Dini tolerantlıq insan hüquqları arasında əsas yer tutur

Milli, etnik, dini zəmində baş verən hadisələr ayrı-seçkiliyin ağır təzahürlərindəndir

Dünyada ənənəvi dinlər olan islamın, xristianlığın və iudaizmin – məscidin, kilsənin və sinaqoqun dincyanaşı fəaliyyət göstərdiyi, tolerantlığın mövcud olduğu nadir ölkələr sırasında olan Azərbaycanda bütün dinlərə bərabərhüquqlu şərait yaradılmış, müxtəlif konfessiyalar öz dini mərasimlərini sərbəst qeyd edir, ölkəmizin ictimai-mədəni həyatında fəal iştirak edirlər. Vicdan, dini etiqad və əqidə azadlığının təmin edilməsi sahəsində vəziyyət daimi olaraq İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilin diqqətində olmuşdur. Fəaliyyət göstərdiyi müddətdə vicdan azadlığının pozulması ilə bağlı Müvəkkilin ünvanına yüzlərlə şikayət daxil olmuş və hər biri araşdırılmışdır.

Təhlillər zamanı bir sıra hallarda ümumtəhsil məktəblərinin, ali təhsil müəssisələrinin nizamnamələri, habelə şagirdlərin geyim formasının eskizləri təsdiq edilərkən Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 48-ci maddəsinin, həmçinin ölkəmizin tərəfdar çıxdığı «Uşaq hüquqları haqqında» Konvensiyanın 14-cü maddəsinin 3-cü bəndinin tələbləri pozulduğu müəyyən edilmişdir. Belə ki, geyim formasına tələblər və onun eskizləri təsdiq edilərkən qızların baş örtüyü ilə dərslərdə iştirak etməsi hüququ nəzərə alınmamışdır.

Vicdan və əqidə azadlığına həsr edilmiş tədbirlərdə dini tolerantlıq, müxtəlif dini baxışları olan insanların qarşılıqlı münasibətləri, din vasitəsilə sülh mədəniyyəti, milli və dini dözümlülüyün bu sahədə rolu, mədəniyyətlərarası dialoqun və dinlərarası əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi, uşaq və gənclərə dini tolerantlığın aşılanması məqsədilə təhsil müəssisələrində dinşünas və ilahiyyatçı alimlərin də qatıldığı maarifləndirmə tədbirlərində Müvəkkil də məruzə və çıxışlar etmiş, təkliflər vermişdir.

Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin və Dialoq və Əməkdaşlıq Uğrunda İslam Konfransı Gənclər Forumunun təşkilatçılığı, Milli Məclis deputatlarının, görkəmli din xadimlərinin və ilahiyyətçi alimlərin, habelə dövlət orqanlarının, beynəlxalq qurumların, milli və beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatlarının, kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinin iştirakı ilə “Dövlət və din: dəyişən dünyada tolerantlığın gücləndirilməsi” mövzusunda keçirilən Beynəlxalq Bakı Forumunda Müvəkkil də iştirak etmişdir. “Dövlət-din münasibətlərində müasir meyllər” mövzusunda məruzəsində o, bildirmişdir ki, dəyişən dünyamızın daha bir adı qloballaşan dünyadır, o dünya ki, bəşəriyyətə misli görülməmiş tərəqqi, inkişaf, müasir informasiya, kommunikasiya texnologiyaları, internetin inkişafında olan imkanlar, eyni zamanda təzadlar, münaqişələr, terror, müharibə, kütləvi qırğın, genosid, lüzumsuz insan itkiləri gətirmiş və bunları ölkəmizin misalında göstərmişdir.

Ayrı-seçkiliyin ağır təzahürlərindən biri milli, etnik, dini zəmində baş verənlərdir. Məhz bu baxımdan dini tolerantlıq da nəinki bir ölkə, həm də region, bütün dünya üçün prioritet problemlərdən olduğunu bildirən Müvəkkil Forum iştirakçılarını dini tolerantlığın insan hüquqları baxımından əhəmiyyətini, habelə Azərbaycan gerçəklərini diqqətə çatdırmışdır.

Qanuna əsasən, şəxsin dini etiqadını ifadə etməsinə, ibadətlərdə, dini ayin və mərasimlərdə iştirak etməsinə və ya dini öyrənməsinə hər hansı maneə törədilə bilməz. Bununla belə, vətəndaşlar dini əqidəsini ifadə edərkən və ya onu yayarkən, insanların, xüsusilə də uşaqların sağlamlığına və mənəviyyatına zərər vuran, digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarının, habelə ictimai qaydaların pozulmasına, dinlər, məzhəblər və icmalar arasında nifaq salan, ayrı-seçkilik yaradan hallara yol verməməli, “Dini etiqad azadlığı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərinə əməl etməlidirlər.

Müvəkkil polisin, habelə fiziki qüvvə tətbiq etmək səlahiyyətinə malik istənilən vəzifəli şəxsin hər hansı şəxslə insanın ləyaqətini alçaldan şəkildə rəftar etməsi yolverilməz olduğunu bildirir, asayişin qorunması zamanı onların insanlarla qanun çərçivəsində davranmasını, zorakılıq hallarına yol verməmələrini, belə halları törədən şəxslərin məsuliyyətə cəlb olunması məqsədi ilə yalnız qanuni tədbirlər görülməsini tövsiyə edir. Yığıncaqlar, mitinqlər, küçə yürüşləri, piketlər keçirilərkən polis əməkdaşları tərəfindən ictimai asayişin təmin edilməsi zamanı zorakılığa yol vermədən vətəndaşlarla davranış təcrübəsinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə davamlı olaraq treninq və təlimlər təşkil olunmalıdır.

Eyni zamanda sərbəst toplaşmaq azadlığını həyata keçirərkən vətəndaşların milli və beynəlxalq hüquqi normalarda, o cümlədən Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasında nəzərdə tutulmuş məhdudiyyətlər, yəni milli təhlükəsizlik və ictimai asayiş maraqları naminə, iğtişaşın və cinayətin qarşısını almaq, sağlamlığın və mənəviyyatın qorunması və ya digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün demokratik cəmiyyətdə zəruri olan hallar istisna olmaqla, zorakılıq və münaqişələrə, digər şəxslərin hüquqlarının pozulması hallarına yol verilməməlidir.

Dövlət qurumları tərəfindən elektron xidmətlərin göstərilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər, “qaynar xət”lərin imkanlarından istifadə edilməsi, “ASAN xidmət” sisteminin fəaliyyətə başlaması bu hüququn daha səmərəli müdafiəsində mühüm vasitələrdəndir. Bu hüququn pozulması, o cümlədən bəzən vəzifəli şəxslər tərəfindən vətəndaşların qəbul edilməməsi, müraciətlərə vaxtında və ya ümumiyyətlə cavab verilməməsi, yaxud formal və ya əsaslandırılmamış cavabların verilməsi, habelə süründürməçilik, kobud rəftar və rüşvət halları ilə bağlı Müvəkkilin ünvanına xeyli müraciət daxil olmuşdur.

Aparılmış araşdırmaların nəticəsi olaraq, müraciətlərdə qaldırılmış məsələlər üzrə təxirəsalınmaz, təcili və ya planlı tədbirlər görülmüş, ərizəçiləri narahat edən məsələlərə aydınlıq gətirilmiş, məlumatlandırma və izahat işləri aparılmış, bununla da vətəndaşların pozulmuş hüquqları demək olar ki, bərpa edilmişdir.

Məmur özbaşınalığından və laqeyd münasibətdən, bürokratik əngəllərdən bezən vətəndaş, artıq qeyd edildiyi kimi, siyahı üzrə bir çox qurumlara şikayətlər ünvanlayır ki, bu da, eyni zamanda həmin şikayətin aid olmadığı digər dövlət qurumlarının da işini çətinləşdirir, əlavə problemlərin yaranmasına, o cümlədən artıq yazışmalara səbəb olur. İnsan hüquqlarının təmin edilməsi birbaşa vəzifə borcu olan və həmin hüquqların müdafiəsinə görə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş məsuliyyət daşıyan vəzifəli şəxslər problemlərin vaxtında həllinə çalışmalı, onun ictimailəşdirilməsinə, nəticə etibarilə isə kəskinləşməsinə və dərinləşməsinə yol verməməlidirlər.

Müvəkkil mərkəzi və rəhbər qurumlar tərəfindən tabeli icra strukturlarının fəaliyyətini daim diqqətdə və nəzarətdə saxlamağı, yol verdikləri pozuntuların aradan qaldırılması üçün vaxtında kəsərli tədbirlər görülməsini tövsiyə edir.

Pozulmuş insan hüquqlarının bərpası sahəsində Müvəkkilin həyata keçirdiyi tədbirlər bir sıra hallarda etinasızlıq, formal və həqiqətə uyğun olmayan məlumat vermə ilə nəticələnmişdir. Bəzən Müvəkkilin şikayətdə əks etdirilmiş halların yoxlanılması ilə bağlı müvafiq dövlət orqanlarına tapşırıqları mahiyyəti üzrə cavablandırılmamış, formal və başdansovdu cavablar verilməklə qanunun tələbləri pozulmuş, bununla da səlahiyyətləri Konstitusiya Qanunu ilə müəyyən edilmiş Müvəkkilin pozulmuş insan hüquqlarının bərpası istiqamətində fəaliyyətinə maneə yaradılmışdır.

Bir sıra hallarda vəzifəli şəxslərin laqeydliyi və diqqətsizliyi obyektiv həqiqətin aşkar edilməsi istiqamətində fəaliyyət göstərən Müvəkkilin cəhdlərini nəticəsiz qoymuşdur. Bu halda Müvəkkil müvafiq dövlət orqanının tabe olduğu yuxarı quruma müraciət etməli olmuşdur.

Üç nöqtə.-2014.- 25 yanvar.- S.10.