“Serialların qeyri-peşəkarlara həvalə olunması bir cinayətdir”

Elşən Zeynallı: “Serialların tamaşaçıya ötürdüyü ictimai fikir yükü heç kəsə maraqlı deyil”

İllər öncə Azərbaycanda hər kəs Braziliya seriallarına maraq göstərirdi. Hər kəs işini gücünü atıb serial vaxtı efir qarşısında olmalı idi. Lakin sonradan bu seriallar yığışdırıldı. Onları türk serialları əvəz etdi. Sonra da Azərbaycan tamaşaçısı türk seriallarını bu cür izləməyə başladı. Türk serialları o qədər maraqla qarşılandı ki, artıq bir çox insanlar özləri bilmədən türk dilində danışırdı. Sonra türk seriallarını tərcümə edib verdilər. Tamaşaçı yenə də izlədi. Amma nəhayət qərara gəlindi ki, bunların heç biri Azərbaycanın deyil. Dövlət seriallarımızın inkişafı üçün maliyyə ayırdı. Və öz seriallarımız çəkilməyə başladı. Artıq dövlətin ikinci dəfə maliyyə ayırmasına baxmayaraq, Azərbaycan serialları tamaşaçını ekran qarşısına yığa bilmədi. Biz də bu dəfə “Şənbə qonağı” rubrikası üçün kinorejissor, ssenarist Elşən Zeynallı redaksiyamıza dəvət edib, seriallarımızdan danışdıq. Ənənəmizə sadiq qalaraq, qonağımızın redaksiyamıza gələcəyi vaxtı müəyyən edib internetdə elan verdik. Tamaşaçılar da rejissora olan suallarını “Facebook”da (F) “Ucnoqta.az şənbə qonağı” səhifəsində yazdılar. Elşən Zeynallının ona ünvanalanan sualları cavablandırdığı müsahibəsini sizlərə təqdim edirik.

- Günü-gündən sayı artan seriallarımızın artmasını gözlədiyimiz keyfiyyəti haqda danışaq…

- Ümumiyyətlə, mənə aydın deyil ki, bu serialların çəkilməsi üçün ilkin olaraq ədəbi material təsdiqlənərkən hansı formalardan istifadə olunur? Seçim olaraq ayrılan maliyyəni hansı formada istifadə edirlər? Ssenari seçimi hansı qaydalarla aparılır? Ssenari prodüser mərkəzləri və yaxud televiziyalar tərəfindən təklif olunursa, belə çıxır ki, həmin maliyyəni gözüyumulu olaraq prodüser mərkəzlərinə, televiziyalara ödəyirlər. Təki məshul olsun. Serialların tamaşaçıya ötürdüyü ictimai fikir yükü, onun Azərbaycan tamaşaçısı üçün əhəmiyyəti heç kəsə maraqlı deyil. Dövlət başçısının seriallara göstərdiyi bu diqqət Azərbaycan üçün doğrudan da sevindirici hal idi. Bu dövlətimizin Azərbaycan televiziya kinosunun inkşafına maraqlı olduğunun göstəricisidir. İnanıram ki, bu sevincimiz davam edəcək. Peşəkar pianoçu heç vaxt royal arxasında notsuz əyləşmir. Həvəskar isə öz bildiyi kimi, səhvləri çox olsa da ifa edir. Peşəkar öz sənətinə hörmət etdiyi üçün orda qısa bir səhvin olmasına yol verməz. Bu peşə əxlaqıdır. Bu gün bizdə professional kinematoqrafiyada ölçü hissi itib. Mənim müəllimim Eldar Quliyev olub. Mən Eldar müəlimin yanında rejissor kəlməsini ehtiyatla işlədirəm. Çünki peşə bizi bu cür yönəldib. Seriallarımızın çox çəkilməyi o demək deyil ki, hamı yaxşı çəkir. Bu işi bilənlər gəlib tamaşaçının maraqla izləyəcə biləcəyi işlər hazırlamalıdır. Təəssüflər olsun bu sahədə böhran dövrünü yaşayırıq.

- Bu qədər çəkilən işlərin içində heç bəyəndiyiniz yoxdurmu?

- Nisbətən deyə bilərəm ki, var. Bu günləri o inkişaf yoluna cəhd edən, teleserial qanunlara riayət etmək istəyən rejissor Rövşən İsakdır. “Pərvanələrin rəqsi” və “Sonuncu fəsil” seriallarının rejissorudur. Serialların çoxunda adi dramaturgiya qanunlarına riayət olunmur.

Aygün Qocayeva (F): Teatr rejissoru da serial çəkir, kino rejissoru da. Bunların fərqi yoxdur?

Elşən Zeynallı: Bu peşədir. Balet oynayan da rəqqas adlanır, milli rəqs ifa edən də. Amma bu iki sahə arasında çox böyük fərq var. Peşəyə diqqət ciddi olmaldır. Mən dəhşətli uçurumun qarşısının alınması üçün həyəcən təbili çalmaq istəyirəm. Maliyyə bölgüsündə iştirak edən məsul şəxslərdən artıq dərəcədə xahiş edirəm qarşıdan gələn dövrdə maliyyənin nəyə ayrıldığı ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılsın. İnsanlar bilsin ki, dövlətin ayırdığı pullar hara sərf olunur. Müasirləşdirilmiş formada “Aydın”ı çəkirlər. Nisbətən o diqqətimi çəkir.

- Sualların çoxu bu mövzudadır ki, türklərdən nə vaxtadək götürüb çəkəcəklər?

- Rusiya kinematoqrafiyası Türkiyədən qat-qat məhsuldar və zövq baxımından üstündür. Bu gün dünyanın ən nüfuzlu televiziyalarından olan ORT-də çox az hallarda 20 serialı olan teleserial görə bilərsən. 7-20 arası olur və tamaşaçı yarım ay baxır, amma gözəl iş seyr edir. 50 seriya uzatmaq tamaşaçı üçün böyük təhqirdi. Evdar xanımlarımız evdə otururlar deyə, nə verəsələr onu izləməlidirlər?

- “Kurtlar vadisi” neçə ildir ki, yayımlanır. Artıq serialllıqdan belə çıxıb. Amma izləyənləri azalmır…

- Serial izləyənlərin çoxları bir az sentimental, romantik insanlardı. Onlar seriallara öyrəşirlər. 36 kağız parçasından ibarət olan kart insanda vərdiş yarada bilir. Qalsın ki, hər seriyası 45 dəqiqə 1 saat olan serial. Rusiya Puşkindən serial çəkir. Həmin “Kurtlar vadisi”nə baxanlar bir seriyasına baxandan sonra o serialı da izləyirlər. “Kurtalar vadisi”, “Aşkı məmnu” kimi heç bir ictimai əhəmiyyəti olmayan seriallarındansa, rus seriallarını izləmək daha məntiqlidi. Ssenarist deməyə dilim gəlmir. Ssenari yazanlarımıza Atv kanalında Xoşqədəm Hidayətqızının “Səni axtarıram” verilişini məsləhət görürəm. Bu çox gözəl veriliş olmaqla yanaşı, həm də serial xarakterlidi. O qədər düzgün ssenari qurulur ki, tamaşaçı hər veriliş bitəndə gələn həftəni gözləyir. Xoşqədəm xanıma müracət etsinlər. Mən səmimi deyirəm. O verilişdə olan ssenarilər həyatda olanlardı. Onlardan istifadə edə bilərlər. Necə olur ki, biz dövlətimizin pulu tamaşaçını qane etməyən işlərə xərclənir? Seriala baxanda elə bilirəm ucqar əyalət teatrının tamaşasına baxıram.

- Teatr aktyorlarının bu sahəyə gəlməsi sünilik yaranmasına səbəb ola bilərmi?

- Aktyor bu məhsullarda yaradıcı fərd olmaqla yanaşı, həm də aparıcı xammaldı. Kino bir fabrikdi. Kinematoqrafçıların belə sözü var ki, əvvəl istehsalat, sonra incəsənət. Əvvəl istehsal olunur, sonda bilinəcək ki, o incəsənət ola bilib, yoxsa yox. Peşəkar aktyorlara çox böyük hörmətim var. Amma onlara heyifim gəlir. Yaş keçir və onlar da iş görmək istəyirlər. Ancaq peşəkar aktyorlar kənarda qalıb, bu peşəyə aidiyyatı olmayanlar filmlərə çəkilirlər. Bu təhlükəsizlik məsələsidi. Elə bilin ki, səngərimizin qorumasını başqa bir millətə həvalə etmişik. Serialların qeyri-peşəkarlara həvalə olunması bir cinayətdi. Bilmirəm çatışmayan nədir? Görünür bir forma tapa bilmirlər ki, bunu daha düzgün yola yönəltsinlər.

Aidə Cəmilova (F): Teatr rejissorunun serial çəkməsini necə qəbul edirsiz?

E.Zeynallı: Mən bir dəfə bu haqda danışmışdım. Düzgün anlaşılmamışdı. Sonra qarşı qərəf üzrhaqlıq etdi. Sübut olundu ki, düz demişəm. İndi niyə çəkmirlər? Çünki tamaşaçını bir dəfə aldatmaq olar. Bunlar Azərbaycan incəsənətinə soxulan cinayətkarlardı. Bir ara hamı restoran tikirdi, sonra göydələn tikmək dəbə düşdü, indi də hamı serial çəkir. Deyirlər televiziya 15 seriya yayımlamaqla nə qazanacaq? ORT-ni izləsələr bu suala cavab tapacaqlar. Filmin biri bitməmiş növbətinin anonsları gedir. Rusiya məktəbini öyrənmək lazımdır.

Minayə Qurbanova (F): Elşən bəy rejissor olaraq seriallarımızdan hansıları sınaq üçün izləyib?

Elşən Zeynallı: “Pərvanələrin rəqsi”ni izləmişdim. Amma tam olaraq yox. Bir də sitqom janrında çəkilən, normal hər bir işi yerində olan “Üç bacı”nı. Ətrafımda olanlara əsasən təhlil də etmişəm. “Üç bacı” janrına görə peşəkar və məntiqli çəkilir. Amma Atv kanalında gedən “Bacanaqlar” dəhşət bir şeydi. Göz qabağında olanları deyirəm. Peşə ləyaqətim imkan verməz ki, mən yalan fikirlər söyləyim.

Gülnar Məmmədova (F): Təbiilik yoxdu, rejissor yoxdu, aktyor oyununun çoxunu bəyənmirik. Bəs bu seriallarımızda nə var axı?

E.Zeynallı: Heç nə yoxdur. Bunları sadalayan tamaşaçı və ağaran televiziya ekranı. Ona görə də məsləhət görürəm ORT kanalını izləyin.

- Dövlət 2-ci dəfə maliyyə ayırdı. Ortalıqda da bəyəniləsi heç nə yoxdur. Bəs bu pullar hara gedir?

- Onu mən bilmirəm.

- Aktyor oyununun təbii alınmadığını deyirlər…

- Aktyorun rolunun uğurlu alınmasında rejossor böyük məsuliyyət daşıyır. Yemək dadsızdırsa, ərzaqları günahkar adlandıra bilmərik. Dadsızdırsa, deməli aşbaz yaxşı bişirməyib. Kino sahəsində kompromis qəbul edilməzdir. Əgər ssenaridə yazılıbsa ki, qızıl saat yerə düşüb sındı. Aktyorun qolundakı qızıl olmasa belə 100 faizli qızla bənzəməlidir. Çünki kino təbiiliyi sevir. Ssenari seçimi isə yazanın kimliyi bilinmədən səsvermə yolu ilə seçilməlidir.

Tahir Mirzəyev (F): Ancaq xaricilərdən götürürlər. Seriallarımızda millilik hiss olunmur…

E.Zeynallı: Tamaşaçıya nə lazımdır ki, kim kimə vurulub, kim niyə boşanıb? Bu cür hadisələr peşəkar dramaturji hadisələr içində təqdim olunarsa, maraqla qarşılanır. Dahi sənətkarlarımızın əsərlərindəki tarixilik ekranlaşdırılsa, gözəl olar.

- Bu gün adi bir ssenarini yaxşı çəkib ortalığa çıxara bilməyənlər, tarixi mövzuları işləyib bərbad günə qoysalar necə?

- Bu gün gördükləri işə görə mən onlara həbs verilməsini istəyirəm. Amma tarixi əsərləri də o günə qoyacaqlarsa, güllələnmə təklif edirəm (Gülür).

- Siz hansı işlərlə məşğulsuz?

- Mən hazırda bədii sənədli film üzərində çalışıram. Poeziya və sevgidən bəhs edəcək.

- Bəs serial çəkmək?

- İstəyərdim, amma ən çoxu 20 seriya olsun. Mikayıl Müşfiqdən çəkə bilərəm. O necə təzadlı bir dövrdə yaşayıb. Tamaşaçı üçün maraqlı olar. Əli Əmirli ilə bir mövzumuz var. Türkqızı ilə azərbaycanlı oğlanın məhəbbət hekayəsinə aid bir ssenari də var. Lirik komediya janrında 20 seriya ola bilər. Təzad dolu insan həyatındakı poeziya sevgi, ictimai gərginlik, bir sözlə düsünülmüş bir film çəkmək istəyərəm. Şeyx Şamilin həyatının gərginliklərini özündə əks etdirən bədii film ola bilər.

- Elşən Zeynallı rejissor olaraq seriallarımızda nələri görmək istəyir?

- Tamaşaçılarımızın maraqla izləyə biləcəyi, maariflənəcəyi işlər təqdim olunmasının tərəfdarıyam. Serialların ictimai fikir yükü olmalıdır. Bir də əvvəllki fikirlərimdə qeyd etdiyim kimi, serialların çox uzadılmamasını istəyirəm. İnşallah gələcəkdə bunları da görərik.

Aygün Asimqızı

Üç nöqtə.-2013.- 2 noyabr.- S. 13.