İnternet resursları üzrə komissiya yaradıldı

Əflatun Amaşov: «İnternet mediadan mətbuat şurasına daxil olan şikayətlərin sayı da artır»

Müasir informasiya kommunikasiya texnologiyalarının cəmiyyət üçün faydaları ilə yanaşı, fəsadlarını da görürük. Hər il yenilənməkdə olan texnologiyalar artıq həyatımızın bir hissəinə çevrilib. Bu gün insanlar artıq cansı ünsiyyətdən daha çox vitual ünsiyyətə meyl edir. Respublikamızda da sosial şəbəkələri həyatının ayrılmaz hissinə çevirənlərin sayı minlərlədir. İnternet, portallar, sosial şəbəkələr insanların informasiya almaq, öz fikirlərini yaymaq üçün nə qədər fayydalı olsa da, bir çox hallarda digərlərinin hüquqları elə bu şəbəkələrdə pozulur. Artıq bu halların qarşısının alınması üçün Azərbaycan Mətbuat Şurasında (MŞ) internet resursları üzrə komissiya yaradılıb. Dünən bununla bağlı Mətbuat Şurasında keçirilən tədbirdə Şura sədri Əflatun Amaşov məlumat verib. Ə.Amaşovun sözlərinə görə, komissiya onlayn mediadan gələn şikayətləri araşdıracaq: «İlbəil internet mediadan Mətbuat Şurasına daxil olan şikayətlərin sayı da artır. Əgər 2011-ci ildə Şuraya 7 şikayət daxil olmuşdusa, 2012-ci ildə artıq 20 şikayət almışıq. Yaradılan komissiya da bu şikayətləri araşdıracaq. Elə bu həftə ərzində komissiyanın ilk iclası keçirilərək şikayətlər araşdırılacaq. Azərbaycanda ictimai fikrin formalaşmasında internet jurnalistikanın rolu getdikcə artır. Bu gün respublikamızda ictimai fikrə təsir göstərən 70-dən artıq xəbər portalı var. Artıq dünyada da onlayn media təmsilçiləri də media nümayəndəsi hesab olunur. Bu mənada onlayn mediada da insanların təhqir olunması, etik davranış qaydalarının pozulması yolverilməzdir. Yaradılan yeni komissiya internet media ilə bağlı məsələlərə baxacaq, veb-səhifələrə haker hücumlarını və onlayn media ilə bağlı digər məsələləri araşdıracaq. Bu sahə ilə bağlı komissiyanın fəaliyyətinin ümumi konsepsiyası hazırlana bilər. Artıq internet portallardan 30-a yaxın müraciət daxil olub və onlar MŞ üzvü olmaq istəyirlər».

Daha sonra vurğulandı ki, Mətbuat Şurasının nəzdində yaradılan komissiyaya onlayn mediadan Vaqif Şərifov, Elnur Baimov, Vüsalə Mahirqızı, Azər Həsrət, Müşfiq Ələsgərli, həmçinin İNTRANS şirkətinin (az domeninin milli qeydiyyatçısı) baş direktoru Faiq Fərmanov daxil olub.

Tədbirdə çıxış edən 525—ci qəzetin baş redaktoru Rəşad Məcid vurğulayıb ki, bu komissiyanın yaradılması vacibdir: «Komissiyanın fəaliyyətinin nəticələri yaxın vaxtlarda özünü göstərəcək. Onlayn xəbər portalları da media orqanlarıdır. Orada da insanların təhqir olunması yolverilməzdir».

HƏR BİR KƏS ÖZÜ İNTERNET SƏHİFƏSİNİN TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN QORUNMASINDA MARAQLI OLMALIDIR

Artıq dünyanın bir çox ölkələrində internet üzərində müəyyən nəzarət imkanlarının tətbiq edilməsi üzərində düşünülür. Bu sahədə informasiya yayımına azadlıq verilsə də, bu yolla digərlərinin hüquqlarının pozulmasının qarşısının alınması üçün yollar axtarılır.

Məsələyə münasibət bildirən ekspert Ələsgər Məmmədlinin sözlərinə görə, hansısa dövlət qurumunun sosial şəbəkələrə nəzarət etməsi qəbuledilən deyil: «Hər bir kəs özü internet səhifəsinin təhlükəsizliyinin qorunmasında maraqlı olmalıdır. Həmçinin, internetlə işlə bağlı bir etika formalaşmalıdır. Hər kəs hüquqazidd hərəkətlər, qanunazidd çağırışlar etməməlidir. Bunlar insanların əməl etməli olduqları standartlarıdır. Bu gün «Facebook»un, «skaype»nin istifadəçilərinin halı milyardan artıqdır. Belə olan halda bunun inzibati yolla tənzimlənməsi real görünmür. İnternet üzərində hansısa inzibati nəzarət funksiyası tətbiq etmək çətindir və demokratik ölkələr bu cür hərəkətlərdən imtina edirlər. Məsələnin başqa aspektinə gəldikdə isə internet heç də təmamilə məsuliyyətsiz və heç bir qayda-qanuna tabe olmayan mühit deyil. İnternet, sosial şəbəkələr və bloqlar, portallar, internet səhifələrinnin hər biri Azərbaycan qanunvericiliynə görə, Kütləvi İnformasiya Vasitələri sayılır. Demək, həmin informasiya vasitələrinin işi «Kütləvi İnformasiya Vasitələri haqqında» qanuna uyğun tənzimlənməlidir. Bu informasiya vasitələrinin hər birin hüquqları olduğu kimi vəzifələri də var. Əgər həmin şəbəkələrdə kimlərinsə hüquqları pozulursa, buna görə məsuliyyət daşımalıdır. Qanunun bu tələbi artıq ölkəmizdə tətbiq olunub. Forumda gedən yazılara görə, forum sahibi qanunauyğun cəzalandırılıb».

«İNTERNET İSTİFADƏÇİLƏRİ BİLMƏLİDİR Kİ, MÖVCUD QANUNVERİCİLİYİNƏ GÖRƏ MƏSULİYYƏTLƏRİ VAR»

Ə.Məmmədlinin sözlərinə görə, kimsə düşünməməlidir ki, solial şəbəkələr və internet təmamilə nəzarətsiz bir sahədir: «Hər bir insan özü də məsuiyyətli olmalıdır və ona verilən imkanlardan süi-istifadə etməməlidir.

Əgər sosial şəbəkələrin geniş imkanları varsa, və insanların hər sözü demək şansı yaranırsa, bundan elə istifadə etməlidir ki, başqalarının da hüquqları pozulmasın. Bu baxımdan insanların daha çox maarifləndirilməsinə ehtiyac var. İnternet istifadəçiləri bilməlidir ki, mövcud qanunvericiliyinə görə məsuliyyətləri var. Həmçinin, internetdə yazan bloqerlərin də bir etik davranış qaydalrının formalaşdırılması təklif edilib. Bloq yazarları özləri də bu özünü tənzimləmə metodlarını tətbiq edi bilər. Hazırda Azərbaycanda bununla bağlı şikayətləri Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi araşdırır. Həmin şəxsin internetə girdiyi İP adres müəyyənləşdirildikdən sonra şəxsin adından istifadə edənin də aşkarlanması mümkündür, əgər burada kibercinayətkarlıq halları varsa, məsələ araşdıralacaq. Amma digər məsələlər məhkəmə qaydasında həll edilməlidir».

«BİR ÇOX CƏMİYYƏTLƏRDƏ İNTERNET ETİKASI DEYİLƏN BİR QAYDALAR VAR»

Yeni Nəsl Jurnalistlər Birliyinin sədri Arif Əliyev isə sosial şəbəkələrdə işləyən şəxslərin və internet səhifələri olan vətəndaşların öz biliklərini artırmasına və təhlükəsizliklə bağlı maariflənməsinə ehtiyac olduğunu vurğuladı: «Sayta hucumlar, kimlərinsə İP adreslərinin oğurlanması təhlükəsizlik məsələlərin zəif təmin olunması ilə bağlıdır. Ona görə də bu işlə məşğul olanlar profisional səviyyələrini təmin etməlidirlər. Digər tərəfdən isə bir çox cəmiyyətlərdə internet etikası deyilən bir qaydalar var. Azərbaycanda da belə toplu hazırlanıb, amma bunun istifadəsi üçün də müəyyən tədbirlər görülməlidir. Həm də müəyyən zaman tələb olunur ki, bu qaydalar oturuşsun. Çünki bu məsələdə senzura qoyulması effekt verməyəcək. Artıq qərb ölkələrinin belə təcrübəsi var. Xüsusən, internetin genişləndiyi illərdə qərb ölkələri müəyyən mikrociplər vasitəsilə bunun qarşısını almağa hazırlaşırdılar. Amma sonradan bunun senzuraya aparan yol olduğu üzə çıxdı və bunun qarşısı alındı. Bu səbəbdən ən əsas yol internet etikasının cəmiyyətdə oturuşmasını təmin etmək və maarifləndirmə tədbirlərinin aparılmasıdır»

Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz isə hesab edir ki, internet üzərində nəzarət alnlayışı qəbuledilməzdir. Azərbaycan qanunvericilyində internet Kütləvi İnformasiya Vasitəsi kimi qəbul edilib. Bununla bağlı hüquq pozuntuları ilə bağlı artıq məhkəmə çəkişmələri var. Burada total nəzarətdən, texniki-texnoloji bloklaşmadan söhbət gedə bilməz. Söhbət yalnız internetdən cinayətkarlıq məqsəd, qeyri-qanuni hərəkətlər, hüquq pozuntularına yol verilməsindən gedirsə, bunun qarşısı alınmalıdr. Bu zaman da fərdi yanaşmadan söhbət gedir və məhkəməyə müraciət olunmalıdır. Həmçinin, Kibercinayətkarlıq haqqında konvensiya var və Azərbaycan da həmin konvensiyaya qoşulub. Buna uyğun da tədbirlər görmək olar.

Üç nöqtə.-2013.-15 fevral.-S.-9.