Gözdən yaş çıxarmı
ürək yanmasa…
Mikayıl Əbdülqadir
oğlu İsmayılzadə
1908-ci il iyunun 5-də
Bakının Dağlı
məhəlləsində, ziyalı
ailəsində dünyaya
göz açıb. Atası müəllimlik edib, "Vüsuqi" təxəllüsü ilə
şeirlər yazıb.
O, 1902-ci ildə Xızıdan
Bakıya köçüb.
Çox körpə ikən anası Züleyxanı, altı yaşında isə atasını itirmiş balaca Mikayıl yaxın qohumlarının
himayəsində böyüyüb.
Onun körpə qəlbi bu itkilərdən yaralansa da, həyatdan
küsməyib və hər zəhmətə qatlaşaraq ardıcıl
təhsil alıb.
1915-1920-ci illərdə rus-Azərbaycan
məktəbində, 1920-1927-ci illərdə əvvəlcə
Bakı Darülmüəllimində,
sonra isə 12 nömrəli ikinci dərəcəli məktəbdə, 1927-1931-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat
fakültəsində oxuyub.
Əmək fəaliyyətinə
müəllimliklə başlayıb,
Bakı məktəblərində
yeddi il dərs deyib.Mikayıl Müşfiqin ilk mətbu əsəri olan “Bu gün”
şeiri 1926-cı ildə
“Gənc işçi”
qəzetində, “Duyğu
yarpaqları” adlı son şeiri isə 1937-ci ildə “Ədəbiyyat qəzeti”ndə
dərc edilib. Məhsuldar yaradıcılığı sayəsində
1930-cu ildən başlayaraq
onun “Küləklər”,
“Günün səsləri”,
“Buruqlar arasında”, “Bir may”, “Pambıq”,
“Vuruşmalar”, “Şeirlər”,
“Şəngül, Şüngül,
Məngül”, “Qaya”,
“Kəndli və ilan” kitabları nəşr olunub. 1957-ci ildən başlayaraq “Seçilmiş əsərləri”,
“Əsərləri”, “Duyğu yarpaqları”,
“Əbədiyyət nəğməsi”,
“Könlümün dedikləri”,
“Həyat sevgisi” və digər adlar altında kitabları çap edilib. Şairin ömür-gün yoldaşı
Dilbər Axundzadənin
1968-ci ildə “Müşfiqli
günlərim” adlı
xatirələr kitabı
nəşr olunub, kitabın son genişləndirilmiş
nəşri 2005-ci ildə
işıq üzü
görüb.Mikayıl Müşfiq
tərcümə ilə
də məşğul
olub. A.Puşkinin “Qaraçılar” (Ş.Abbasov
ilə birlikdə), M.Lermontovun “Demon” poemalarını (R.Rza ilə birlikdə), S.Marşakın
“Huşsuza bax, huşsuza” şeirini, T.Şevçenkonun, Ö.Xəyyamın
və başqa şairlərin irsindən
nümunələri, eləcə
də M.F.Axundzadənin
“Şərq poeması”nı
Azərbaycan dilinə
çevirib.Sovet imperiyasının
repressiya dalğasına
tuş gələn Mikayıl Müşfiq 1938-ci il yanvarın 6-da amansızlıqla
güllələnib. Nakam şair
Azərbaycan xalqı üçün əsl sənət xəzinəsini
yadigar qoyub, eyni zamanda, böyük
bir xəzinənin açarını da özü ilə əbədiyyətə aparıb.Şairin
zəngin ədəbi
irsinə şeirdən
tutmuş poemayadək
(“Çoban”, “Mənim
dostum”, “Qaya”, “Sındırılan saz”, “Səhər”, “Azadlıq dastanı”) lirik növün əksər janrları daxildir. Dərin emosionallıq, ahəngdarlıq, yığcamlıq
Mikayıl Müşfiq
poeziyasının əsas
bədii keyfiyyətləridir.
O, lirik-epik lövhələrin,
peyzajların ən mükəmməl nümunələrini
yaradıb.
Mikayıl Müşfiq
poeziyası şifahi xalq və yazılı
klassik ədəbiyyatımızdan
bəhrələnib. Folklora
dərindən bələd
olması və ondan məharətlə istifadə etməsi şairin poeziya dilinin axıcılığını,
əsərlərinin maraqla
oxunmasını şərtləndirir:
Yazmaram ürəyim
sizi anmasa,
Sizin eşqinizlə
alovlanmasa;
Burdaca
el durub məndən sordu ki:
Gözdən yaş çıxarmı
ürək yanmasa?
Mikayıl Müşfiqin poeziyasında
oxucunun ürəyindən
xəbər verən yığcam, lakin dərin məzmunlu ifadələr çoxdur:
“Həyat həm gülməkdir, həm ağlamaqdır”, “Bədbəxt
bu dünyada tək yaşayandır”, “Həyat ondan küsənləri incidər”,
“Nə qədər yaraşır insana gülmək!”
Rəngarəng mövzuları əhatə
edən Mikayıl Müşfiq poeziyası milli və bəşəri
keyfiyyətlərə malikdir. Milli musiqi
alətlərimizdən olan
tarın konservatoriyada
tədrisi qadağan ediləndə, şair cəsarətlə məşhur
“Oxu, tar!” şeirini yazıb. Bu şeir
hər bir azərbaycanlının qəlbini
riqqətə gətirməyə,
onu mübarizəyə
ruhlandırmağa qadirdir.
“Bayram axşamı”
şeirində Novruz bayramına dair uşaqlıq xatirələrini
danışmaqla müəllif
sovet rejiminin milli adət-ənənənin
yaddaşlardan silinməsinə
yönəlmiş siyasətinə
qarşı çıxıb.
Ədibin poeziyasında Azərbaycanın
tərənnümü xüsusi
yer tutur. Onun Vətənə
sonsuz məhəbbətinin
və poetik istedadının qovuşduğu
belə əsərlər
(“Ölkəm”, “Ey Dan
ulduzu!” və s.) poeziyamızda Vətən
mövzusunun ən yaxşı bədii ifadələrindəndir.
Mikayıl Müşfiqin “Sevgilər”,
“Maralım”, “Yenə
o bağ olaydı!” şeirləri bəşəri
mövzu olan sevginin Azərbaycan poeziyasında yaddaqalan nümunələrindəndir. İnsanın ən ülvi
hisslərinin səmimi
dillə tərənnüm
edildiyi bu əsərlər oxucuya romantik, müqəddəs
hissləri duymağı,
qorumağı aşılayır və bu gün də
tərbiyəvi əhəmiyyətə
malikdir.
Müşfiq poeziyasının qüdrəti
onun milli mövzudan qaynaqlanan şeirlərinə bəşəri
məzmun verməsindədir.
Sovet rejimində “Azadlıq dünyanın dərin ruhudur, Azadlıq sənətin, şeirin ruhudur!”, - deyən şairin əsərləri millət,
Vətən mənafeyini
əsas tutanlar üçün əsl həyat məktəbidir.
Mikayıl Müşfiq
şəxsiyyəti milli
şüur və vətənpərvərliyin timsalı,
yaradıcılığı isə gənc nəslin milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi və gənclərimizdə
vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsində
əvəzsiz xəzinədir.
Onun şeirlərinə
mahnılar bəstələnib,
ədəbi irsi çoxsaylı elmi-tədqiqat
əsərlərinin predmetinə
çevrilib. Şairin
əbədiyaşar sənət
naminə çəkdiyi
zəhmət layiqincə
qiymətləndirilib. Onun
xatirəsini əbədiləşdirmək
üçün Bakıda
büstü qoyulub, yaşadığı binanın
qarşısına xatirə
lövhəsi vurulub, qəsəbəyə, məktəbə,
küçəyə və
meydana adı verilib, Xızıda xatirə muzeyi yaradılıb.
Azərbaycan Prezidenti İlham
Əliyevin “Mikayıl
Müşfiqin 100 illik
yubileyinin keçirilməsi
haqqında” 2007-ci il
16 aprel tarixli Sərəncamına uyğun
olaraq şairin yubileyi dövlət səviyyəsində qeyd edilib, ölkəmizin hər guşəsində
silsilə tədbirlər
reallaşdırılıb.
Ruhun şad
olsun, Müşfiq! Vaxtilə böyük uzaqgörənliklə “Oxu,
tar!” harayı saldın. Bu gün ən
qədim milli musiqi alətimiz nəinki bütün dünyada səslənir, hətta tar ifaçılıq sənətimiz
daha uzağa gedərək UNESCO–nun Bəşəriyyətin Qeyri–Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına
daxil edilib. Biz bir vaxtlar
Mikayıl Müşfiqin
təşnə olduğu
bu uğura Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO-nun və ISESCO-nun xoşməramlı səfiri
Mehriban Əliyevanın
gərgin zəhməti,
yorulmaz fəaliyyəti
sayəsində çatmışıq.
Üç
nöqtə.- 2018.- 6 iyun.- S.12.