“Qrim kinoda böyük rol oynayır”
“Adil
İsgəndərov dedi ki, gəl qrim sexində işlə,
sonra baxarıq. İşlədikcə bu sənətə
həvəsim daha da artdı. Qrim rəssamı olaraq
çalışdım, sənətimi sevdim və tədricən
də püxtələşdim”
Kinonu həyatın inikası kimi qəbul etməyimizdə
müxtəlif sənət adamlarının mühüm rolu
var. Ekran personajlarının onların yaşam prinsipinə və
psixologiyasına uyğun olaraq qrimlənməsi rejissor
ideyasının dolğun çatdırılmasına,
obrazların həyat mövqeyinin tanıdılmasına zəmin
yaradır. Bu mənada qrim rəssamlarının kinonun
inandırıcı qəbul olunmasında rolu əvəzsizdir.
Azərbaycan kinosunda uzun illər qrim rəssamı
kimi fəaliyyət göstərən, kino ictimaiyyəti tərəfindən
tanınıb sevilən Əməkdar mədəniyyət
işçisi Elbrus Vahidovun iyun ayının 5-də 70
yaşı tamam oldu. Yubilyarı təbrik etdik və fürsətdən
istifadə edərək məsləyinin incəliklərinə
də bələd olmaq istədik. Müsahibimizin həyat və
sənət düşüncələrini diqqətinizə
çatdırırıq.
– Gəlin, əvvəlcə qrim rəssamının
kinodakı rolundan danışaq.
– Qrim
kinoda böyük rol oynayır. Tarixi filmlərdə
əsasən portret qrimləri daha çox olur. Müasir mövzulu filmlərdə isə xarakterlərə
uyğun qrim edirik. Məsələn, mimika
cizgilərinin xarakterə uyğun olmasına diqqət edirik,
kriminal vəziyyətdə yaraları, qanlı bölgələri
qrimlə düzəldirik.
– Niyə
məhz bu sənəti seçdiniz? Ümumiyyətlə,
qrim rəssamlığının məktəbi varmı və
sənət müəlliminiz kimlər olub?
– Moskva və
Odessa şəhərlərində teatr rəssamlığını
tədris edən 4 illik sənət məktəbi var. Həmin
məktəbdə qrim və geyim rəssamları hazırlayırlar.
Mənə gəldikdə isə, mənim sənət
təhsilim yox idi, bəxtimdən müəllimlərim
yaxşı oldu. Mən kinostudiyaya gələndə
qrim sexində çalışmağa başladım. Orada Georgi Parisaşvili adlı qrim rəssamı fəaliyyət
göstərirdi. Bir çox Azərbaycan
filmlərində (“Kəndlilər”, “O olmasın, bu olsun” və
s.) işləmişdi. Əsas müəllimim
isə Vladimir Bereznyakov oldu. O, Odessada qrim rəssamlığı
üzrə məktəbi bitirmişdi. Mənə
də bu peşənin sirlərini o öyrədib.
– Sənət
seçiminizə peşman olmadınız?
– Mən
bu sənətə təsadüfən gəlmişəm. Uşaq yaşlarımda Pionerlər evinə gedir, rəsmlər
çəkirdim. Rəssam olmaq istəyirdim.
Orta təhsilimi bitirdikdən sonra sənədlərimi Əzim
Əzimzadə adına Azərbaycan
Dövlət Rəssamlıq Məktəbinə verdim. Amma imladan keçə bilmədim. Qonşumuz Telman Yunisov həmin vaxtlarda kinostudiyada
qrim ustası kimi çalışırdı, İncəsənət
İnstitutunda da dərs deyirdi. Bir gün
hansı sənəti seçdiyimlə maraqlandı. Mən
də texnikuma qəbul ola bilmədiyimi
söylədim. “İstəsən, xahiş edərəm,
müvəqqəti olaraq səni kinostudiyada işə
götürərlər. Rəssamların yanında təcrübə
keçərsən, sonra yenə sənədlərini rəssamlıq
məktəbinə verərsən” dedi. Mən də
razılaşdım. Ancaq kinostudiyada kino rəssamlarının
çalışdığı şöbədə yer
olmadığından görkəmli sənətkar Adil İsgəndərov
dedi ki, “sən gəl qrim sexində işlə, sonra baxarıq”. İşlədikcə
bu sənətə həvəsim daha da artdı və çəkilişlərdə
olmaq çox xoşuma gəlirdi. Onu da
deyim ki, qrim rəssamı şəkil çəkəndə
daha bacarıqlı olur. Mən də qrim rəssamı
olaraq çalışdım, sənətimi sevdim və tədricən
də püxtələşdim.
– İlk çalışdığınız
tammetrajlı film “Tütək səsi” olub. Belə böyük məsuliyyəti
üzərinizə götürəndə hansı
hissləri keçirirdiniz?
– “Tütək səsi” filmindən əvvəl
Bereznyakovun yanında “Axırıncı aşırım”,
“Yeddi oğul istərəm” və digər bədii filmlərdə
işləmişdim. Həmin vaxtlarda təcrübəli qrim
ustaları var idi. Amma nədənsə
Rasim Ocaqov məni seçdi. “Tütək
səsi” filmində müstəqil olaraq çalışdım.
Təklif edən kimi razılaşdım, amma
sonra fikirləşdim ki, məşhurların çəkildiyi
filmdə necə olacaq? Bu, müharibə
dövründən bəhs edən ciddi bir filmdir. Burda mürəkkəb xarakterli personajlar var. Gərək
onları rola və psixoloji durumlarına uyğun qrimləyim.
Heç bir qüsura yol verməyim. Görəsən, öhdəsindən gələ
biləcəyəmmi deyə tərəddüd edirdim. Rasim müəllim də çox tələbkar insan
idi. Bizdən işimizi düzgün yerinə
yetirməyi və çəkilişə gecikməməyi tələb
edirdi. Ciddi olmaqla yanaşı, həm də
ədalətli və yaradıcı insan idi. Buna görə də onunla işləmək
çox maraqlı olurdu. Sonra da hər şey yavaş-yavaş yoluna
düşdü.
– Kinoda
tanınmağınızın səbəbi nədir?
– Filmlərdə
yaradıcı heyətlə işlədikcə iş prinsipim
bəlli olurdu, xasiyyətim də mülayimdir. İmkan olduqca
çalışırdım ki, həyatda da, sənətdə
də insanlara
kömək edim.
–
Neçə filmdə işləmisiniz?
– Əvvəllər işlədiyim filmlərin
siyahısını tuturdum, sonra sayını da unutdum. Filmlərimin sayını az görəndə pis olmuram. İşimi
də ancaq yaxşı olduğuna görə dəyərləndirirəm,
sayına görə yox.
–
Televiziya tamaşalarında da işləmisiniz. Kinoda və
televiziya tamaşalarında çalışmağın
fərqi nədədir?
– Ondan
artıq televiziya tamaşasında, əsasən də
tanınmış rejissor Ramiz Həsənoğlu ilə
çalışmışam. İş prosesi
mahiyyət etibarilə eynidir. Ancaq kino reallığı
daha çox tələb etdiyindən çox incə iş tələb
edir. Personajın qrim olunduğu gərək qətiyyən
bilinməsin. Televiziyada isə bir qədər
rahat işləmək mümkündür.
–
Arzuladığınız, amma işləyə bilmədiyiniz
film olubmu?
– Tarixi
filmləri çox sevirəm. Həm də
arzulamışam ki, nağıl janrında çəkilən
filmlərdə işləyim. Orda qrim
ustasının fantaziyasını həyata keçirtməsinə
daha çox imkan olur. Amma, təəssüf
ki, heç bir nağıl filmində işləməmişəm.
– Qrim edərkən
daha çox nəyə diqqət etmək vacibdir?
– Aktyor
otağa gələndə mən elə ab-hava
yaradırdım ki, o sərbəst olsun. Səmimi
əhval-ruhiyyədə olurdum. Onu söhbətə
tuturdum ki, saqqal yapışdıranda, parik qoyanda yorulmasın
və çəkiliş meydançasına yüksək əhval-ruhiyyə
ilə getsin. Çünki qrim etmək də
müəyyən bir vaxt aparır. Bununla
da kifayətlənmirdim. Böyük ekranda
elə obyektivlər olur ki, bütün detal və cizgiləri
aydınlıqla göstərir. Buna görə
də kamera hara gedirdisə, mən də onun ardınca gedirdim
ki, birdən parik qopar, saqqal, bığ tərpənər.
Bir sözlə, çəkilişi nəzarətdə
saxlayırdım və bitənə qədər də gərgin
vəziyyətdə olurdum.
– Daha
çox hansı dövr personajları sizin üçün
maraqlıdır?
– Tarixi
personajlar mənim üçün daha maraqlıdır. Çünki əsasən qrim rəssamları tarixi
filmlərin üzərində püxtələşirlər.
Tarixi şəxsiyyətlərin portretlərini
oxşatmaq bir qədər çətindir, amma
maraqlıdır.
– Ən çox hansı rejissorla işləmisiniz?
– Rasim Ocaqovun quruluş verdiyi səkkiz filmdə işləmişəm. Bəzən
işlərim çox olsa da, o, gözləyirdi ki,
çalışdığım filmi qurtarım, sonra onunla
işləyim. Sənətə vəsiqəni
də mənə Rasim müəllim verib. Onunla
işləmək çox xoş idi.
–
Rejissorlarla fikir ayrılığınız olubmu, belə olan
halda köməyinizə nə gəlib?
– Kino
kollektiv sənətdir. Sınaq çəkilişlərində
rejissor, operator, qrim rəssamı – hamımız bir yerdə
fikirlərimizi bildirirdik və qərarımızı verirdik.
Buna görə də həmişə fikirlərimiz
üst-üstə düşürdü.
–
Böyük ekranda işinizdəki qüsurları
görmüsünüzmü?
– Hər
filmdə qüsurlarımı görürdüm. Amma mən
işimi bildiyimə görə bunu hiss edirdim. Tamaşaçı
qrimdəki incəliklərə fikir vermir. Onları ancaq mən görürdüm və
özümə irad tuturdum, fikirləşirdim ki, burda səhvim
var, gərək onu daha yaxşı edərdim.
– Bir qədər
də şəxsi həyatınız haqqında
danışardınız...
– Atam hərbçi
olub. Peşəsi ilə əlaqədar olaraq ailəmiz
bir çox rayonda yaşayıb. Mən
Ağdaş rayonunda anadan olmuşam. Anam
evdar qadın idi. Ailədə 4 uşaq
idik. Ailəm sənət seçimimə
qarışmadı. Bu sənətə gəlməyimə
də mane olmadı. Əksinə, işlərim
yoluna düşdükcə, özümü sənətdə
tapdıqca sevinirdilər. Özüm iki dəfə
ailə həyatı qurdum. Amma uğurlu
alınmadı. Ata olmaq xoşbəxtliyi də
nəsib olmadı. Onu da qeyd edim ki, kinoda
işləməklə ailə saxlamaq bir qədər çətindir.
Sənət həyatını
bütünlüklə ona sərf etməyi tələb edir.
Hər halda mən belə düşünürəm.
–
Maraqlı və gərəkli peşənizi gənc nəslə
tədris etdinizmi?
– Qrim rəssamlığı
sənətini tədris etmək üçün məni Mədəniyyət
və İncəsənət Universitetinə dəvət etdilər,
ancaq mən istəmədim. Səbəbi isə
həm Azərbaycan dilini yaxşı bilməməyim, həm
də azad fəaliyyətə üstünlük verməyimdir.
On nəfər davamçım var. Onlar teatrda,
kinostudiyada və televiziya kanallarında fəaliyyət
göstərirlər. Hətta xaricdə bu
sənət üzrə işləyən də var. Gənclər
öyrənmək üçün yanıma gələndə
imtina etmirəm və onları öyrədirəm. Eyni
zamanda onlara bu sənətin məktəbini keçmələrini,
Odessada, Moskvada ali təhsil
almalarını da tövsiyə edirəm. Qrim rəssamı
olmaq üçün mütləq təcrübə keçmək
lazımdır. Əks halda alınmır.
Kinonun maraqlı və gərəkli sahəsini
seçdikləri üçünsə onlara uğur
arzulayıram.
Şəhla
ƏMİRLİ
Üç nöqtə.- 2021.-17
iyun.- S.12.