"Müharibə çox az ehtimal olunan variantdır"

FAZİL MUSTAFA: ""DAĞLIQ QARABAĞ" HAKİMİYYƏTİ İLƏ İNDİKİ MƏRHƏLƏDƏ BU CÜR TƏMASLARIN QURULMASI BÜTÖVLÜKDƏ İŞİMİZİN XEYRİNƏ DEYİL"

"MƏN indiki mərhələdə Azərbaycan və Ermənistan ziyalılarının, ictimaiyyət nümayəndələrinin, millət vəkillərinin qarşılıqlı səfərlərinə bir o qədər də müsbət yanaşmıram. Eyni zamanda, bu cür səfərləri bir faciə də hesab etmirəm. Amma hər halda mən xalqın bu proseslərə qoşulması məsələsinə xüsusi əhəmiyyət verirəm. Bu isə xalqın müxtəlif təbəqələrinin dövlət qurumları ilə bir yerdə Dağlıq Qarabağ məsələsinin, onun həlli yollarının müzakirəsindən keçir".

Bu fikirləri Böyük Quruluş Partiyasının (BQP) sədri, millət vəkili Fazil Mustaya bildirib. Onun sözlərinə görə, konyuktura üslubunda müəyyənləşdirilən qrupların bu formada səfər etməsi, həqiqətən də işin bir o qədər xeyrinə deyil: "Əgər bu səfərlər tək Ermənistana olsaydı, onu normal qəbul edərdim. Çünki Ermənistanla ayrıca dövlət kimi, həm də Qarabağ məsələsinə bilavasitə tərəf kimi yanaşan bir ölkə ilə təmasların qurulmasını normal hesab edərdim və edirəm. Amma birbaşa, belə deyək, separatçılarla onların işğal etdiyi ərazilərdə bu cür təmasların qurulmasına münasibətim müsbət deyil".

- Sizcə, Azərbaycan və erməni xalqının sülh prosesinə hazırlanması üçün bu cür qarşılıqlı görüşlərin, təmasların reallaşdırılması məqbul variant sayılarmı?

- Əlbəttə, sayılar. Lakin belə görüşlər Ermənistan təmsilçiləri ilə məqbul ola bilər, çünki Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərlə görüş keçirmək o deməkdir ki, terrorçu ilə sivil bir hakimiyyəti təmsil edən nümyəndələr arasında bərabər münasibətlər qurmağa cəhd göstərilir. Bu, sadəcə, ona bənzəyir. Ona görə biz yalnız Ermənistanla, onun təmsilçiləri ilə bərabərhüquqlu hər hansı bir təmas qura bilərik. Amma "Dağlıq Qarabağ" hakimiyyəti ilə indiki mərhələdə bu cür təmasların qurulması bütövlükdə işimizin xeyrinə deyil.

- Ancaq bu da yaşadığımız həyatda, ümumiyyətlə, tarixdə bir reallıqdır ki, sivil hakimiyyətlər bəzən terrorçularla, separatçılarla bir dəyirmi masa arxasında əyləşməyə, müzakirələr aparmağa belə məcbur, məhkum olurlar...

- Bəli, tamamilə düz deyirsiniz. Bu cür hallar indiyə qədər olub. Amma bununla belə, indiki mərhələdə bütövlükdə bu cür təmasların qurulması daha çox Ermənistanla olmalıdır. Biz ermənilərin öz iddialarından geri çəkilməsinə nail olmadan, Ermənistan cəmiyyətini Dağlıq Qarabağla bağlı absurd yanaşmadan çəkindirmədən oyuncaq "Dağlıq Qarabağ" rejimiylə hər hansı bir iş qurmağımız mümkün və məqbul sayıla bilməz.

- Yeri gəlmişkən, son vaxtlar yenidən Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin tənzimlənməsi istiqamətində bir intensivləşmə, fəallaşma hiss olunmaqdadır. Eyni zamanda, dövlət başçısı bu yaxınlarda belə bir açıqlama ilə çıxış etdi ki, Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi istiqamətində aparılan danışıqlar prosesində müəyyən irəliləyişlər var. Belə olan halda, necə hesab edirsiniz, yaxın zamanlarda münaqişənin həlli gözləniləndirmi? Ən azı, ilkin razılaşmanın əldə edilməsi mümkündürmü?

- Xeyr, yaxın zamanlarda münaqişənin həlli mümkün və real deyil. O baxımdan ki, Gürcüstan məsələsi əsas barometrdir. Gürcüstan məsələsində Rusiyanın sözdən başqa hər hansı bir addım atmaması onu göstərir ki, Rusiyanın daha köklü yerləşdiyi Qarabağdan çıxarılması və yaxud problemin həllinə müəyyən dərəcədə nail olunması üçün məsafə qət etməsi gözlənilən deyil. Heç Moskva danışıqlarında ABŞ prezidentinin də Qarabağla bağlı qəti mövqeyi ifadə olunmadı. Eyni zamanda, bu məsələ ilə bağlı indiki mərhələdə həll variantlarının, demək olar ki, heç biri Azərbaycanın maraqlarına uyğun deyil. Gürcüstan məsələsində və başqa məsələlərdə heç olmasa, sözdə də olsa, ərazi bütövlüyü dilə gətirilir, müdafiə olunur, ancaq Qarabağ məsələsində isə istər ABŞ-ın, istərsə də digər Qərb ölkələrinin mövqeyi Rusiyanın mövqeyi ilə üst-üstə düşür. Ona görə də bu problemlə bağlı indiki vəziyyətdə sadəcə görüntü olaraq demək olar ki, irəliləyişlər var. Amma bir daha qeyd edirəm ki, hələ Azərbaycanın xeyrinə, beynəlxalq hüquq normalarına uyğun gələ biləcək hansısa həll variantından söhbət gedə bilməz və getmir.

- Bu münaqişə ilə bağlı proseslərin sonucunu necə görürsünüz? Proseslər birmənalı şəkildə sülh danışıqları ilə yekunlaşacaq, yoxsa yenidən hərb variantına əl atmaq məcburiyyətində qalınacaq?

- Müharibə variantı bütün hallarda çox az ehtimal olunan variantdır. Amma Qarabağ məsələsinin həllindən öncə Azərbaycan cəmiyyəti ilə dövlət arasında münasibətlərin həlli vacibdir...

- Bunu necə başa düşək?

- Bilirsiniz, cəmiyyət dövlət həyatında müşahidəçi kimi yox, iştirakçı kimi olmalıdır. İstər siyasi partiyalar, istərsə də qeyri-hökumət təşkilatları dövlət həyatında yaxından iştirak etməlidirlər. Yəni, öncə cəmiyyətiçi bütövlük, bütünlük saxlanmalıdır, qorunmalıdır ki, nəhayət, Qarabağ məsələsinin həllində də aktiv səfərbərlik mümkün olsun. Hesab edirəm ki, ilk növbədə cəmiyyət bu prosesə qoşulmalıdır. Cəmiyyət bu prosesə qoşulandan sonra yalnız ağıllı mülahizələr o zaman ortaya çıxa bilər və çıxacaq..

- Necə fikirləşirsiniz, bu prosesə, bu məsələyə Azərbaycan parlamentinin töhfəsi nədən ibarət ola bilər?

- Qarabağ məsələsində Azərbaycan parlamentinin heç bir mövqeyi nəzərə alınmır. Məsələn, dəfələrlə parlamentdə Qarabağ komitəsi yaradılması məsələsi gündəmə gətirilib, ancaq, o, bugünədək həyata keçirilməmiş qalır. Bayaq yuxarıda "cəmiyyət proseslərə qoşulmalıdır", deyəndə də elə parlamenti də nəzərdə tuturdum. Hesab edirəm ki, artıq parlamentin də bu məsələdə, bu işdə aktiv rol alması zamanıdır. Məsələn, bizim deputat kimi əksəriyyətimizin danışıqlar prosesinin hansı mərhələdə olduğu, hansı şəkildə getdiyi, hansı təkliflər, tələblər olduğu barədə məlumatımız yoxdur. Bizim məlumatımız yoxdursa, o zaman cəmiyyətin digər hissələri, təbəqələri bu prosesə daha az şəkildə, miqyasda cəlb olunublar. Bu da heç şübhəsiz, olduqca təhlükəlidir...

Elməddin MURADLI

Üç nöqtə.- 2009.- 16 iyul.- S. 4.