Azərbaycan regionda öz liderliyini daha da gücləndirir

Telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması ilə Azərbaycan MDB məkanında süni peykə malik ikinci ölkə olacaq

Son illər böyük inkişaf yolu keçən respublikamızda telekommunikasiya sahəsində də ciddi addımlar atılıb. Qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə əlaqədar həyata keçirilən dövlət proqramları yeni sənaye sahələrinin inkişafı üçün geniş imkanlar açıb. Ölkəmizin Avropa və Asiya qitələri arasında əlverişli coğrafi və iqtisadi məkanda yerləşməsi iqtisadi və informasiya təhlükəsizliyinə diqqəti artırmağı zəruri edib. Bu baxımdan ölkəmiz telekommunikasiya peyklərinin hazırlanması və orbitə çıxarılması istiqamətində iş aparır. Bu işdə dünyanın qabaqcıl ölkələrinin təcrübəsini öyrənən Azərbaycan milli peykin yaradılması üçün əməli işlər görür. Bu Azərbaycan rabitəçiləri üçün tamamilə yeni sahə olsa da, xeyli uğurlar əldə edilib.

Sovetlər birliyi süquta uğradıqdan sonra MDB-yə daxil olan ölkələr kosmik infrastrukturun avtonom fəaliyyət göstərməsi üçün ehmallı keçid prinsiplərini əsas götürdü. MDB dövlətləri SSRİ-dən miras qalan kosmik sənaye potensialını qoruyub saxlamaq üçün bir sıra tədbirlər gördü. 1992-ci ilin sonunda Kosmos üzrə Dövlətlərarası Şura yaradılsa da, müstəqil dövlətlər öz maraqları çərçivəsində işlər aparmağa başladı. Azərbaycanda da kosmik sənayenin konversiyalaşdırılması, onun iqtisadiyyatın mülki sektoruna yönəldilməsi, digər ölkələrlə beynəlxalq əlaqələrin genişləndirilməsi istiqamətində bir sıra nailiyyətlər əldə edildi. Peykin orbitə çıxarılması üçün zəruri olan şərtlərdən biri orbital mövqenin əldə olunması idi. Amma SSRİ dağılarkən, yurisdiksiyasında olan orbital mövqelərin onun hüquqi varisi olan Rusiyaya keçdi. Bu səbəbdən Müstəqil Dövlətlər Birliyinin digər ölkələri kimi Azərbaycanın da orbital mövqeyi itirildi. Buna görə də, Azərbaycan orbital mövqenin əldə edilməsi məqsədilə Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı (BTİ) ilə danışıqlar aparmaqla paralel, peykin orbitə çıxarılması üçün tədbirlər görməyə başladı. Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı ilə aparılan danışıqların nəticəsi olaraq, Azərbaycana məxsus orbital mövqelər müəyyən edildi və təsdiqləndi. BTİ 3 orbital sahəni Azərbaycanın mülkiyyətinə verdi. Onlardan ikisi ölkənin daxili tələbləri üçün, biri isə beynəlxalq istifadə üçün nəzərdə tutulub. Azərbaycanın orbitə buraxılacaq peyk ilk növbədə Avropanı və Asiya regionunun yarısını əhatə edəcək.

Azərbaycanda kosmik sənayenin inkişafı üçün kifayət qədər potensial var

Bu gün Azərbaycanda kosmik sənayenin inkişafı üçün kifayət qədər potensial var. Hazırda Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində olan Milli Aerokosmik Agentliyi (MAKA) 35 illik təcrübəyə malikdir. Bu agentliyin fəaliyyəti dövründə alim və mütəxəssislərimiz kosmik texnologiyaların tətbiqi və elmi kosmik cihazqayırma sahəsində bir sıra nailiyyətlər əldə edib. Alınan nəticələrin beynəlxalq miqyasda nümayiş etdirilməsinə nail olublar. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti lham Əliyev 4 noyabr 2008-ci ildə “Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması haqqında” sərəncamı bu istiqamətdə görülən işlərə təkan verib. Prezident İlham Əliyevin 17 avqust 2009-cu il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilən "Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması və inkişafı üzrə Dövlət Proqramı" isə yerin kosmosdan tədqiqi sahəsində respublikamız üçün perspektiv istiqamətlərini müəyyənləşdirdi. Həmin Proqramın icrası ən müasir texnologiyalara əsaslanan istehsal fəaliyyətinin təşkilinə, respublika iqtisadiyyatının daha sürətli inkişafına, kosmik sənayenin yaradılmasına öz töhfəsini verdi.

Azərbaycan Respublikasının telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması, idarə olunması və istismar işlərinin həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 3 may 2010-cu il tarixli 885 nömrəli Sərəncamı ilə “Azərkosmos” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti təsis edildi. İlk telekommunikasiya peykinin istehsalı və orbitə çıxarılması məqsədilə ötən il müvafiq olaraq ABŞ-ın “Orbital Sciences Corporation” və Fransanın “Arianespace” şirkətləri ilə müqavilələr imzalanıb.

"Kosmik sənayenin yaradılması və inkişafı üzrə 2010-2014-cü illər üçün Milli Aerokosmik Agentliyin Fəaliyyət Proqramı" bir sıra məqsədyönlü tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutub. Fəaliyyət Proqramında kosmik sənayenin yaradılması ilə əlaqədar istehsal fəaliyyətinin təşkili, regional şöbələrdə təcrübi sahələrin yaradılması, yenidənqurma və rekonstruksiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi məsələləri də ətraflı şərh olunub.

2016-cı ildə isə ikinci telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması planlaşdırılıb

Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peyki “Azərspace-1” bu gecə Bakı vaxtı ilə saat 1:36-2:20-da orbitə buraxılacaq. Bu barədə peyki orbitə çıxaracaq “Arianspace” məlumat yayıb. “Azərspace-1” Cənubi Amerikada yerləşən Fransanın Qviana Kosmik Mərkəzinin Kuru kosmodromundan “Ariane Space” fransız şirkətinin raket daşıyıcısı vasitəsilə qaldırılacaq və geostasionar orbitə çıxarılacaq. Şərq istiqamətində 46-cı dərəcədə yerləşəcək peyk Azərbaycan, Mərkəzi Asiya,Avropa və Afrika üçün kommunikasiya xidmətlərini təmin edəcək.

Peyk resurslarının 20 faizi Azərbaycanın yerli tələbatını ödəmək üçün istifadə olunacaq, qalan 80 faizi isə dünya bazarlarına ixrac olunacaq. Peyk orta çəkilidir - 3,2 ton, ABŞ-ın “Orbital” şirkəti tərəfindən istehsal olunub. Peykin resurslarının təxminən 40 faizinin satışı üçün şərti müqavilələr imzalanıb. Onu da bildirək ki, 2015-ci ildə aşağı orbitə zondlama peykinin, 2016-cı ildə isə ikinci telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması planlaşdırılıb.

Kosmonavtikanın yaranmasından keçən ötən dövr ərzində dünyanın bir çox ölkələrində kosmik tədqiqatlar dövlətin iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayan prioritet sahəyə çevrildi. Müasir dövrümüzdə kosmik tədqiqatlar ətraf mühitin öyrənilməsində, informasiya texnologiyalarının təkmilləşdirilməsində böyük nailiyyətlər əldə etməyə imkan verir. Son illər Azərbaycanın bütün sahələrində dinamik inkişaf edərək, regionda lider dövlətə çevrilir. Ölkənin iqtisadi qüdrətinin artığı bir məqamda bütün sahələrdə olduğu kimi kosmik sənayenin inkişafı sahəsində də uğurlar əldə olunur. Kosmik sənayenin yaradılması, ümumiyyətlə ölkənin özünün fəzada peykinin olması iqtisadi cəhətdən böyük səmərə verəcək. Bununla ilk növbədə Azərbaycanın öz rabitə sisteminin təkmilləşdirilməsi nail olacaq. Sonrakı mərhələdə isə yerin təbii ehtiyatlarının öyrənilməsi sahəsində kosmik məlumatlardan istifadə olunacaq. Hazırda respublikamız bu məlumatları çox çətinliklə başqa ölkələrdən əldə edir. Ancaq öz peykimizin olması həm öz daxili məsələlərimizin həllinə şərait yaradacaq, həm də ondan kommersiya məqsədilə istifadə edib başqa ölkələrə də öz xidmətlərimizi təklif edə biləcək. Həmçinin, Milli peykin yaradılması televiziya yayımının, rabitənin keyfiyyətinin artırılmasına və kanalların sayının çoxalmasına imkan yaradacaq. Həmçinin, Azərbaycan Avropa və Asiya kanallarının yayımında tranzit ölkə rolunu oynayacaq. Ölkənin bütün ərazisində keyfiyyətli yayımın təmin edilməsi, simli rabitənin mümkün olmadığı yerlərdə peyk vasitəsilə internet, VPN və bu kimi sürətli IP xidmətlərindən istifadə edilməsi mümkün olacaq. Telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması ilə Azərbaycan MDB məkanında süni peykə malik Rusiyadan sonra ikinci ölkə olacaq. Bu isə respublikamız regionda öz liderliyini daha da gücləndirəcək.

Üç nöqtə.-2013.-8 fevral.-S.9.