"Təhsil haqqında" qanun kimi qane etmir?"

ŞƏMSƏDDİN HACIYEV: "LAYİHƏDƏ NƏZƏRDƏ TUTULAN BƏZİ MÜDDƏALAR ARTIQ TQDK TƏRƏFİNDƏN NƏZƏRƏ ALINIB"

"TƏHSİL haqqında" qanun layihəsinin Milli Məclisin iyunun 19-da keçiriləcək növbədənkənar sessiyasında müzakirəyə çıxarılacağı nəzərdə tutulur. Buna baxmayaraq, yeni təhsil qanununda əksini tapmış müddəalar bütün tərəflərin maraqlarını təmin etməyib. Xüsusən Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının irəli sürdüyü təkliflərin layihədə əksini tapmaması fikir ayrılığına səbəb olub. Müsahibimiz MM-in elm və təhsil komitəsinin sədri Şəmsəddin Hacıyevdir.

- Şəmsəddin müəllim, təhsillə bağlı hansı sahəvi qanun layihələri üzərində işlənilir?

- Hesab edirəm ki, millət vəkillərinin əksəriyyəti bu qanunu dəstəkləyəcək. Məlum olduğu kimi, "Təhsil haqqında" qanun çərçivə qanun olduğundan onun qəbulundan sonra bir sıra sahəvi qanunlar qəbul ediləcək. Artıq "Ali Təhsil haqqında" , "Orta təhsil haqqında", "Elm siyasəti haqqında", "Əlavə təhsil haqqında" qanun layihələri işçi səviyyəsində hazırlanıb. Amma etiraf edilməlidir ki, "Təhsil haqqında" qanun təhsilin konstitusiyasıdır, əsas qanunudur. Ona görə bu qanun qəbul edilmədən digər qanunların qəbulu məntiqsiz olardı.

- Belə fikir var ki, qanun layihəsinin müzakirəsi təxirə salına bilər. Buna səbəb kimi təhsil strukturları təkliflərinin layihədə nəzərə alınmaması göstərilir. Sizcə, bu fikir nə dərəcədə həqiqətə uyğundur?

- Bu barədə mənə dəfələrlə suallar verilib. Ancaq mən Milli Məclisin elm və təhsil komitəsinə rəhbərlik etdiyim müddətdə heç bir təşkilat və ya məmurdan maneçilik görməmişəm. Əksinə, hamı çalışır ki, bu qanun yüksək standartlara cavab versin, təhsilimizin gələcək inkişafı üçün real zəmin, dünya təhsil məkanına inteqrasiya üçün hüquqi baza yaratsın. Deyərdim ki, bu sahədə təklif, tövsiyə və iradlar var və biz də bunu təbii qarşılayırıq. Müxtəlif nazirliklər, ayrı-ayrı qeyri-hökumət təşkilatları və hətta siyasi partiyalar tərəfindən təkliflər irəli sürülüb. Məlumat üçün bildirim ki, biz təklif olunan hər bir tövsiyə və irad üzərində ciddi işləmişik və onların əksəriyyəti nəzərə alınıb. Konstruktiv təkliflərdən biz heç vaxt imtina etməmişik.

- Məktəbəqədər icbari təhsillə bağlı çoxsaylı təklif irəli sürülüb. Mümkündürmü bununla bağlı hansısa dəyişiklik edilsin?

- Bununla bağlı hansısa dəyişikliyin ediləcəyinə inanıram. Qeyd edim ki, burada söhbət məktəbəqədər təhsilin icbariliyindən getmir. Söhbət kiçikyaşlı uşaqların məktəbə hazırlığının icbariliyindən gedir. 5 yaşlı uşaq təhsilə hazır olmaq üçün artıq müəyyən şeyləri öyrənməlidir. Uşaq isə bunları məktəbəqədər təhsil müəssisələrində, orta məktəblərin nəzdində yaradılan xüsusi strukturlarda və ailənin özündə öyrənməlidir. Ancaq bu öyrətmələr metodik təlimatlara uyğun həyata keçirilməlidir. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu gün bizim o qədər də uşaq bağçalarımız yoxdur ki, birinci sinfə gedən bütün şagirdləri ora cəlb etmək mümkün olsun. Ona görə bunlar gələcəyin işidir. Orta ümumtəhsil pilləsi üçün isə qanunvericilikdə konkret müddət göstərilməyib. Buna baxmayaraq, bu müddətin 9 il olması nəzərdə tutulur. Ola bilər ki, dövlət başçısı başqa bir təhsil modeli ilə bağlı müvafiq sərəncam imzalasın, yəni orta təhsil pilləsinin müddətini 12 il edərsə, icbari təhsil müddətini 10 ilə qaldırarsa, buna qanun yol verəcək, heç bir problem törətməyəcək. Ona görə də biz qanun layihəsindən müddətləri çıxarmışıq.

- Natamam təhsilli şəxslərə təhsil alması ilə bağlı hansı sənədin verilməsi nəzərdə tutulur?

- Yeni qanunda konkret nəzərdə tutulur ki, əgər təhsil alan təhsilin hər hansı pilləsini başa vurmursa, ona müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada həmin təhsil pilləsində oxuması barədə arayış veriləcək. Ali təhsilin isə hər üç səviyyəsi tam başa çatmış təhsil hesab olunacaq. Sənəddə qeyd etmişik ki, bakalavriatura tam ali təhsildir, magistratura onun bir qədər yüksək, doktorantura isə ən yüksək səviyyəsidir.

- Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən irəli sürülən təkliflər layihədə nəzərə alınmayıb. Sizcə, bu, TQDK-nı narazı salmayacaq ki?

- Mən biləni, qətiyyən narazı salmayacaq. Məmnuniyyətlə deyərdim ki, hətta birinci oxunuşa çıxarılan layihədə nəzərdə tutulan bəzi müddəalar Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən artıq nəzərə alınıb və praktiki işində göstərib ki, onlar çox ciddi səmərə verir. Sadəcə, testin təkmilləşdirilməsi labüddür. Çünki hər şey dəyişir, inkişaf edir və müəyyən təcrübə topladıqdan sonra görünən nöqsanlar aradan qaldırılır ki, bu da təbii prosesdir. Amma bizim təklif etdiyimiz variantda tələbə qəbulu ilə bağlı test imtahanlarının keçirilməsi, biliyin qiymətləndirilməsilə əlaqədar heç bir yeniliyimiz yoxdur. Biz mövcud vəziyyəti tam dəstəkləyirik və onun qalmasının tərəfdarıyıq. Bu, qanunda müvafiq maddələrlə təsdiq olunur. Burada yeganə məsələ ondan ibarətdir ki, abituriyentlərə seçim imkanı yaradılmalıdır. Elə mexanizm qurulmalıdır ki, abituriyent istədiyi ali məktəbi, istədiyi ixtisası özü sərbəst surətdə seçsin. Eyni zamanda, əvvəlki pillədə əldə olunmuş nəticələr növbəti pilləyə qəbulda nəzərə alınsın. Avropada test imtahanlarının nəticələri 40 faizə qədər yer tutur, orada əsas üstünlük orta məktəbdə toplanan bala verilir.

Biz Avropa təhsilinə inteqrasiya olunduğumuzdan bu təhsil sisteminə getməliyik. Dünyada qəbul edilmiş, özünü doğrultmuş təhsil sistemini Azərbaycana gətirməliyik. Ölkə başçısının bizdən tələbi bundan ibarətdir ki, dünyada ən yeni, ən mütərəqqi nə varsa, onu öz təhsil sistemimizə gətirək.

Bunun üçün isə təhsilin normativ hüquqi bazasının yaradılması vacibdir. Biz buna çalışmışıq, ona nə qədər nail olmağımız iyunun 19-da bəlli olacaq.

Alim

Üç nöqtə.- 2009.- 18 iyun.- S. 3.