdə zorakılığa deyil, qarşılıqlı hörmətə, sayğıya böyük ehtiyac var.

Üç nöqtə. – 2012.- 23 noyabr. –S. 8.