“Əsgərliyə gedənə qədər
elə bilirdim ki, atam məni istəmir”
Natiq Muxtarlı:
“Əslində müəllim də işləyə bilərdim,
amma jurnalistikada işləməyi qarşıma məqsəd
qoymuşdum”
Deyir ki, jurnalistikaya həvəsi məktəb
illərindən olub, 5-ci sinifdən etibarən məktəbdəki
bütün tədbirlərin aparıcısı olub. Ailəsindən
xəbərsiz sənədlərini Bakı Dövlət
Universitetinin filologiya fakültəsinə verib və qəbul
olub. Filologiyanı bitirəndən sonra müəllim işləmə
imkanı olsa da, o, jurnalistikanı seçib. Çünki
jurnalistika onun uşaqlıq arzusu olub. Bu gün redaktor kimi
çalışan müsahibimiz deyir ki, müxbir
üçün işlənməsi çətin mövzu
anlayışı olmamalıdır. Jurnalist öz üzərində
daima çalışmalı, axtarışlar etməli,
heç zaman həvəsdən düşməməlidir.
“Jurnalistlə söhbət” rubrikasının
qonağı “Kaspi” qəzetinin redaktoru Natiq Muxtarlıdır.
- Natiq müəllim, “facebook”da Masallı ilə
bağlı paylaşımlarınız tez-tez olur. Elə
söhbətə ordan başlayaq. Uşaqlığınız
orda keçib?
- Bəli, Masallıda doğulmuşam.
Uşaqlıq illərim rayonun Həsənli kəndində
keçib. “Facebook”da Masallının gözəl, mənzərəli yerlərinin şəkillərini
paylaşıram. Amma bizim kəndimiz Muğan bölgəsində
yerləşir. Muğan bölgəsi olduğu
üçün yaşıllığı o qədər də
çox deyil, kəndimizin gözəlliyi ilə öyünə
bilmərik.
Uşaq vaxtı bədii əsərlər
oxuyanda, dağlar qoynunda, meşə, çay kənarında
yerləşən kəndlərin təsviri ilə
rastlaşarkən, düşünürdüm ki, niyə bizim
kəndimiz belə deyil? Hətta ulu babalarımızı belə
öz uşaq düşüncəmlə ittiham edirdim ki, niyə
burda məskunlaşıblar?
Amma böyüdükcə, fərqinə
vardım ki, Muğan bölgəsinin də özünəxas
gözəlliyi var, sadəcə, onu duymaq, hiss etmək
lazımdır. İndi kəndə gedəndə, şəhərə
qayıtmaq istəmirəm. Ruhum dincəlir, sakitləşirəm.
- Uşaqlığınızdan nələri
xatırlayırsınız?
- Uşaqlıq illərim çox maraqlı
keçib. Təbii ki, uşaq vaxtı
oynadığımız oyunlar, keçirdiyimiz həyat
yaddaşımdan çıxmır. Balıq tutmaq hobbim olub.
Bizdən 12 km uzaqda Xırmandalı kəndində
“Adıgözəl” deyilən yerə balıq tutmağa
gedirdik. Qışda oranı su basdığı
üçün gedə bilmirdik, yayda isə su çəkilirdi.
Ona görə də yayın gəlişini böyük səbirsizliklə
gözləyirdik. Çilingağac,
qayışgötürdü kimi oyunlar oynayardıq. İndiki
uşaqlar bu oyunlardan xəbərsizdir.
Zəmi biçiləndən sonra onun yerində
futbol oynayardıq. Geyinməyə ayaqqabımız da
olmazdı, ayaqyalın oynayardıq. Köhnə məktəbimizin
yeri bir qədər nahamar olsa da, oranı uşaqlarla səliqə-səhmana
salıb, kənarlarına xətt çəkib xokkey
meydançası düzəltmişdik. Kəndimizdə məhəlləarası
yarışlar keçirirdik.
Həddindən artıq maraqlı
uşaqlığımız keçib. İndiki uşaqlar
iş-gecdən bir az uzaqdırlar. Amma biz valideynlərimizə
çox kömək etmişik, qoyun otarmışıq, həyət-bacada
işlər də görmüşük. İndi övladlarıma da deyirəm
ki, virtual həyat yaşamaqdansa, canlı ünsiyyət
yaxşıdır. Canlı ünsiyyət genetik kod kimidir,
unudulmur. Ona görə də o dövrün uşaqları
bir-birilərini həmişə axtarırlar.
- Natiq
müəllim, jurnalistikaya gəlişiniz necə oldu? Təhsiliniz bu sahə üzrə olub?
- Əslində jurnalistika sahəsində
çalışacağımı orta məktəb
vaxtından müəyyənləşdirmişdim. Beşinci
sinifdən etibarən məktəbdə keçirilən
bütün tədbirlərin aparıcısı mən idim.
Atam ədəbiyyat müəllimi olduğu
üçün ədəbiyyata həvəsim həddindən
artıq çox idi.
Əslində televiziya diktoru olmağa qərar
vermişdim. Riyaziyyatı yaxşı oxuduğum
üçün atam texniki elmlərə meyl etməyimi istəyirdi.
Yuxarı siniflərə qalxdıqca riyaziyyata
meyl azalır, ədəbiyyat məni özünə çəkirdi.
Atam da
bunu hiss elədi, 8-ci sinifdən riyaziyyat müəllimimlə
məsləhətləşdi. Müəllimim
demişdi ki, uşaq artıq zəifləyib. Atam da məni 8-ci sinifdən çıxardıb gətirdi
Bakı Politexnik Texnikumuna. Tərifnamə
ilə gəldiyimi üçün, imtahan vermədim,
müsabiqədən keçib qəbul olundum.
Atam, texnikumu bitirəndən
sonra təhsilimi texniki fənlər üzrə davam etdirəcəyimi
düşünürdü. Amma mən belə
fikirləşmirdim. Texnikumu bitirəndən
sonra əsgərliyə getdim. Qayıdandan
sonra isə sənədlərimi Bakı Dövlət
Universitetinin filologiya fakültəsinə verdim. Qəbul olduğumu zəng vurub atama xəbər verəndə,
artıq gec idi, qərarıma təsir edə bilmədilər.
Əslində müəllim də işləyə bilərdim,
amma jurnalistikada işləməyi qarşıma məqsəd
qoymuşdum.
- Sizi daha
çox idman sahəsində görmüşük. Bəs ilk dəfə mediada hansı sahə üzrə
yazmağa başlayıbsınız?
- İdmana maraq uşaq vaxtından var idi. İdmanla həvəskar
səviyyədə məşğul olurdum. Həyətdə uşaqlarla futbol oynaya-oynaya reportaj
aparırdım.
Universitetdə istedadlı şairimiz Vasif Süleymanla
bir qrupda oxuyurdum. Vasif artıq həm də peşəkar
jurnalist idi. Onun təşəbbüsü
ilə qrupdaxili “Dədə Qorqud” qəzetini buraxırdıq.
Vasif Süleyman mövzular verir, biz də işləyib
gətirirdik. Bir dəfə yazıları müzakirə
edəndə dedi ki, hamının yazısı Natiqin
yazısı kimi olsaydı nə var idi ki... Məhz həmin
vaxt Vasif “qoltuğuma
qarpız verdi” deyə bilərəm. Mənə
yazmağı Vasif Süleyman öyrətdi.
Tələbəlik illərində Vasifin
çalışdığı “Azərbaycan dəmiryolçusu”
qəzetində idman xəbərləri yazırdım. Peşəkar
mətbuatda ilk yazım isə “Avrasiya” qəzetində
çıxıb. O vaxtı “səhər saat yeddidə,
qırmızı 07-də...” mahnısı təzə
çıxmışdı. Həmin
mahnını tənqid etmişdim. Uzun
müddət ictimai-siyasi qəzetlərdə işləmişəm.
İlk dəfə peşəkar olaraq “Ana Vətən”
qəzetində fəaliyyətə başlamışam.
Bəxtim onda gətirdi ki, qəzetin baş redaktoru
görkəmli şairimiz Salam Sarvan idi və onunla birlikdə
işləməyə başladım. Daha sonra “Alma” qəzetində işlədiyim
müddətdə idman jurnalisti Rəşad Elgünlə tanış oldum. O, mənə məsləhət
gördü ki, idmana bu qədər həvəsin varsa, gəl
bizim qəzetdə yaz. Bundan sonra “Futbol+” qəzetinə
yazmağa başladım.
Sonra biz Azərbaycanda ilk müstəqil idman saytı olan
“Fanat.az”-ı, daha sonra isə “Komanda” qəzetini yaratdıq. Beləcə,
idman jurnalistikasında karyeram başladı. Bundan sonra ictimai-siyasi qəzetdə işləmək
həvəsim qalmadı. Amma sonra İlham
Quliyev məni “Kaspi” qəzetinə dəvət etdi.
Onunla dost olduğum üçün təklifini geri çevirə
bilmədim. Necə
deyərlər, “başımı bişirib” ictimai-siyasi qəzetə
gətirdi.
- Adətən,
jurnalistin qələmə aldığı il
yazısı dərc olunmasa belə, yadından
çıxmır. Bəs sizin ilk
yazınızın taleyi necə olub, dərc edilibmi?
- 80-ci illərin
sonları idi, heç onda tələbə də deyildim. “Gənclik” jurnalı çıxırdı, ora bir
yazı göndərdim. Həmin yazı dərc
olunmasa da, sadəcə, ordan mənə cavab gəlmişdi.
Təsəvvür edə bilməzsiniz, o məktubu hansı həyəcanla,
hisslə, sevgi ilə
oxuyurdum. Çünki dərc olunmasa
belə, ilk yazıma gələn cavab idi.
- Sizinlə
işləyən müxbirlər deyirlər ki, yaman qəliz
mövzularınız olur...
-
Bilirsiniz, ümumiyyətlə, müxbir üçün
“çətin mövzu” anlayışı olmamalıdır. Bu, yəqin ki, bizim qızların fikridir
(gülür). Bizim qızlara bəzən
elə mövzu verirəm, işləməyə çətinlik
çəkirlər.
Nahara qədər soruşuram ki, Şəbnəm,
Günel mövzu nə yerdədir? Deyirlər ki, Natiq
müəllim, müsahib tapa bilmirik. Deyirəm
axtarın, tapın. Nahardan sonra
soruşanda isə “əla” cavabını verirlər. Jurnalistin işi mövzunu araşdırmaq, axtarmaq,
müsahib tapmaqdır. Düzdür, müxbir
üçün müəyyən problemlər ola
bilər, hansısa müsahibi tapmaya, mövqe öyrənməyə
bilər.
Amma bundan ötrü ruhdan düşməyə dəyməz. Əgər ruhdan düşəcəksə,
yaxşı jurnalist ola bilməyəcək.
Çətin riyazi məsələnin həllini tapanda adam necə yüngüllük tapırsa,
jurnalistin çətin mövzunu hazırlaması da təxminən
buna bənzəyir. Yumruğunu sinənə
vurub “bunu bacardım” deyirsən.
- Bu
gün redaktor kimi çalışırsınız. Müxbirlərdən gələn yazılardan eləsi
olurmu ki, dərc etmək istəməyibsiniz?
- Xeyr, hələ
ki, elə bir şey olmayıb (gülür). Müxbirlərə
mövzunu verəndə bütün detallarını başa
salırıq. Şükür Allaha,
“Kaspi” qəzetində elə müxbirlər yoxdur ki,
yazıları yayımlanmayacaq qədər bərbad olsun.
Bəzən qızlar elə yazı yazır ki, orda
kiminsə mövqeyi çatışmır. Belə olan
halda yazı natamam olur, bunu onlara deyirəm, həmin şəxsin
mövqeyini öyrənirlər və yazı tamlanır.
- Bəzən
yaşlı jurnalistlər deyirlər ki, müəyyən
yaşdan sonra yazmaq həvəsi itir. Mövzunuz
boldur, bəs yazmaq istəyiniz necə?
- Mənə
elə gəlir ki, həvəs itə bilməz. Sadəcə olaraq, jurnalist peşəsi elədir ki,
öz üzərində işləməyi tələb edir.
Əgər bir müddət yazmağı
dayandırırsansa, istər-istəməz kökdən
düşəcəksən. Bu, birmənalıdır.
Arada olur ki, bir həftəlik rayona gedib
qayıdanda hiss edirəm ki, yazmağa köklənə bilmirəm.
Necə ki, futbolçu məşq etməyəndə
formadan düşürsə, bu da ona bənzəyir.
- Natiq
müəllim, müxbir olanda jurnalistikaya yanaşmanız necə
idi, redaktor olanda necə?
-
İndiki jurnalistika bizim dövrümüzlə müqayisədə
bir az qapalıdır. Biz əvvəllər
qəzetdə işləyəndə otaqda oturmurduq. “Alma” qəzetində bələdiyyələrlə
bağlı layihəm var idi, Bakının 10-15 bələdiyyəsini
qarış-qarış gəzib problemlərini öyrənmişdim.
İlk yazını hazırlamaq çox çətin
başa gəlmişdi.
Çünki rəsmi qurumun və əhalinin
mövqeyini öyrənməli, hesabatı almalı idim. Vermirdilər,
bürokratiya var idi. İndi hər şey
elektrondur, sayta girib bütün hesabatları rahatlıqla
götürürsən. Amma o vaxtı
bunlar mümkün deyildi. Çiynimdə
fotoaparat, əlimdə diktafon bələdiyyə sədrindən
mövqe öyrənməyə gedirdim.
Bələdiyyə sədri məni otağa çəkib
cibimə pul qoymaq istəyirdi. Çünki
onların gördüyü “jurnalistlər” ancaq pul
üçün gələnlər idi. Amma
mənim o jurnalistlərdən olmadığımı başa
düşəndən sonra heyrətlənirdilər, “sən
demə belə də jurnalistlər varmış” deyirdilər.
- Bəs
buna qarşı necə mübarizə aparmaq lazımdır?
- Mənə görə, ciddi jurnalistika
otağa qapanmamalı, rayonlara getməli, insanların
içində olmalıdır ki, haqqımızda
yaranmış mənfi fikirləri dağıdaq. Qoy
görsünlər ki, jurnalistika, hansısa idarənin
qabağında durub 10-15 manat pul istəyən adamlardan ibarət
deyil. Ciddi jurnalistika var və onlar həqiqətən işləyirlər.
Bu yaxınlarda “Kaspi” qəzetinin “Region” layihəsi
ilə bağlı bir neçə rayonda olduq. Maşınımıza benzin
vuranda, bizi müşayiət edən icra hakimiyyətinin
nümayəndəsi pulu ödəmək istədi. Bizim sərt
reaksiyamızı görəndə, adam sanki şoka
düşdü, donub yerində qaldı ki, jurnalistə pul
verirəm, amma
götürmür. Onu qınamıram, çünki
gördüyü “jurnalistlər” ancaq pul almaq
üçün gələnlər olub. Onların
düşüncələrində inqilab etdik.
Etiraf edək ki, reketliklə məşğul
olanlara görə jurnalistlərin haqqında mənfi fikir
formalaşıb. Ona görə, fürsətdən istifadə
edib bütün mətbuat nümayəndələrinə
deyirəm ki, çalışaq, otaqdan çölə
çox çıxaq, əhali ilə, dövlət
qurumları ilə ünsiyyətdə daha çox olaq,
xüsusilə də rayonlarda. Qoy görsünlər ki, Azərbaycan
jurnalistikası cibinə vəsiqə qoyub pul istəyənlərdən
ibarət deyil.
- Maraqlı mövzuları ilə redaksiyada
jurnalistlərin yaddaşında qalan Natiq müəllim, evdə
necə bir ata və necə bir həyat yoldaşıdır?
- Özümü tərifləyə bilmərəm,
bunu gərək evin xanımından soruşasınız
(gülür). Özüm müəllim ailəsində
böyümüşəm, buna baxmayaraq, atam uşaqlarına
qarşı mühafizəkar olub. Biz, atam içəri girəndə
mütləq ayağa qalxardıq, o oturan otaqda otura bilməzdik.
Əsgərliyə gedənə qədər elə
bilirdim ki, atam məni istəmir. Amma məni əsgərliyə
yola salanda gördüm ki, siqareti qoyub damağına...
Atamın səhhətində problem var idi, ona siqaret çəkmək
olmazdı. Amma məni əsgərliyə yol salanda siqaret
çəkməyə başladı.
Atamın sərtliyi olmasaydı, bəlkə də
oxumazdım, hamı kimi mən də bütün günü
velosiped sürmək, oynamaq istəyərdim. Etiraf edirəm, mən
atam ola bilmədim, uşaqlarımla daha mülayim oldum.
Düşdüm yeni dövrün axarına, dedim ki, yox ey,
övladla dost olmaq lazımdır. Onlar böyüdükcə,
hiss etdim ki, uşaqlar o dostluqdan sui-istifadə edirlər. Bəlkə
də bunda bir qədər də texnologiyanın günahı
var, nə bilim. Amma indi əminəm ki, atamın, ümumiyyətlə,
köhnə kişilərin tərbiyə metodu daha mükəmməl
imiş.
Könül Oruc
Üç nöqtə.-
2019.-11 may.- S.7.