«Üzrxahlıq və tövbəni qəbul etmirəm»

Əbdül Mahmudbəyov: «Kinoya yaxşı aktyor kimi gəlməyimin arxasında böyük rejissor olmaq fikrim dururdu»

«Bu kino ki var, çox qəliz məsələdir, həm qəlizdir, həm də ki, vacib”. «Bəyin oğurlanması» filmindəki bu misralar hər kəsə məlumdur. Həqiqətən də kino qəliz olması ilə yanaşı, mədəniyyətin, adət-ənənənin dünyaya tanıdılması baxımından önəmlidir. Yaxşı kino isə bu sahədə çalışanların istedadı və zəhməti hesabına başa gəlir. Azərbaycan kinosunda özünəməxsus xidmətləri olan şəxslərdən biri də əməkdar incəsənət xadimi Şeyx Əbdül Mahmudbəyovdur. Çəkdiyi filmlər, canlandırdığı obrazlarla hər zaman öz yeri, sənəti, şəxsiyyəti olan Şeyx Əbdül Mahmudbəyovun mayın 15-də 70 illik yubileyi qeyd olunacaq. Biz də bu münasibətlə onu müsahibə üçün redaksiyamıza dəvət etdik. Onunla kinoya gəlişi, bu sahədə xidmətləri və gələcək işləri barədə söhbət apardıq. Hörmətli sənətkarımız redaksiyamıza, yəni, 20 nömrəli məktəbin yanına «5 mərtəbə» dairəsindən piyada gəlmişdi…

Aygün: 70 illik bir ömrü necə yaşamısınız?

Şeyx Əbdül Mahmudbəyov: Mənim üçün dünyada eşq və məhəbbət var. O eşq Allahdan başlayır. Eşq-məhəbbət deyəndə bu gün kişinin qadına məhəbbəti başa düşülür. O da təhrif olunub deyə eşq məhəbbət də qalmayıb. Böyük Nizaminin belə bir qəzəli var:

Yenə tövbə evimi eşq xərab etmədədir,

Aşıq iftarını sevda meyi-nab etmədədir.

Mən üzrxahlıq və tövbəni qəbul etmirəm. Əgər günah etmisənsə, onun tövbəliyini, bağışlanmasını Allah təala bilir. Çox insalar deyir ki, gedim yalandan üzrxahlıq edim. Əgər pislik etmisənsə, onun müqabilində yaxşılıq elə. Həzrəti peyğəmbərin belə sözü var ki, Allahın insana verdiyi alın yazısını yalnız alın təri və zəhmətlə redaktə etmək olar. Əsası olmayan, paralel fikirlər formalaşmayan yaşam çöldən-çölə olur. O həyatı demək ki, yaşamamışam. Əxlaqlı, halal olmaq mütləqdir. Böyük alim olmaya bilərəm, amma əxlaqlı olmalıyam. Mənim 70 illik həyat tərzim hamısı bunun içində fırlanır. Allahın qismətidir ki, həm ana, həm də ata tərəfdən zəngin, köklü-soylu bir nəsildənəm. Ola bilsin, genetikanın da rolu var. Elə ailələr olur ki, övlad ailənin adına layiq olmur. Allahdan, ailədən, mənim şəxsi təşəbüsümdən, müəllimlərimdən gələn əxlaq-tərbiyəni, idarəçilik sistemini uşaqlarıma ötürməyə çalışıram. Ən azından, adımıza heç nə deməsinlər.

Aygün: Şou ilə mədəniyyəti son vaxtlar qarışdırıblar. Mədəniyyət sahəsində çalışmaq sizin üçün çətinləşməyib ki?

ebdul 3Şeyx Əbdul: Mədəniyyət xadimləri daim göz önündə olurlar. Bütün dövrlərdə hansı proses baş versə, birinci zərbə mədəniyyətə dəyir. Çünki mədəniyyət həm də ideologiyanın, təbliğatın ana xəttidir. Bu gün bizdə bir geyimi təbliğ edirlər, sabah başqasını. Bunun elminin, mexanizminin formalaşması vaxt tələb edir. Bu mənada, mədəniyyətin ən böyük xidməti onun çətinliklə əmələ gəlməsindədir. Allah İsa Muğannanın ruhunu şad eləsin. Həzrət peyğəmbərim qədər itki hesab elədiyim İsa Muğanna mənim ustadımdır. Azərbaycan xalqı zaman-zaman müdrik elm, mədəniyyət yaradan bir xalqdır. İnanın ki, dünya bundan qidalanır. Təssüflər olsun, müəyyən ictimai-siyasi hadisələr, sovet dövründə ilk növbədə çalışırdılar ki, bizi müqəddəs soyumuzdan ayırsınlar, özümüzü tanımayaq. Ən böyük faciə də tanıtımdan başlayır. Biz bütün dünyaya açılmalıyıq ki, baxın görün nələr var. Biz cırıq şalvar geyinib, belimizi açırıq ki, guya Avropaya inteqrasiya eləmişik. Müqəddəs söz mənəviyyatımız, söz tariximiz düzgün açılmalıdır.

Rəqsanə: Zəifliyimiz nədədir?

Şeyx Əbdül: Bu işdə günah mədəniyyətimizin sərbəst olmaması, mədəniyyət alverinin aparılmasıdır. Hərə bir universitet açıb. Az qalıb ki, İncəsənət Universitetində stomatologiya fakultəsi açılsın. Mədəniyyət hansı zəmin üzərində formalaşır? Hansı zəmin üzərində bu ideologiya qurulur? Pulun, rüşvətin? Bu boyda İsa Hüseynovu öyrənə bilirikmi? İmkan verdik ki, biz onu öyrənək. Hərə ona bir söz dedi. Nizamiyə, Füzuliyə, Nəsimiyə qarşı da elə olmuşuq. Biz öz dahilərimizə dəyər verə bilmirik. Bu gün aləmi qarışdırırlar. Sənət, sənətçi, elm insanları az qalıb. Gətirib hər yerə xalası, dayısı uşağını doldurublar. Həyatda hər şey ölçülü-biçilidir. İnsan iki idarəçilik sisteminə tabe olmalıdır: ağıl və ürək. Ağlı ilə düşünən insanlar çox ölçü-biçilidir. O ölçünün özündə bir əndazə, kəmiyyət var. Mən həmişə ürəyimlə qərar verirəm. Heç nəyi planlaşdırmıram. Mən bu cür də yaşayıram.

Rəqsanə: Ürəyinizlə qərar verməyin yaxşı və pis tərəfləri nədir?

Şeyx Əbdül: Dünyada tam müsbət, tam mənfi heç nə olmur. Necə ki, haqq-nahaq, düz-əyri var. Ziyan və xeyir də bərabərdir. Münasibətini formalaşdırsan, yolunu düz gedərsən. Onsuz da hamıya daş atırlar. Hər halda, ən çox ziyan çəkən sərbəst düşünən, yaradıcı insalardır.

ebdul3Aygün: Kinomuz bu gün necə inkişaf edir?

Şeyx Əbdül: Bu gün böyük kinodan danışmağa ixtiyarımız yoxdur. Çünki texnoloji imkanlar da dəyişib. Kino tamamilə texnologiya ilə bağlıdır. Kino kompleks bir sahədir ki, texniki işçidən tutmuş, yaradıcı insanlar və qələm əhlinin bir yerdə zəhmətinin nəticəsidir. Maddi texniki bazamız sovet dönəmindən sonra dağıldı. Bu gün bizim film çəkməyə texnologiyamız yoxdur. Son vaxtlar həmin texnologiyanı çox baha qiymətə kirayəyə götürürlər. Kinostudiyaya cavan direktor gəlib. 4-5 nəfər də gənc dünyanın müxtəlif ölkələrində müasir kino akademiaylarını qurtarıb gəlib. Həmin direktor dövlət səviyyəsində bir produser mərkəzi yaradıb. Dünyanın heç bir ölkəsində dövlət kinoya pul vermir, əksinə, kinodan pul qazanır. Təzə düşüncə, yeni yanaşma lazımdır. Mən 60-cı illərdə formalaşan cavanlardanam və nə qədər inkişaf etsəm də, bu günün gənci kimi düşünə bilmərəm. İstedadlı gəncləri qorumaq lazımdır ki, çıxıb getməsinlər. Maddi-texniki baza dünya standartlarına cavab verməlidir ki, filmlərimizlə dünya arenasına çıxa bilək. 4-5 ilə bu işlər düzələcək. Bu mənada, kinoda növbəti sıçrayış məqamı başlayıb. İstedadlı gənclər və gənc rəhbər var, dövlət diqqət ayırıb və kinoda böyük qayıdış var. Mən böyük kinodan danışıram, seriallardan yox.

Aygün: Bəs, seriallarımıza necə, baxmısınız?

Ə.Mahmudbəyov: Mümkün olan şey deyil. Çünki kinonun peşəkar əlifbası var. Onu bilmədən yaxşı iş ortaya qoymaq olmaz. Bizim böyük kinomuz bərpa olunur. Azərbaycan böyük mədəniyyətlər yaradan istedadlı xalqdır. Maddi-texniki bazamız bərpa olunandan sonra inanıram ki, bizim tarixə düşən filmlərimizin təzə formaları yaranacaq. Biz yaşlı nəsillər də gərək gənclərə dəstək olaq. Sükanı onlara təhvil vermək lazımdır ki, öz bacarıqlarını, istedadlarını ortaya qoysunlar.

Rəqsanə: Rejissor olaraq elə bir film olubmu ki, çəkmək istəmisiniz, amma alınmayıb?

Şeyx Əbdül: Tarixə, milli-mənəvi dəyərlərə bağlı insanam. Mənim kinoya yaxşı aktyor kimi gəlməyimin arxasında böyük rejissor olmaq fikrim dururdu. Karyeramın qızğın vaxtında Moskvada rejissorluq oxudum. Məqsədim tarixi filmlər çəkmək idi. Şah İsmayıl Xətai boyda nəhəng bir şəxsiyyəti ortaya qoyduq. Böyük bir ssenari işlədik. Bir milyon pul xərclənmişdi. Heydər Əliyev bu işi nəzarətdə saxlayırdı. O rəhmətə gedəndən sonra mənə bəlli olmayan səbəblərdən çəkilişləri dayandırdılar. Əzizə Cəfərzadə və Fərman Kərimzadə ilə Xurşidbanu Natavan haqqında çox gözəl bir kino əsəri yazmışdım. O da qaldı. Folklor etnoqrafik tətbiqi sənət nümunələri silsilə sənədli film ssenarisi işləmişəm. O da qalıb. Ağa Məhəmməd Şah Qacar haqqında da film çəkmək istəmişəm, amma alınmayıb. Mən o əsərləri kino kimi olmasa da, heç olmasa tədris mənasında cavanlar oxusunlar deyə, kitab kimi çap etdirdim.

Aygün: Çəkdiyiniz əziyyətin bəhrəsini görmüsünüz?

ebdul mahmudbeyovŞeyx Əbdül: Heç bir işimi görəndə təmənna güdməmişəm. Gücüm çatan qədər xalqım üçün işlər görməyə çalışmışam. Tarixdə qalmaq üçün nəyisə qurban verməlisən. İndi 70 yaşım tamam olur. Heç kimin qapısını döyüb deməmişəm ki, mənə yubiley keçirin.

Aygün: Maraqlıdır, nələri qurban vermisiniz?

Şeyx Əbdül: Səhhətimi qurban vermişəm. 3-4 dəfə əməliyyat olunmuşam. Ailəmi qurban vermişəm. 35 yaşımda ailə qurmuşam. 70 yaşım var, nəvəm hələ 2 yaşındadır. Yaşıdlarımın nəticəsinin 2 yaşı var. Bütövlükdə, soy kökümü özümə qarşı qoyub bu sənətə gəlmişəm. Çünki nəslimiz kino adlı bir sənət haqqında düşünmək belə istəmirdi. Çünki şeyx ailəsi idik və kinoya gəlməyimə qarşı çıxırdılar. Mən vəziyyətdən elə çıxmağa çalışırdım ki, nə şiş yansın, nə kabab. Anam iki il bundan öncə, 97 yaşında rəhmətə getdi. Son illər məni efirdə görəndə öyünürdü. Ona qədər narazılıqlar, ailədaxili umu-küsülər olub ki.

Rəqsanə: Bunların öhdəsindən necə gəlirdiniz bəs?

Şeyx Əbdül: Universitetin hüquq fakultəsinə qəbul olmuşdum. Gördüm ki, bu iş mənlik deyil. O vaxta qədər kənddə iki kinoya çəkilmişdim. 14 yaşım olanda Əjdər İbrahimov kəndimizdə Nazim Hikmətin “Bir məhəlləli iki oğlan” əsərini çəkirdi. Kino belə idi ki, varlılar vağzalla gəlib kasıb məhəllədən keçirlər. Bizim üçün vaqonun pəncərəsindən konfet atırlar. Mən də orada çəkilmişdim. Bir il sonra Qobustanda Lətif Səfərov “Leyli və Məcnun” əsərini çəkirdi. Mən ikinci filmə çəkiləsi oldum. O vaxt Fərman Kərimzadə mənim haqqımda “Konfet dalınca düşüb kinoya gələn oğlan” oçerkini yazmışdı.

Rəqsanə: Hansı obrazı canlandırmaq istərdiniz ki, müasir zəmanə ilə uzlaşsın?

Şeyx Əbdül: Yenilənmək lazımdır. Bundan ötrü cəmiyyətdən gələn tələblər azlıq edir. Gərək, insan daxilən buna uyğunlaşsın. Bunların ikisinin vəhdəti olanda nəticəsi olur. Daim yeniliyə maraq göstərən adam olmuşam. Soy-kökümü isə heç vaxt unutmaram. Həmişə işıq düşən tərəfə getmişəm. Kino çəkmək çox ağır fiziki zəhmət tələb edən işdir. Artıq 70 yaşım var. Peşəkar kimi arzusundayam ki, bayaq dediyim 3 əsəri ekranlaşdırım. Amma bu filmləri gənclərimizlə bir yerdə müasir yanaşma tərzində çəkmək istəyirəm.

Aygün.

Üç nöqtə.-2014.- 9 may.- S.13.