Su əvəzolunmaz nemətdir

DAĞ KƏNDİNİN PROBLEMLƏRİ HƏLL OLUNUR

BU ideya çoxdan, hələ sovetlər dövründə qarşımızda dururdu. Əhalisi çox olan dağ kəndinin mövcud şəraiti istər-istəməz narahatlıq yaradırdı. Kənddə su qıtlığı, qadınların bulaq başında gecə-gündüz növbə gözləməsi, sonralar isə iki kilometr aralıda dağ çayından yük heyvanlarının belində dəmir bidonlarla su daşınması bir an olsun belə, fikrimizdən çıxmırdı.

Bir vaxtlar sintetik boruların kütləvi istehsalı və məişətdə istifadə olunmasından ruhlanaraq, rayon XDS İcraiyyə Komitəsinin sədrinə müraciət etmişdik. Elə o zaman da kəndə İK-in memarı Şadkamal Ağabalayevlə birlikdə gəldik və birbaşa qarşıdakı dağlara tərəf üz tutduq. Sıx ağacların arası ilə "Yeddiçeşmə"ni axtara-axtara gedirdik. Günortadan keçmişdi. Bülüdül kəndinin məşhur Narzan bulağının üstündə pendir-çörək kəsib, doyunca su içdik. Dizlərimiz artıq qüvvətə gəlmişdi. Ayaqlarımız sal qayalarda sürüşür də, xırda kolların budaqlarından tuta-tuta irəliləyirdik. Axır ki, bələdçinin köməyi ilə həyat nəhrini tapdıq. Gözlərimizə inana bilmədik. Bulaq iki dərənin qovuşduğu bir məkanda qərar tutmuşdu. Bunu həyatın möcüzəsi hesab etmək daha düzgün olardı. Su yerdən pıqqıldayaraq gurultu ilə çıxır və qəribə səs-küy yaradırdı. Qədim zamanlardan bulağa "Yeddiçeşmə" adı verilib. Gur sulu olduğu üçün yeddi çeşmənin birləşməsindən yaranma ehtimalı güman edilir.

Deyilənə görə, həmin kəhrizin suyu nə vaxtsa saxsı borularla buralara çəkilibmiş. Kəhrizin bir adı da "Dodoloni" və yaxud "Dodohoni" adlanır. Oradan azca kənarda guya hansı zamandasa "Dodoloni" adlı yaşayış məskəninin olmasını söyləyənlər də var. "Dodoloni" və ya "Dodohoni" ("dodo" talışca ana, "lona" isə çuxur, çala mənasını bildirir və ya "honi", bulaq mənasında anlaşılır) "ana bulaq" deməkdir ki, bu da suyun bol olmasına simvolik işarədir.

Yaşlıların dediklərində gerçəkliyi anlamamaq mümkün deyil. Bu ətrafda müxtəlif kurqanların və qədim insan qəbirlərinin izlərinə, saxsı parçalarına rast gəlinir ki, minilliklər ərzində buranın yurd yeri, yaşayış məskəni olması ehtimalını yaradır.

Mövzudan uzaqlaşsaq da, qeyd etməliyik ki, haqqında söhbət gedən ərazilər tarixən qədim talışların məskəni olub. Çox təəssüf ki, coğrafi və tarixi baxımdan canlı muzeyi xatırladan ərazi indiyədək tədqiq olunmayıb. Diqqət yetirdikdə aydın görünür ki, bura Lerik rayonunun ərazisindəki Qız və Oğlan qalalarının yerləşdiyi coğrafi məkandır. Həmin ərazi hər şeydən əvvəl tarixi və coğrafi etnoqrafik cəhətləri ilə seçilir. Onu da qeyd edək ki, flora və faunası ilə fərqlənən bu füsunkar meşələr həmin vaxtlardan üzü bəri zaman-zaman qırılıb, sıradan çıxmış, indi bura az qala çılpaq qayaları xatırladır.

Bu dağlarda Babək Xürrəmi və daha sonralar isə Qızılbaşlar dövrü ilə səsləşən faktlar üzə çıxır və rəvayətlər söylənilir. Ona görə də respublikamızın tədqiqatçı alimlərinin araşdırmalar aparmalarına ciddi ehtiyac duyulur. Şübhə yoxdur ki, tədqiqat işlərinə başlanılarsa, arxeoloji-tarixi və etnoqrafik nümunələrlə zəngin materiallar əldə edilə bilər.

Peşəsinin mahir bilicisi Şadkamal qardaşımız durbin və "nivelir"in tarazını nizamlayıb, tuşlama oxunu üfiqi vəziyyətə gətirib, bulağın nisbi yüksəkliyini təyin etdi. İndi heç kəsdə şübhə yeri qalmadı. İnanırdıq ki, "Dodoloni"nin suyu Züvüç kəndinə öz axarı ilə çıxacaq və illərlə həsrətini çəkdiyimiz su həyatımıza yeni bir ruh gətirəcək... İllər ötdükcə uzaq məsafədən su çəkmək arzusu yavaş-yavaş reallaşır və Dodoloni kəhrizindən yaxınlıqdakı Bülüdül kəndinin işgüzar camaatı yararlanmağa başladı. Çox çəkmədi ki, Bülüdül kəndinin hər bir evinin həyətində çarhovuz tikildi və kəndin bağ-bağçaları gülüstana çevrildi. Züvüç kəndinin su problemi ilə əlaqədar mütəxəssis rəylərini dəfələrlə dinləmişdik.

Yerin təkində su ehtiyatının azlığı subartezian quyuları qazmaq arzularını puç edirdi. Bu ərəfələrdə kəndin 2 kilometrliyindən kənd sovetinin vəsaiti ilə su çəkməli olduq. Lakin gətirdiyimiz su məhdud miqdarda idi. Əhalinin təminatını qətiyyən ödəmirdi. Dünya dəyişdi. Müstəqillik qazandıq. Dövlətimiz qüdrətlənməyə başladı. Biz inanırdıq ki, ölkəmizin iqtisadi potensialının gündən-günə yüksəldiyi vaxtda bir gün gələcək, kəndlərin məişət problemləri aradan qaldırılacaq.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Heydər oğlu Əliyevin 2004-cü il 11 fevral tarixli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş "Azərbaycan Respublikası regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər)"nın qəbul edilməsi bu sahədə əsaslı stimul yaratdı. Dövlət Proqramı demək olar ki, Azərbaycan Respublikasının iqtisadi rayonları üzrə tərtib olunmuşdu. Qarşıya qoyulan əsas vəzifələrdən biri də ondan ibarətdir ki, şəhərlə kənd arasındakı fərq tədricən aradan qaldırılsın. Bir sözlə, Dövlət Proqramının qəbul edilməsi ilə regionların dinamik inkişafına təkan verildi. Dağ rayonu Lerikin sosial-iqtisadi durumunda anbaan tərəqqi və irəliləyiş müşahidə olundu.

İlk növbədə Lənkəran-Lerik yolu asfaltlaşdırıldı. Rayona təbii qazın çəkilişi regionda sevinclə qarşılandı. Qısa müddətdə kəndlərdə çoxlu məktəb binaları inşa edildi. Lerikə şəhər statusu verildi və burada köklü dəyişikliklər aparmaqla abadlıq-quruculuq işlərinə başlanıldı.

Ötən ilin bahar bayramı günlərinin birini yaşayırdıq. Kənd həyatı üçün yeni uğurlu bir hadisənin başa çatması ərəfəsindəydik. Kənddə su çatışmazlığını qabardaraq problemin həll edilməsində rayon rəhbərliyinin yardımçı olmasını xahiş etdik. Bir həftədən sonra kəndə sintetik borular göndərildi. Kənd bələdiyyəsinin sədri ilə birlikdə işə başladıq. Ziyalılar və kəndin cavanları bizə dəstək oldular.

Yayın qızmar günlərində altı kilometrlik kanal çəkdik. Ancaq səylərimiz puça çıxdı. "Yeddiçeşmə"dən gətirilən suyun təzyiqi sintetik boruları vurub dağıtdı. Bu dəfə də icra başçısı köməyimizə çatdı. Dəmir boruların gətirilməsini sifariş etdi. Axı kəndimizin əhalisi kasıb, imkanlısı isə demək olar ki, yoxdur. Nəhayət suyun hövzəsində anbar tikdik. Səhərdən axşamadək, bəzən qaranlıq düşənədək işlədik. Ancaq tərəddüdümüz var idi: görəsən, su kəndin mərkəzinə çıxacaqmı? Yaxşı ki, su kəndə çatdı.

Atalar yaxşı deyib: "Cəfa çəkməsən, səfa görməzsən". Müdrik bir kəlamdır. Bu, regionların inkişaf etdirilməsi fonunda ölkə prezidentinin və rayonun icra başçısının Züvüç kəndinin camaatına əvəzolunmaz hədiyyəsi idi. İndi kənd sakinlərinin gözlərindən bir arzu da oxunmaqdadır: Lerik və Yardımlını ərazi ilə birləşdirən qısa məsafəli yolların abadlaşdırılması və yaşayış məntəqələrinin mavi yanacaqla təmin edilməsi. Bu məsələlər də ölkə Prezidentinin rəhbərliyi ilə hazırlanmış "Azərbaycan Respublikası regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2008-2012-ci illər)"nda öz əksini tapıb. Heç şübhə yoxdur ki, yaxın illər ərzində dağ kəndinin adamları bu istəyə də çatacaqlar.

Rəzzaq Sucayev,

Lerik rayon İcra Hakimiyyəti başçısının

Züvüç kənd inzibati ərazisi üzrə nümayəndəsi

Üç nöqtə.- 2009.- 16 may.- S. 17.