İKT sahəsində yeni xidmətlər işə salınmalıdır

Osman Gündüz: «Azərbaycanda genişzolaqlı mobil internet istifadəçilərinin sayı çox azdır”

Müasir dövrdə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları cəmiyyətin inkişafına təsir göstərən əsas amillərdən birinə çevrilib

Müasir dövrdə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları cəmiyyətin inkişafına təsir göstərən əsas amillərdən birinə çevrilib. Bu amilin təsir dairəsı dövlət strukturlarını və vətəndaş cəmiyyəti institutlarını, iqtisadi və sosial sahələri, elm, təhsil, mədəniyyəti və bütövlükdə insanların həyat tərzini əhatə edib. Hazırda informasiya cəmiyyətinə istiqamətlənmiş bu yolun bəşəriyyətin gələcəyinə gedən yol olduğu artıq heç kimdə şübhə doğurmur. XX əsrin son onilliyində informasiya və kommunikasiya texnologiyaları cəmiyyətin inkişafına təsir göstərən əsas amillərdən birinə çevrilib. Onların təsir dairəsı dövlət strukturlarını və vətəndaş cəmiyyəti institutlarını, iqtisadi və sosial sahələri, elm və təhsili, mədəniyyəti və bütövlükdə insanların həyat tərzini əhatə etmişdir. Bir çox inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının verdiyi üstünlüklərdən faydalanırlar. Hazırda informasiya cəmiyyətinə istiqamətlənmiş yolun bəşəriyyətin gələcəyinə gedən yol olduğu artıq heç kimdə şübhə doğurmur.

İnformasiya cəmiyyətinin əsas xüsusiyyətləri sırasına qlobal informasiya mühitinin yaradılması, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından kütləvi istifadə edilməsi, sosial və iqtisadi fəaliyyətin yeni formalarının yaranması, informasiyanın əmtəəyə çevrilməsi, informasiya və bilik bazarının yaradılması və inkişafı, təhsil sisteminin təkmilləşməsi, beynəlxalq, milli və regional səviyyədə informasiya mübadiləsi sistemlərinin imkanlarının genişlənməsi hesabına peşə və ümumi mədəniyyət səviyyəsinin artması, demokratik inkişafın vacib şərti sayılan vətəndaşların və sosial institutların məlumat almaq, onu yaymaq və istifadə etmək kimi hüquqlarını təmin edən mühitin yaradılması daxildir.

İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının (İKT) tətbiqinin səviyyəsi hər bir ölkənin intellektual və elmi potensialının, dövlət idarəçiliyində şəffaflığın və demokratiyanın inkişafının əsas göstəricilərindəndir. Dünya bazarında elektron ticarətin rolunun artdığı müşahidə olunur və ümumiyyətlə, gələcəkdə ölkələrin rəqabət aparmaq qabiliyyəti onların informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından səmərəli istifadəsindən asılı olacaq.

Dünya təcrübəsi göstərir ki, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından geniş istifadə olunması ölkənin hərtərəfli inkişafına xidmət edir və məhz bu texnologiyalar əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətində mövcud olan problemlərin həll olunması və yoxsulluğun azaldılması üçün tutarlı vasitələrdəndir. İKT sahəsi hazırda dünya iqtisadiyyatında ən çox inkişaf edən və gəlir gətirən sahələrdən biridir. O, davamlı iqtisadi inkişafa nail olmaq üçün son dərəcə mühüm vasitə hesab olunur. Hətta bir sıra inkişaf etmiş ölkələrin büdcə gəlirlərinin böyük hissəsi bu sektordan əldə olunan vəsaitlərin hesabına formalaşır.

Bütün inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə sahəsində də müəyyən addımlar atılıb, bir sıra sahələrdə bu texnologiyaların tətbiqində ciddi uğurlar qazanılıb və ümumiyyətlə, bu istiqamət dövlət siyasətinin prioritetlərindən birinə çevrilib.

Ölkəmizdə qeyri-neft sektorunda İKT sənayesi tikintidən sonra vergi gəlirləri gətirən ikinci ən geniş sahədir.

İKT sahəsini araşdıran mütəxəssislərin fikirlərindən məlum olur ki, İKT isanlara zamandan və məkandan asılı olmayaraq informasiya almağa çıxışının olmasını götərir. Mobil rabitə və internet televiziya, radio dinləmək, qəzet oxumaq imkanı verir. Əvvəllər yalnız telefon cihazı kimi istifadə edilən telefonlar indi ən son ana qədər insanının internetə çıxışına imkan verir. Həmçinin son istifadəçilərə mobil internet ximdmətləri verir. Bu o deməkdir ki, mobil telefon vasitəsilə artıq internet istifadəçisinə çevrilir. Yəni ən axırıcı anna qədər insanın əli hansısa rabitə vasitəsinə çatmalıdır. Bu fnksiyanı isə mobil rabitə həyata keçirir. İnkişaf etmiş ölkələrdə olan ən son texnologiyalar da Azərbaycana gəlir.

Hesab edilir ki, ölkədə informasiya cəmiyyətinin formalaşdırılması prosesini daha da sürətləndirmək üçün bir sıra obyektiv çətinliklər mövcuddur. Məsələn, ölkədə informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə ilə bağlı aparılan işlərin istiqamətlərini və onların prioritetlərini təyin edən, görülən işlərin əlaqələndirilməsini təmin edən məqsədyönlü dövlət siyasəti hələlik tam müəyyən edilməyib. Eyni zamanda informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə ilə əlaqədar yaranan münasibətləri tənzimləyən hüquqi-normativ bazanın tam işlənilməyib. Ermənistan Respublikası tərəfindən Azərbaycanın ərazisinin 20 faizinin işgal olunması nəticəsində bir milyondan çox qaçqının və məcburi köçkünün mövcud olması ilə əlaqədar, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə hökumətin yetərincə maliyyə vəsaitləri ayıra bilməyib. Bir tərəfdən informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sahəsində yüksək səviyyəli mütəxəssislər çatışmır, digər tərəfdən ölkəmizdən inkişaf etmiş ölkələrə «beyin axını» mövcuddur. Azərbaycan dilinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sahəsində geniş istifadə olunmasında ciddi problemlər yaranıb. İKT sahəsində Azərbaycan dilində ədəbiyyatın azlığını əsas problem kimi qeyd etmək lazımdır. Buna görə, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının imkanları və üstünlükləri barədə geniş əhali kütlələrinin az məlumatlandırılır. Təhsilin bütün səviyyələrində informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə əlaqədar olan fənlərin tədrisinin müasir dövrün tələblərinə cavab vermir. Ən əsası informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf səviyyəsinə görə şəhər və rayonlar arasında kəskin fərq mövcuddur. Respublikada qüvvədə olan telekommunikasiya tarifləri bir çox hallarda informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə maneələr yaradır. mane olan dövlət inhisarı telekommunikasiya sahəsində innovasiyaların tətbiqini ləngidir.

"Multimedia" İnformasiya Sistemləri Mərkəzinin sədri Osman Gündüzün qənaətinə görə, situasiya dəyişib: «Dünyada konkret olaraq kompüter, mobil rabitə, internet istifadəçilərin sayı inkişaf göstəriçisi sayılmır. Yalnız bu mobil operatorların və ya internet provayderlərinin gəlir götürməsini əks etdirir. Əsasən genişzolaqlı internet istifadəçilərin sayı, genişzolaqlı mobil internet istifadəçilərin sayı inkişaf göstəricisi hesab olunur. Azərbaycanda təəssüf ki, genişzolaqlı mobil internet istifadəçilərin sayı çox azdır. Çox az adama rast gəlinər ki, mobil telefonla genişzolaqlı internet əldə edib, video danışıq etsin. Bunu təkcə mobil operatorlara şamil etmək olmaz. Əslində Azərbaycanda genişzolaqlı internet istifadəçilərin sayı da azdır».

İKT mütəxəsisi hesab edir ki, İKT sahəsində yeni yeni xidmətlər işə salınmalıdır: «Mobil rabitə ilə danışıq, intrnet vasitəsi ilə informasiya mübadiləsi ilə iş bitmir. Yüzlərlə xidməti işə salmaqla İKT-nin rolunu daha da artırmaq olar. Mobil operatorlar və ya intrnet provayderləri digər şirkətlərlə, dövlət qurumları ilə əlaqəyə girərək çoxlu sayda xidmətlərin son texnologiyalarla verilməsini təşkil edə bilərlər. İnkişaf etmiş ölkələrə baxanda görmək olur ki, çoxlu xidmət var ki ,onu müasir texnoloimyalarla daha asan etmək olur».

Qeyd edək ki, bütün dövlətlərdə əsas investisiyalar keyfiyyətli rabitə üçün avadanlıq, proqram təminatı və baza stansiyalarının qurulmasına yönəldilir. Xarici təcrübədə hətta o da var ki, mobil rabitə sahəsində hər bir operatorun avadanlıqları, proqram təminatı, baza stansiyaları onun abonentlərinin sayına uyğun olur. Hətta kütləvi tədbirlər olanda müəyyən yükləmələrin olacağını nəzərə alaraq həmin ərazilərdə əlavə hərəkət edən baza stansiyalarından istifadə olunur. Yəni həmin yerlərdə 1-2 saatlıq əlavə stansiyalar qurulur. Amma ölkəmizdə buna hələlik diqqət yetirilmir.

Üç nöqtə.-2013.-12 yanvar.-S.-8.