İddiaçının vəsatəti ilə ərizə qaytarıla bilər

 

İddia ərizəsinin qaytarılması barəsində ərizə verildikdə cavabdeh işin mahiyyəti üzrə həll olunmasını tələb etmədikdə məhkəmə ərizəni baxılmamış saxlayır

 

 Ərizə səlahiyyəti  olmayan şəxs  tərəfindən verildikdə    bu vəziyyətdə  icraata qəbul  edildikdə məhkəmə prosesinin  sonrakı  mərhələlərində  iddiaçının  özünün  bilavasitə iştirak etməsi iddia ərizəsini müdafiə etməsi Mülki Prosessual Məcəllənin 259.0.3-cü  maddəsində göstərilən  əsasla  ərizənin  baxılmamış  saxlanılmasını istisna etmir.  Bu maddəyə görə, ərizə imzalanmadıqda, yaxud buna səlahiyyəti olmayan şəxs ya vəzifəsi göstərilməyən şəxs tərəfindən imzalandıqda məhkəmə ərizəni baxılmamış saxlayır

 

Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 259.0.4-cü maddəsində müəyyən olunmuş əsasla ərizənin baxılmamış saxlanılmasına o hallarda yol verilir ki, başqa məhkəmənin yaxud həmin məhkəmənin icraatında olan digər eyni tərəflər arasında, eyni predmet üzrə eyni əsaslarla əlaqədar olsun. Bunlardan  hər hansı biri üzrə fərq olduqda həmin əsasla ərizə baxılmamış saxlanıla bilməz. Bu qayda cinayət  işlərində mülki iddianın olması, başqa üzrə iddia ərizəsinə eyni tələbin daxil edilməsi hallarına da aiddir.  Mübahisənin həlli ilə əlaqədar qanunvericilikdə alternativ aiddiyət (mübahisənin həllinin bir neçə orqana aid olması) müəyyən edilən hallarda eyni tərəflər arasında, eyni predmetə dair eyni əsaslar üzrə işin nəinki məhkəmənin, habelə başqa səlahiyyətli orqanların icraatında olması da ərizənin  baxılmamış  saxlanılması üçün əsasdır.

 

Azərbaycan Respublikası MPM-nin 29-cu maddəsinə müvafiq olaraq məhkəməyə aid olan mübahisə qanunla, beynəlxalq müqavilələrlə ya tərəflərin sazişi ilə nəzərdə tutulan hallarda, işdə iştirak edən şəxslərin yazılı razılığı ilə münsiflər məhkəməsinin həllinə verilə bilər.

 

Mülki Prosessual Məcəllənin 29-cu maddəsində  müəyyən olunmuş bütün hallarda deyil, MPM-nin 259.0.5 maddəsinə (qanuna müvafiq olaraq tərəflər arasında həmin mübahisənin münsiflər məhkəməsində baxılması üçün müqavilə bağlanmışsa işə mahiyyəti üzrə baxılmasından əvvəl mübahisənin məhkəmədə həll edilməsinə dair cavabdeh tərəfindən etiraz daxil olarsa) müvafiq olaraq tərəflər arasında mübahisənin münsiflər məhkəməsində baxılması üçün müqavilə bağlanıldıqda işə mahiyyəti üzrə baxılmasından əvvəl mübahisənin məhkəmədə həll edilməsinə dair cavabdeh tərəfindən etiraz daxil olduqda ərizə baxılmamış saxlanılır. Bu zaman işdə iştirak edən digər şəxslər (üçüncü şəxslər) tərəfindən verilən etirazlar nəzərə alınmamalıdır.  Bu maddəyə əsasən, qanuna müvafiq olaraq tərəflər arasında həmin mübahisənin münsiflər məhkəməsində baxılması üçün müqavilə bağlanmışsa işə mahiyyəti üzrə baxılmasından əvvəl mübahisənin məhkəmədə həll edilməsinə dair cavabdeh tərəfindən etiraz daxil olarsa məhkəmə ərizəni baxılmamış saxlayır

 

Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 259.0.6-ci maddəsinə (işə onların iştirakı olmadan baxmağı xahiş etməmiş tərəflər məhkəməyə gəlmədikdə) əsasən işə onların iştirakı olmadan baxmağı xahiş etməmiş tərəflər məhkəmə iclasına gəlmədikdə ərizə baxılmamış saxlanılır. Lakin, iddiaçı məhkəmənin birinci çağırışına gəlmədikdə cavabdeh isə işin mahiyyəti üzrə baxılmasını tələb etdikdə ərizənin baxılmamış saxlanılmasına yol verilmir. Cavabdehin iddiaçının iştirakı olmadan işə baxılmasını tələb etməsi onun məhkəməyə yazdığı ərizə ilə yaxud məhkəmə iclası protokoluna imza edilməklə rəsmiləşdirilir.

 

Qanunla  müəyyən  edilmiş qaydada işə  baxılmasının vaxtı yeri barədə  xəbərdar edilmiş iddiaçı üzürsüz səbəbdən məhkəmə iclasına  gəlmədikdə  buna görə  ərizə baxılmamış  saxlanıldıqda məhkəmə iddiaçının ərizəsi ilə icraatı təzələməyə işə baxmağa haqlı  deyildir. Həmin şəxs ümumi qaydada  ərizə ilə  məhkəməyə müraciət  etməlidir. Qanuna, digər normativ hüquqi akta yaxud müqaviləyə əsasən  bank kredit müəssisəsi vasitəsi ilə alınmalı olduğu halda iddiaçı  cavabdehdən  borcun  alınması  barədə banka , yaxud  digər kredit  müəssisəsinə müraciət  etmişsə, iddiaçı iddia  ərizəsinə bank yaxud kredit müəssisəsinə müracıət etməsi, həmin müəssisələr vasitəsilə borcun alınmasının qeyri-mümkün olması barədə sübutlar əlavə etməlidir. İddiaçının göstərilən qaydaya əməl etmədən məhkəməyə müraciət etməsi iddia ərizəsinin qəbulundan imtina olunması, ərizə qəbul edildikdə isə MPM-nin 259.0.8-ci  maddəsinə əsasən baxılmamış saxlanılması üçün əsasdır.

 

Bu maqddə qeyd olunub ki, qanuna, digər normativ hüquqi akta müqaviləyə əsasən bank kredit müəssisəsi vasitəsi ilə almalı olduğu halda iddiaçı cavabdehdən borcun alınması barədə banka, yaxud digər kredit müəssisəsinə müraciət etməmişsə məhkəmə ərizəni baxılmamış saxlayır. Azərbaycan Respublikası  MPM-nin 306.4-cü maddəsinə müvafiq  olaraq xüsusi icraat qaydasında işlərə baxılarkən məhkəməyə aid  hüquq  haqqında  mübahisənin  olduğu müəyyən  edilərsə, məhkəmə  ərizənin  baxılmamış saxlanılması barədə qərardad  çıxarır maraqlı şəxslərə onların  ümumi  qaydada əsaslarla iddia  vermək  hüququnu  izah edir. Lakin  bu  qəbildən olan işlərə  iddia icraatı qaydasında  baxılması ərizənin baxılmamış  saxlanılması üçün əsas deyildir.

 

Qeyd edək ki, 306-cı maddə ilə xüsusi icraat işlərinə baxılması qaydası tənzimlənir. Bildirilir ki, məhkəmələr tərəfindən xüsusi icraat işlərinə, bu Məcəllənin 30 - 40-6-cı fəsillərində müəyyən edilmiş xüsusiyyətlərlə, iddia icraatı qaydasında baxılır. Xüsusi icraat işləri ərizəçilər tərəfindən qaldırılır, ərizəçinin maraqlı şəxsin iştirakı ilə məhkəmədə baxılır. Dövlət idarə təşkilatlarının ya təsisçiləri dövlət ya dövlət idarələri, yaxud təşkilatları olan hüquqi şəxslərin müvafiq müraciəti olduğu halda dövlət mənafeyinin müdafiəsi üçün prokuror mülkiyyət hüququ üzrə əmlaka sahiblik, ondan istifadə onun barəsində sərəncam vermək haqqında işlər üzrə, daşınar əşyanın sahibsiz hesab edilməsi daşınmaz əşya üzərində dövlət mülkiyyəti hüququnun tanınması haqqında işlər üzrə ərizə verə bilər.

 

Azərbaycan Respublikası MPM-nin 170-ci maddəsinə əsasən iddiaçı iddia ərizəsini geri götürə bilər. Bu maddədə işin məhkəmə baxışına hazırlanması zamanı üzrə icraatın dayandırılması, xitam verilməsi ərizənin qaytarılması tənzimlənir. Bu Məcəllənin 254, 255, 261.0.1—261.0.3 261.0.6—261.0.8-ci maddələrində göstərilən əsaslar olduqda, məhkəmə baxışına hazırlığın icraatı dayandırıla ya xitam edilə bilər, yaxud iddiaçının vəsatəti ilə ərizə qaytarıla bilər (170.1). Maddənin dıgər bəndlərində qeyd edilib ki, işin məhkəmə baxışına hazırlanmasının dayandırılması ya xitam verilməsi zamanı hakim qərardad çıxarır (170.2). Bu Məcəllənin 170.1-ci 170.2-ci maddələrində göstərilən qaydada qəbul edilmiş qərardaddan şikayət verilə bilər.

 

Mülki Prosessual Məcəllənin 170 259.0.11-ci maddələrinin (iddia ərizəsinin qaytarılması barəsində ərizə verildikdə cavabdeh işin mahiyyəti üzrə həll olunmasını tələb etmədikdə) əlaqəli izahına görə bu əsasla ərizənin baxılmamış saxlanılması ərizə icraata qəbul ediləndən sonra işə mahiyyəti üzrə baxılana kimi mümkündür. İddiaçı tərəfindən  ərizənin geri götürülməsi mülki prosesin sərbəstlik prinsipinə uyğun olsa da cavabdeh işin mahiyyəti üzrə baxılmasını tələb etməyə haqlıdır. İddia ərizəsinin qaytarılması barədə ərizə verilsə cavabdeh işin mahiyyəti üzrə həll olunmasını tələb etdikdə ərizə baxılmamış saxlanıla bilməz mahiyyəti üzrə baxılmalıdır.

 

Üç nöqtə.- 2019.- 18 aprel.- S.9.