İKT sektoru sonsuz inkişaf potensialına malikdir

Azərbaycan bu bazarda qlobal oyunçulardan birinə çevrilmək əzmindədir

Azərbaycanın son illərdə əldə etdiyi uğurlar, iqtisadi yüksəliş göstərir ki, ölkəmizdə qeyri-energetika sektoru sürətlə inkişaf edir. Bu il enerji sektorunda bir qədər azalmaya baxmayaraq, qeyri-energetika sektorunun inkişaf göstəricisi 10 faizdən çox təşkil edib. Bu, bir daha onu göstərir ki, neft və qazdan əldə edilən gəlirlərdən iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi üçün məqsədyönlü şəkildə istifadə olunması özünü doğruldur. Əlbəttə ki, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsi bizim üçün prioritet sahələrdən biridir. Çünki bu sahə inkişaf, biznes, təhsil, şəffaflıq, gələcəyə aparan yol deməkdir. «Bizim strateji yanaşmamız bundan ibarətdir ki, İKT sektoru neft və qaz sektorundan sonra biznes mühiti, gəlir əldə edilməsi baxımından ikinci sektor olmalıdır. Bilirsiniz ki, neft və qaz ehtiyatları tükənən sərvətdir. İKT sektoru isə sonsuz inkişaf potensialına malikdir. Ona görə də bu sahə qarşıdakı 20 ildə iqtisadiyyatımızın aparıcı, bəlkə də ən əsas sahələrindən biri ola bilər. Bu baxımdan biz bu sahəyə özəl fondlardan milyardlarla ABŞ dolları məbləğində investisiya cəlb olunacağına ümid edirik və dövlətimiz yerli şirkətlərlə birgə prosesdə iştirak edəcəkdir. Biz beynəlxalq sərmayədarlar üçün açığıq. Azərbaycanda çox yaxşı investisiya mühiti var və adambaşına düşən birbaşa xarici investisiyanın həcminə görə ölkəmiz keçmiş sovet məkanında ən yüksək yerdədir. Biz neft və qaz sektoru, İKT, infrastruktur, tikinti sahələrinə investisiya qoyuluşunda daha çox maraqlıyıq. Bizim hökumətimiz dövlət büdcəsi hesabına İKT sektorunda çox mühüm investisiya layihələrini maliyyələşdirir. Məqsəd yalnız hüquqi-normativ baza yaratmaq deyil, eyni zamanda, özəl sektorun da bu infrastruktur layihələrində iştirakını təmin etməkdir», prezident İlham Əliyev deyib. Həqiqətən də Azərbaycan İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsi böyük potensiala malikdir. Bu sahəyə dəstək göstərilməsi ilə bağlı dövlət siyasəti var. Eyni zamanda, özəl sektor da bu sahədə çox fəal iştirak edir. Artıq Azərbaycan informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsinin inkişafına görə bölgədə aparıcı ölkəyə çevrilib və gələcəkdə də bu mövqeyini saxlayacaq. Buna ölkəmizin kifayət qədər imkanları var. Beləliklə, Azərbaycan İKT bazarında qlobal oyunçulardan birinə çevrilmək əzmindədi. «Bilirsiniz, inkişafımızın hazırkı mərhələsində məqsədimiz internet istifadəçilərimizin dünya informasiyasını əldə etmək imkanlarını artırmaqdan ibarətdir. Azərbaycanda internetdən istifadə tam azaddır. Hazırda internet istifadəçilərinin sayı 65 faizdən çoxdur. İndi biz Azərbaycanın hər bir kəndinin belə genişzolaqlı internet xidməti ilə təmin edilməsi üçün yeni sistem yaradırıq. Buna görə də informasiyanın sərbəst əldə olunması bizim əsas məqsədimizdir. Hazırda kibertəhlükəsizlik, azadlıqlar, qanun və bu kimi məsələlərin tənzimlənməsi bizim gündəliyimizdədir. Bakıdakı İnternet Forumunun müzakirə mövzularından biri də məhz azadlıqlar - ifadə azadlığı, informasiya azadlığı, insanların şəxsi azadlıqları, eyni zamanda, təhlükəsizlik və hüquqi baza arasında balansı müəyyən etmək olacaqdır. Düşünürəm ki, bu Forumdakı müzakirələr bununla bağlı bəzi yeni ideyalar yaradacaq və əlbəttə ki, biz bu yeni ideyalardan faydalanacağıq. Həmçinin, biz dünyadakı aparıcı ölkələrin bununla bağlı təcrübəsini də öyrənəcəyik. Onlar bu problemlərin həllini necə görürlər, dünyanın aparıcı demokratik dövlətləri bu məsələləri necə həll edəcəklər? Bütün bunlar bizim üçün çox önəmlidir»,- dövlət başçısı deyib. Bu gün Azərbaycanda İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyasının inkişafı həm özəl, həm də dövlət qrumlarında onun geniş tədbiqinə imkan verir. Belə xidmət vasitələrindən biri də elektron-dövlətdir. Elektron dövlət və ya e-dövlət-İKT-dən istifadə etməklə dövlət fəaliyyətinin informasiya aspektlərini həyata keçirmək üçün nəzərdə tutulmuş üsuldur. Elektron dövlətin fəaliyyətini İKT-nin köməyi ilə icraçı hakimiyyət (elektron hökumət), parlament (elektron parlament) və məhkəmə orqanları (elektron ədalət məhkəməsi) dəstəkləyir. Azərbaycanda Elektron dövlətin yaradılması dövlət idarəçiliyinin keyfiyyətinin artırılmasına yönəldilib. Elektron dövlət (ing. e-government) anlayışı çox hallarda Elektron hökumət kimi nəzərdə tutulur. Lakin bu cür ifadə düzgün deyildir. Belə ki, Elektron hökumət Elektron dövlətin bir qoludur. Müasir beynəlxalq hüquqi sənədlərdə, əsasən insan hüquqları üzrə Avropa məhkəməsinin qərarlarında "government" dedikdə bütünlükdə dövlət nəzərdə tutulur. Analoji olaraq, "three branches of government" ifadəsində yalnız hökumət deyil, dövlətin hər üç qolu nəzərdə tutulur. Xatırladaq ki, Azərbaycanda elektron dövlətin məqsədi öz idarəetmə fəaliyyətinə İKT-ni tətbiq etməklə dövlət xidmətlərini vətəndaşın, biznes dünyasının ixtiyarına vermək və daha təsirli və səmərəli bir idarəetməyə nail olmaqdır. E-dövlət xidmətləri hökumət vətəndaş (G2S), hökumət biznes (G2B), hökumət-hökumət (G2G), hökumət qulluqçu (G2E) və hökumət qeyri- kommersiya təşkilatları (G2N) əlaqələri üzərində qurub. Elektron-dövlət və hökumətin yaradılması ölkədə İTK infrastrukturunun inkişafı, uçot və əlaqələrin elektron formalarının hüquqi əhəmiyyətliliyini, uçot və əlaqələrin elektron formalarının dəqiqliyini, təşkilati və texnoloji mexanizminin təmini, bütün dövlət səviyyələrinin bu prosesə cəlb edilməsi kimi faktorların birgə mövcudluğunun olmasını tələb edir. Elektron dövlət və elektron-hökumətin tətbiqi ölkə vətəndaşlarının dövlət və hökumət orqanları ilə birbaşa əlaqələrinin yaranmasına, süründürməçiliyin ləğvinə, bürokratik əngəllərin aradan qaldırılmasına, vətəndaşların dövlət idarəetməsində birbaşa iştirakına şərait yaradıb. Digər tərəfdən elektron hakimiyyətin tətbiqi vətəndaşlara və ölkə biznesinə inkişaf üçün yeni perspektivlər açaraq, sənədləşmə, müxtəlif dövlət xidmətlərindən tam yaralanma, idarəetmənin şəffaflığının təmininə zəmin yaradıb. Bu gün internetdən istifadənin bir istiqaməti də biznes sahəsini əhatə edir. İnternet-iqtisadiyyatın, eləcə də informasiya iqtisadiyyatının ən çox inkişaf etmiş sahəsi elektron-biznes sahəsi hesab edilir. İlkin dövrlərdə bu sahə İnternet-kommersiya və ya elektron kommersiya adlandırılırdı. Lakin sonradan sahənin genişlənməsi, ənənəvi məhsullarla bərabər informasiya məhsulları və xidmətlərinin də ticarətinin həyata keçirilməsi, eləcə də xidmətin yeni növləri və üsullarının tətbiqi onun elektron-biznes kimi adlandırılmasına səbəb oldu. Elektron-biznes – mal və xidmətlərin elektron ticarətini özündə birləşdirir. Elektron biznes mal və xidmətlərin reklamını və hərəkətini, məhsulun bazardakı rəqabətədavamlılığının öyrənilməsini, sifarişin qəbulunu, malın daşınması və çatdırılmasını, istehsalçı və istehlakçı arasında hesablaşmaların həyata keçirilməsini yerləşmə məkanından asılı olmayaraq İnternet şəbəkəsi vasitəsilə həyata keçirir. Elektron-ticarətdə fiziki mallarla, intellektual və informasiya məhsullarının satışında fərqi nəzərə almaq lazımdır. Belə ki, elektron ticarətdə fiziki mal və xidmətlər haqqında məlumatlar verilir və nümunə məhsullar distrübüterlər vasitəsilə çatdırılır. İntellektual və informasiya məhsulları isə birbaşa İnternet vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Elektron reklam işi də hazırda maraq doğuran sahələrdən birinə çevrilib. O istehsalçı tərəfindən istehsal edilmiş və təklif olunan mal və xidmətlərin xüsusi saytlarda İnternet vasitəsilə geniş miqyasda reklamını həyata keçirir. Elektron reklam işində məlumatların xüsusi qaydada reklamı və məlumatların mühafizəsi təmin etməlidir. Elektron sənəd dövriyyəsi isə müəssisədaxili və ya müəssisələrarası sənədlərin kompüter texnologiyaları və şəbəkələr vasitəsilə çatdırılması, təsdiqi və ya müzakirəsini təmin edir. Qeyd edək ki, bir çox iri şirkətlər və müəssisələr elektron- sənəd dövriyyəsini xüsusi korporativ şəbəkələrlə həyata keçirir. Adətən sənədlərin dövriyyəsində inkişaf etmiş ölkələrdə elektron imzalardan istifadə edilir ki, bu da sənədlərin məxfiliyini və ünvanına düzgün çatdırılmasını təmin edir. İnformasiya iqtisadiyyatı yuxarıda qeyd olunan sahələrlə yanaşı hazırda inkişaf mərhələsində olan elektron əyləncə sənayesinin, məsafədən xidmət və məsləhət vermə, müxtəlif biznes-serverlərin işlənib hazırlanması sahələrini də əhatə edir.

Üç nöqtə.-2013.- 4 aprel.-S.9.