Bu gün Asəf Zeynallının doğum günüdür

Zümrüd Dadaşzadə: “Onun gördüyü işlər indi də bizim musiqi tarixində minnətdarlıqla yad edilir”

Bu gün Azərbaycan musiqi tarixində bir çox ilklərə imza atan məşhur bəstəkar Asəf Zeynallının doğum günüdür. 1909-cu ildə Dərbənddə dünyaya göz açan sənətkarı Doğum günündə bizimlə xatırlayan əməkdar incəsənət xadimi, musiqişünas Zümrüd Dadaşzadə bildirdi ki, Asəf Zeynallı qısa bir ömür yaşasa da, onun gördüyü işlər indi də bizim musiqi tarixində minnətdarlıqla yad edilir: “Çünki o ilk azərbaycanlı olub ki, tam akademik musiqi təhsili alıb və bir sıra ilklərə imza atıb. İlk Azərbaycan romanslarını yaradıb. İlk instrumental əsərlər ərsəyə gətirib. Uşaqlar üçün ilk musiqi pyesləri də Azəf Zeynallının yaradıcılığının məhsuludu. Mənim üçün simfonik musiqini araşdıran mütəxəssis kimi çox maraqlı oldu ki, Asəf Zeynallı Azərbaycanda ilk simfoniya yazmaq həvəsində idi. Özü də bu Bakıya həsr olunan proqramlı xarakter daşıyan bir simfoniya olmalı idi. Hələ 30-cu illərin əvvəllərində gənc bir sənətkarın, bəstəkarın instrumental musiqinin ali forması üzərində əsər yaratmaq iqtidarında olması onun çox böyük istedadının olmasına dəlalət edirdi. Onu da xatırladım ki, Azərbaycanda ilk simfoniyalar təxminən Asəf Zeynallının ölümündən 10 il sonra, yalnız 1943-cü ildə yazıldı. Təəssüflər olsun ki, ölüm aman vermədi ki, bu böyük bir layihəni Asəf Zeynallı reallaşdırsın. Onun musiqidə elə ilk addımları çox böyük maraq doğurur. Çünki bir neçə musiqi alətində artıq bu gənc insan ifa edə bilirdi. Ona hətta “İnsan orkestr” də deyirdilər. Çünki doğrudan da onun ifaçılıq imkanları çox zəngin idi”.

Musiqişünas onu da dedi ki, Azəf Zeynallının musiqiçi kimi püxtələşməsində Üzeyir Hacıbəylinin böyük rolu olub: “Üzeyir bəy ona çox böyük qayğı ilə yanaşıb. Belə bir sənətkarın gənc ikən həyatdan getməsi Üzeyir bəyi çox sarsıtdı. Və o hesab eləyirdi ki, ümumiyyətlə, Azərbaycan musiqisində önəmli yer tuta biləcək bir insandı. Onun fitri istedadını ilk addımlarından duymuşdu. Onu da deyim ki, Asəf Zeynallının yaşayıb, yaratdığı o dövr çox mürəkkəb dövr idi. O zaman belə şüarlar səslənirdi ki, Azərbaycanda müəyyən islahatlar keçirilməlidi. İlk növbədə Azərbaycan tarı, muğam sənəti milli əlifba və çadra ilə arxivə ötürülməlidi. Azərbaycanın görkəmli sənətkarları bu çağırışlara, şüarlara qarşı çıxış edirdilər. Asəf Zeynallı da indiki sözlə desək, aksiyalarda iştirak eləyirdi. O hesab eləyirdi ki, Azərbaycan musiqisi üçün çox zəruridi. Çünki onun imkanları o qədər mükəmməldir ki, muğamı burda çox gözəl ifa etmək olar. Tarı məhv etsək, musiqi təfəkkürümüzə zərbə endirmiş olarıq. O düşünürdü ki, keçmişsiz gələcək mümkün deyil. Asəf Zeynallının əsərləri çoxdu. Amma Asəf Zeynallı deyəndə biz ilk növbədə onun romanslarını fikirləşirik. “Ölkəm” C.Cabbarlıya yazılmış bu əsər bizim vətənimizin bir növ həm təbiətini vəsf dir, həm də vətənə həsr olunmuş nəğmələrdən çox fərqlidi. Sanki bir uşağın kövrək mövzuya münasibətidi. Sadə bir şəkildə yazılsa da, bir lakmus kağızı kimi ifaçının səmimiliyini ifadə edir. Asəf Zeynallı teatr üçün də musiqilər yazıb”. Qeyd edək ki, Asəf Zeynalabdin oğlu Zeynallı 1932-ci ildə yaradıcılığının inkişaf etdiyi bir dövrdə, ağır xəstəlikdən vəfat edib.

Aygün Asimqızı

Üç nöqtə.-2013.- 5 aprel.-S.13.