İKT cəmiyyətin inkişafına müsbət təsir edən mühüm bir vasitədir

O, həm də elm, təhsil, mədəniyyət sahələri və insanların gündəlik həyatına öz təsirini göstərir

Qloballaşan, daim irəliyə – yeniliyə doğru can atan dünyamızı bu gün ən müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyaları – internet, elektron poçt və qlobal rabitə imkanları olmadan təsəvvür belə etmək mümkün deyil. Yeni minillikdə bəşər sivilizasiyasını düşündürən ən aktual və təxirəsalınmaz məsələ – telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sahəsində “inqilabi” dəyişikliklər yolu ilə əlçatmaz zirvələri fəth etmək, dövlətlər və xalqlararası zaman və məkan fərqlərini aradan qaldırmaqdır. İKT cəmiyyətin inkişafına müsbət təsir etmək imkanlarına malik olan mühüm bir vasitədir. O, dövlət orqanları, vətəndaş cəmiyyəti institutları, iqtisadi-biznes və sosial sektorlarla yanaşı həm də elm, təhsil, mədəniyyət sahələri və insanların gündəlik həyatına öz təsirini göstərir. Bir çox inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr İKT-nin tətbiqi nəticəsində böyük nailiyyətlər əldə etmişlər və beləliklə də dünya mədəniyyətinin gələcəyinə aparan yolun İKT-nin cəmiyyətdə geniş tətbiqindən keçdiyi artıq heç kimdə şübhə doğurmur.

Dünya təcrübəsi açıq-aydın göstərir ki, İKT-nin geniş tətbiqi ölkənin ümumi sosial-iqtisadi inkişafına təkan verir və o, yoxsulluğun azaldılması üçün təsirli vasitələrə malikdir. Buna görə də inkişafı gücləndirmək məqsədilə ölkə potensialından istifadə etmək üçün hər bir ölkənin öz milli İKT strategiyasının işlənib hazırlanması həlledici əhəmiyyət daşıyır. Bu da Azərbaycan kimi sosial-iqtisadi dəyişikliklər dövrünü yaşayan və dünya birliyinə tam inteqrasiyaya can atan ölkələr üçün xüsusilə vacibdir.

İnformasiya cəmiyyətinə keçid, qloballaşma və dünya birliyinə inteqrasiya Azərbaycanın da üzv olduğu Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Avropa Şurası kimi təşkilatların əsas öncəlik verdiyi məsələlərdəndir. İnformasiya cəmiyyətinə keçid üçün müvafiq mühitin yaradılması Azərbaycan Hökumətinin siyasi kursunun tərkib hissəsidir və Milli İKT Strategiyasının işlənməsi bu istiqamətdə atılmış ilk addım kimi mühüm əhəmiyyətə malikdir.

İnformasiya axınlarının gücləndirilməsi məsələsi özündə bir çox elmi, texniki, texnoloji, iqtisadi, sosioloji və siyasi tərəfləri cəmləşdirən mürəkkəb bir prosesdir. Bu prosesin uğurla həyata keçirilməsi üçün fəaliyyətlərin əlaqələndirilməsi və tənzimlənməsində tələb olunan ehtiyatlardan (məsələn, insan, texniki, proqram, maliyyə, idarəetmə və siyasi resurslar) düzgün istifadə edilməsi və realist hədəf və öncəliklərin müəyyənləşdirilməsi təməl əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda İKT-nin inkişafı və istifadəsi üçün ümummilli strategiyanın hazırlanması və qəbul edilməsi də məhz bu səbəbdən zəruri idi. Strategiyaya tam əhatəli prinsip və öncəliklər, realist zaman çərçivəsinə əsaslanan xüsusi fəaliyyət məqsədləri daxil olmalı və o, Azərbaycan Respublikası hökumətinin “İnformasiya, informasiyanın yayılması və təhlükəsizliyi” haqqında qanunu ilə müəyyən edilmiş informasiya siyasəti ilə üst-üstə düşən nəticələr nəzərdə tutmalıdır. İKT infrastrukturunun inkişaf prosesinin hökumət tərəfindən idarə olunması da öz həllini gözləyən məsələlərdəndir.

Dünya sivilizasiyasının müxtəlif dövrlərində elmin müəyyən sahəsi daha çox inkişaf etmişdir. Bu da çox güman ki, müəyyən tarixi zərurətlə bağlıdır. Tarixdə aqrar, aqrar-sənaye və sənaye cəmiyyətləri məlumdur. Bu cəmiyyətlərin hər birinə müəyyən inkişaf səviyyəsi, informasiyanın təminatı səviyyəsi və sinfi tərkibləri xasdır. Bir qədər əvvəllər sivilizasiyanın ən yüksək zirvəsi sənayeləşmiş cəmiyyət sayılırdı. Müəyyən tarixi mərhələlərdə cəmiyyətin inkişafı üçün hər hansı bir elmin də inkişafına ehtiyac duyulur. Bu baxımdan informatika elminin təşəkkül tapması və inkişafı da tarixi bir zərurət idi. Keçən əsrin əvvəllərində dünyanın bir sıra inkişaf etmiş ölkələrində sənayenin sürətli inkişafı, informasiyalaşdırma vasitələrinin və xidmətlərinin genişlənməsi, informasiyalaşdırma məhsullarının sənaye malı kimi meydana çıxması sosial inkişafa gətirib çıxarmış və idarəetmədə yeni keyfiyyətlər tələbini qarşıya qoymuşdur. Bu isə öz növbəsində yeni yanaşmalar və yeni texnologiyaların tətbiqini tələb edirdi. İstehsalın idarə olunmasının avtomatlaşdırılması müasir şəraitdə ən vacib istiqamətlərdən biridir. Hal-hazırda bizi əhatə edən aləmdə təsərrüfatın elə bir sahəsi yoxdur ki, orada informasiya texnologiyalarının (İT) tətbiqindən istifadə olunmasın. Biz informasiyalaşdırılmış cəmiyyətdə, informasiya aləmində yaşayırıq. İnformasiyalaşdırma – insan sivilizasiyasının ümumi qaçılmaz inkişaf mərhələsidir. Məhz buna görə də informasiyalaşdırma elə bir vasitədir ki, bunun köməyi nəticəsində cəmiyyət özünü kifayət qədər tez və adekvat dərk edir, bu vasitə ilə müasir şəraitdə lazım olan əsas məsələlər həllini tam və effektiv tapa bilir. İnformasiya – başqa sözlə faktiki verilənlər haqqında biliklərin toplusu və onlar arasındakı asılılığı təyin edir və sonda isə cəmiyyətdə tam strateji resurslara çevrilir. İnformasiyalaşdırma prosesləri təbiətdə və cəmiyyətdə həmişə çox mühüm rol oynamış və özünəməxsus ierarxik sistem yaradıbdır. İnsana məxsus xüsusiyyətlər – nitq, təsəvvür, istehsal, elm və incəsənət, idrak və dərketmə, yadda saxlama, informasiyanın işlənib hazırlanması və ötürülməsi çoxobrazlı və mürəkkəb proseslərdir. Yazının yaranması və yayılması, kitab çapı, dövri mətbuat, teleqraf, telefon, fotoqrafiya, sonralar radio, televiziya və kompyuter texnikası bu yolda ən mühüm amillərdən sayıla bilər. Kompyuter texnikasının və verilənlərin ötürülməsi vasitələrinin inkişafı sürətinə və miqyasına görə fenomenal sayıla bilər və bu proseslərin həyata keçirilməsində yeni informasiya texnologiyalarının tətbiqi cəmiyyətin bütün fəaliyyət sahələrində öz bəhrəsini verməkdədir. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları cəmiyyətin inkişafına təsir göstərən vacib amillərdən birinə çevrilib. İnformasiya xidmətləri sferası cəmiyyətin həyatına elə daxil olmuşdur ki, artıq o maddi istehsal sahəsini ikinci plana salıbdır. İnformasiyalaşdırma proseslərinin tələbləri maddi aləmdə elə dəyişikliklərə gətirib çıxarmışdır ki, informasiya inqilabının başlandığını cəsarətlə deyə bilərik ki, bunun da nəticəsi informasiyalaşdırılmış cəmiyyət yaranıb. Müasir cəmiyyətin inkişaf səviyyəsi onun informasiya infrastrukturunun inkişaf dərəcəsi ilə təyin olunur. İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə demək olar ki, insan fəaliyyətinin bütün sahələrini əhatə edən güclü informasiya infrastrukturu sürətlə inkişaf etməkdə davam edir və formalaşır. İKT-nin inkişafı sayəsində dünyada elmə heç vaxt indiki qədər maraq oyanmamışdır, lakin bu elmin müxtəlif ölkələr üzrə yayılması ayrı-ayrı zamanlara təsadüf edir. Qərbdə və Yaponiyada təhsilin informasiyalaşdırılması işi 40 il əvvəl başlayıb, son illərdə isə ümummilli proqramlar işlənib hazırlanıb və dövlət bu proqramlara uyğun külli miqdarda vəsait ayırıbdır. İnformasiyalaşdırma nəzəri analizetmə obyekti çərçivəsindən çıxıb ölkənin elmi, iqtisadi, siyasi və hərbi üstünlüyünü göstərən, daxili və xarici strategiyasının mühüm istiqamətlərini təyin edən bir sahəyə çevrilibdir. Hal-hazırda ABŞ-da informasiyalaşdırmaya kapital qoyuluşunun ümumi həcmi (yaratma, istehsal, montaj, kompyuterin istifadəsi, müxtəlif səviyyəli informasiya sistem və şəbəkələri, verilənlər və biliklər bazası) hərbi xərclərin ümumi həcmini aşır.

Üç nöqtə.-2013.- 27 dekabr.- S.9.