"Aqrar sahənin inkişafı yetərli deyil"

SADIQ MURTUZAYEV: "SUBSİDİYALARIN VERİLMƏSİNDƏ BİR SIRA NÖQSANLAR MÜŞAHİDƏ EDİLİB"

QLOBAL maliyyə böhranının təsirinin azaldılmasında və ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsində kənd təsərrüfatının rolu əvəzedilməz hesab olunur. Ancaq ölkə iqtisadiyyatı üçün prioritet seçilən bu sahənin inkişafı qənaətbəxş deyil. Ötən il kənd təsərrüfatında cəmi 7 faizdən çox artım müşahidə edilib.

Lakin kənd təsərrüfatındakı builki inkişaf nə qədər təqdirəlayiq olsa da, neqativ cəhətlər də müşahidə olunub. Belə ki, ümümi məşğul əhalinin 40 faiznin çalışdığı sektorun ÜDM-dəki payı 5,9 faiz ətrafında dəyişir ki, bu da o qədər də böyük rəqəm deyil. Azərbaycan Fermerlər İttifaqının sədri Sadıq Murtuzayev bildirir ki, Azərbaycanın aqrar məhsullara olan tələbatının daxili istehsal hesabına ödənilməsi mümkündür. Bu isə həm ölkəmizin aqrar təhlükəsizliyi baxımından, həm də idxaldan asıllığın azaldılması baxımından əhəmiyyətlidir. Bunun üçün isə sahənin inkişafına diqqətin artırılması çox vacibdir:

- Bütün ölkələrdə qlobal iqtisadi böhranın ən çox təsir göstərdiyi sektorlardan biri məhz kənd təsərrüfatıdır. Bu baxımdan Azərbaycan Respublikasında da aqrar sektorda antiböhran tədbirlərinin həyata keçirilməsi olduqca vacibdir.

- Sadıq müəllim aqrar sektorda hansı tədbirlərin həyata keçirilməsini təklif edirsiniz?

- İlk növbədə, kənd təsərrüfatı müəssisələrinin ixrac qabiliyyəti artırılmalıdır. Çox təəssüf ki, Azərbaycanın illik ixracının 1 faizdən azı kənd təsərrüfatı məhsullarının payına düşür. Böhranın mümkün təsirlərini və ölkə iqtisadiyyatının dünya bazarındakı neftin qiymətinin konyukturasından asılılığını azaltmaq üçün, məhz ölkə prezidentinin də qeyd etdiyi kimi, qeyri-neft sektorunun prioritet sahələrindən olan kənd təsərrüfatında ixracın stimullaşdırılması üçün onun məhsuldarlığının, elmi araşdırma işlərinin artırılması və xüsusilə məhsulların reallaşdırılması üçün mövcud bazarların tədqiq edilməsi çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondundan ayrılmış vəsaitlərin necə istifadə edilməsi ilə bağlı hesabat sisteminin işlənib hazırlanması və maliyyə nəzarətini gücləndirməklə məqsədsiz xərcləmələri minimallaşdırmaq lazımdır. Çünki bu sahədə vəsaitlərin qeyri-şəffaf xərclənməsi diqqəti cəlb edir.

- Bəs, fermer təsərrüfatlarına verilən subsidiyaların məbləği sizi qane edirmi?

-Dəfələrlə qeyd etmişəm ki, fermer təsərrüfatına verilən subsidiyaların həcmi artırılmalıdır. İndiki məbləğ onların xərclərinin yarısını qarşılamır. Eyni zamanda subsidiyaların verilməsinə nəzarətin gücləndirilməsi də vacib məsələrdəndir. Taxıl istehsalçıları ilə yanaşı, pambıqçılara da əlavə ödənişlərin həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur. Sözügedən strateji məhsul istehsalçılarına hər hektara 120 manat, digər aqrar məhsul istehsalçılarına isə hər hektara 60 manat verilməsi səmərəli olardı. Paralel olaraq subsidiyaların və eləcə də güzəştli gübrələrin təyinatı üzrə verilməsi, ünvanına dəqiq çatmasına nəzarət gücləndirilməlidir. Heç kəsə sirr deyildir ki, subsidiyaların verilməsində bir sıra rayonlarda nöqsanlar müşahidə edilib və bəzi sahibkarlar onlara təklif edilən gübrələrin qiymətindən razı deyillər. Ölkə başçısının ötən il imzaladığı fərmana əsasən, gübrələr 50 faiz güzəştlə sahibkarlara təklif edilməlidir. Həm fərmanın icrasına, həm də subsidiyaların verilməsi mexanizminə nəzarətin gücləndirilməsi olduqca vacibdir.

- Yerli torpaq istehsalçıları min bir əziyyətlə yetişdirdikləri məhsulu reallaşdıra bilmədiklərindən narazıdırlar. Bu haqda nə deyə bilərsiniz?

- Kənd təsərrüfatı məhsullarının paytaxt bazarlarına çıxarılmasındakı süni maneələr aradan qaldırılmasa, onların giley-güzarı azalmayacaq. Monitorinqlər göstərir ki, yerli kənd təsərrüfatı istehsalçılarının paytaxt bazarlarına çıxışında müəyyən maneələr var. Bunlar həmçinin bazarlarda anbarların çox olmaması ilə bağlıdır.

Problemin aradan qaldırılmasında, məhsulların qiymətlərinin aşağı salınmasında bu istiqamətdə görülən tədbirlər önəmli rol oynaya bilər. Yaxşı olar ki, kənd təsərrüfatı anbarlarının tikintisi sürətləndirilsin. 1996-cı ildən başlayaraq Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeçiliyində olan anbarların hamısı özəlləşdirilib. Hal-hazırda nazirlik heç bir anbara malik deyildir. Uzun illərdir bölgələrdə müvafiq saxlanma kameraları olmadığından, fermerlər istehsal etdikləri məhsulları saxlamaqda çətinlik çəkirlər. Tez-tələsik dəyər-dəyməzinə satırlar. Yaxud da saxlama kameralarının olmaması üzündən məhsullar tam sıradan çıxır və bu son nəticədə istehsalçının ziyanla işləməsinə gətirib çıxarır. Ölkədə mövcud olan anbarların sayı və tutumu da Azərbaycanın ərzaq tələbatını ödəmək üçün yetərli deyildir. Ölkə üzrə anbarların həcmi cəmi 43 997 tondur, bu isə 1 il ərzində istehsal edilən meyə-tərəvəz, üzüm və başqa kənd təsərrüfatı məhsullarının saxlanması üçün yetərli ola bilməz.

Problemin digər tərəfi ondan ibarətdir ki, regionlarda yerləşən kənd təsərrüfatı məhsullarının saxlanması üzrə anbarlar özəlləşdirildiyindən, onların real vəziyyəti ilə bağlı tam təsəvvür yoxdur. Buna görə də böhran dövründə kənd təsərrüfatı müəsissələrinin gəlirlərinin artırılması və eləcə də ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün yeni anbarların tikintisi vacibdir.

Əfsun

Üç nöqtə.- 2009.- 15 aprel.- S. 10.