Şu­şa­nın iş­ğa­lın­dan 17 il ötür...

 

ŞƏHƏR TA­Rİ­XİN­DƏ İLK DƏ­FƏ­DİR Kİ, BU QƏ­DƏR UZUN MÜD­DƏ­TƏ İŞ­ĞAL AL­TIN­DA QA­LIR

 

BU gün Şu­şa­nın iş­ğa­lın­dan 17 il ötür. Əsa­sı Qa­ra­bağ xa­nı Pə­na­hə­li xan Ca­van­şir tə­rə­fin­dən qo­yu­lan, əsr­lər bo­yu düş­mən həm­lə­lə­ri­nə mərd­lik­lə si­nə gə­rən, ta­ri­xi bo­yu heç bir düş­mən sər­kər­də­si­nə baş əy­mə­yən Şu­şa 17 il­dir ya­ğı tap­da­ğı al­tın­da­dır. Şu­şa şə­hə­ri ta­ri­xin­də ilk də­fə­dir ki, bu qə­dər uzun müd­də­tə iş­ğal al­tın­da qa­lır.

Qa­ra­bağ sil­si­lə­sin­dən 1500 metr yük­sək­lik­də yer­lə­şən şə­hə­rin əra­zi­si 289 kvad­ratki­lo­metr­dir. Ra­yo­nun ta­be­çi­li­yin­də Ma­lı­bəy­li, Yu­xa­rı Quş­çu­lar, Aşa­ğı Quş­çu­lar, Xəl­fə­li, Dü­kan­lar, Za­man­pə­yə­si, Şü­şü­lü, Mir­zə­lər, Qay­ba­lı, Şır­lan Çay­kənd, Pa­şa­lar, Mə­miş­lər, Xa­na­lı­lar, İmam­qu­lu­lar, Əmil­lər, Sə­fi­xan­lar, Al­lah­qu­lu­lar, Bö­yük Qa­la də­rə­si, Ki­çik Qa­la də­rə­si, Sa­la­tın kənd, Göy­ta­la, Turş­su, Za­rıs­lı, Nə­bi­lər ki­mi bö­yük ya­şa­yış mən­tə­qə­lə­ri olub. Ra­yo­nun iq­ti­sa­diy­ya­tı­nın əsa­sı­nı hey­van­dar­lıq, tə­rə­vəz­çi­lik və bağ­çı­lıq təş­kil edib. Er­mə­ni si­lah­lı dəs­tə­lə­ri tə­rə­fin­dən iş­ğal­dan əv­vəl ra­yon­da 120-dən çox ida­rə və müəs­si­sə fəa­liy­yət gös­tə­rib. Şu­şa müx­tə­lif növ ti­kin­ti ma­te­ria­lı ya­taq­la­rı və mi­ne­ral su bu­laq­la­rı ilə zən­gin­dir. Turş­su və Şır­lan bu­laq­la­rı tək­cə Azər­bay­can­da de­yil, dün­ya­nın ək­sər yer­lə­rin­də məş­hur idi. Azər­bay­can mu­si­qi­si­nin be­şi­yi sa­yı­lan Şu­şa­da on­lar­la ta­ri­xi abi­də var idi. Pə­na­hə­li xa­nın sa­ra­yı, Cü­mə məs­ci­di, Aşa­ğı "Göv­hər ağa məs­ci­di", Xur­şud­ba­nu Na­tə­va­nın evi, Mol­la Pə­nah Va­qi­fin məq­bə­rə­si da­ğı­dı­lıb. Bül­bül, Na­tə­van ki­mi ta­ri­xi şəx­siy­yət­lə­rin hey­kə­li be­lə düş­mən tə­rə­fin­dən gül­lə­lə­nib. Şu­şa­nın iş­ğa­lın­dan son­ra di­gər ra­yon­la­rı­mı­zın iş­ğa­lı üçün zə­min ya­ran­dı. Bir-­bi­ri­nin ar­dın­ca La­çın, Kəl­bə­cər, Ağ­dam, Cəb­ra­yıl, Fü­zu­li, Qu­bad­lı, Zən­gi­lan düş­mən tap­da­ğı al­tı­na düş­dü. Əsr­lər bo­yu ba­ba­la­rı­mız­dan bi­zə mi­ras qa­lan tor­paq­la­rı­mı­zın ən gö­zəl gu­şə­lə­ri bu gün düş­mən tap­da­ğı al­tın­da in­lə­yir. İn­na­nı­rıq ki, Şu­şa şə­hə­ri də da­xil ol­maq­la iş­ğal al­tın­da olan di­gər tor­paq­la­rı­mız da er­mə­ni iş­ğa­lın­dan azad edi­lə­cək, elin­dən­-o­ba­sı­nın­dan di­dər­gin dü­şən qaç­qın­lar ye­ni­dən öz yur­du­na qa­yı­da­caq­lar. Qeyd edək ki, Şu­şa­nın mü­da­fiə­si za­ma­nı 480 nə­fər şə­hid olub, 1860 adam isə ya­ra­la­nıb. İş­ğal za­ma­nı 480-dən ar­tıq mül­ki şəxs qət­lə ye­ti­ri­lib, 2000-ə ya­xın adam ya­ra­la­nıb, 22 min­dən ar­tıq şəxs isə məc­bu­ri köç­kün və­ziy­yə­ti­nə dü­şüb. 60 nə­fə­rə ya­xın mül­ki şəxs gi­rov gö­tü­rü­lüb və it­kin dü­şüb. On­la­rın bir ço­xu bu gü­nə qə­dər azad olun­ma­yıb.

 

 

Xa­lid

 

Üç nöqtə.- 2009.- 8 may.- S. 9.