"Rayon maliyyə şöbələri ləğv edilsin"

NAZİM MƏMMƏDOV: "BU QURUMLAR REGİONAL MALİYYƏ DEPARTAMENTLƏRİNƏ ÇEVRİLMƏLİDİR"

MALİYYƏ Nazirliyi tərəfindən illik iş planına uyğun olaraq büdcədən maliyyələşən bir sıra idarə və təşkilatlarda yoxlamalar aparılıb və neqativ faktlar aşkarlanıb. Nazirliyin mətbuat xidmətinə istinadən yayılan məlumatda qeyd edilib ki, onların arasında rayonların maliyyə şöbələri də var. Bəzi iqtisadçı millət vəkilləri büdcə vəsaitlərinin təyinatı üzrə xərclənməməsində ayrı-ayrı şəhər və rayon maliyyə şöbələrinin məsuliyyət daşıdığını və onların ləğv edilməsini məqsədəuyğun hesab edirlər. Milli Məclisin iqtisadi-siyasət komitəsinin üzvü Nazim Məmmədovla bu və digər məsələlərə aydınlıq gətirməyə çalışdıq.

- Nazim müəllim, zonalar üzrə maliyyə departamentlərinin yaradılması təklif olunur. Bunu necə əsaslandıra bilərsiniz? - Azərbaycanın maliyyə sistemi inkişaf etmiş ölkələrin maliyyə sistemlərinə uyğunlaşdırılmalıdır. Sovet şinelindən çıxmış ölkə olaraq, təəssüf ki, hələ də rayonlarda maliyyə şöbələrinin fəaliyyət göstərməsini müşahidə edirik. Bütün regionlardan seçilmiş millət vəkilləri həmişə bu problemi Milli Məclisin komitə və plenar iclaslarında qaldırır və büdcə vəsaitlərinin xərclənməsi ilə bağlı ciddi iradlar səsləndirirlər. Bəzi hallarda yerli icra hakimiyyəti orqanlarının göstərişi ilə büdcə vəsaitləri korrupsiya elementinə də çevrilə bilir. Bu istiqamətdə səslənən fikirlərin əksəriyyətinə böyük haqq qazandırmaq olur. Ancaq bu, heç də hər yerdə belə deyil. Şəffaflığı artırmaq üçün hesab edirəm ki, Azərbaycan üzrə 11 iqtisadi region olmaqla ayrı-ayrı maliyyə departamentləri yaradılmalıdır. Onları yerli icra hakimiyyəti orqanlarının tabeçiliyindən çıxarmaq lazımdır. Artıq Vergilər Nazirliyində bu islahat aparılıb və regionlar üzrə vergi departamentləri yaradılıb.

- Bəzi dövlət qurumları 2008-ci il dövlət büdcəsində onlara ayrılmış vəsaitləri tam xərcləyə bilməyib. Bu məsələyə münasibətiniz necədir?

- Belə hallar var. Neft ölkəsi olaraq ixracımız və ona uyğun da gəlirlərimiz çox olub. Belə olan halda yaranmış imkandan sui-istifadələrə yol verirlər. Bəzi nazirlik və komitələrin sifarişləri çox şişirdilmiş rəqəmlərlə müşahidə edilir. İlin müəyyən aylarında məlum olur ki, onu həyata keçirə bilmirlər. Yerlərdə apardığımız müşahidələr zamanı ciddi faktlar aşkar etmişik. Məsələn, ayrı-ayrı rayonlardan sifarişlər verilib, pulu tez istəyiblər, ancaq ayrılan pul dolayı yolla başqa işlərdə sərf edilib. Sonda həmin dövlət sifarişi zamanı şişirdilmiş rəqəmlərdən həm dövlət, həm də həmin təşkilatda çalışanlar əziyyət çəkir. Bu da ciddi problemlərin əsasını qoyur. Bu, təkcə iri infrastruktur layihələrlə bağlı deyil, həmçinin mikro layihələrdə də rast gəlinən məsələdir. Bəzən bu və ya digər idarənin keçirdiyi tenderdə eyni şirkətin qalib gəlməsi müəyyən suallar doğurur. Axı burda da şəffaflıq lazımdır. İqtisadi cəhətdən nə qədər güclənsək də, pulumuz çox olsa da, xərclənən vəsaitlər ünvanına çatmırsa, deməli qarşıya qoyulan hədəflərimizə də çatmamışıq. İlk növbədə dövlət maraqları üstün tutulmalı, şəxsi maraqlar isə arxa plana keçməlidir.

- Bəs, iri vergi ödəyiciləri ilə bağlı problemin həllini konkret olaraq nədə görürsünüz?

- İqtisadi islahatları bu sahədə də aparmalıyıq. Əfsuslar olsun ki, bu istiqamətdə hər il qaldırılan məsələlər çox ləng həllini tapır. Fikrimcə, iri vergi ödəyicilərinin üzərində sosial obyektlərin saxlanılması, sosial layihələrin yerinə yetirilməsi kimi öhdəliklərin olması birbaşa onların xidmət etdikləri sahədə beynəlxalq mühasibatlıq sisteminin tətbiqinə maneçilik törədir. Hesablama Palatasının məlum rəyində bildirilib ki, sosial yükü həmin vergi ödəyicilərindən alıb yerli icra və özünüidarəetmə orqanlarına (bələdiyyələrə) vermək lazımdır. Bununla da biz onların həm rentabelliyini artıra, həm də maliyyə məsələlərində hesabatlılıq, şəffaflığa nail ola bilərik. Borc da yaranmaz. Bəzi iri müəssisələr müxtəlif sosial layihələrlə baş qarışdırıb, vaxt qazanırlar. Onlar vergi ödəmələrindəki yubanmaları sosial öhdəlikləri və onun yerinə yetirilməsi ilə əlaqələndirirlər. Söhbət uşaq bağçaları, məktəblərin saxlanılması və ya təmir, tikinti-abadlıq işlərinə vəsait xərclənməsindən gedir. "Daxili audit haqqında" qanunun tələblərinə uyğun olaraq müəssisələr auditdən keçir. Lakin elə məsələlər var ki, onu audit ortaya çıxara bilmir. Mən onun tərəfdarıyam ki, belə auditlər idarə edən vəzifəli şəxsin nəzarətindən çıxmalıdır. Maliyyə şəffaflığı təmin olunmalıdır. Vergi ödəmələri vaxtında ödənməlidir. Bu şəraitdə hökumətə də işləmək rahat olacaq. Hökumət strukturları normal proqnozlar verəcək. Gəlirlərə uyğun da xərclər müəyyənləşdiriləcək. Biz hər bir müəssisəyə dövlət və ya özəl, iri və ya xırda miqyaslı olmasından asılı olmayaraq sadəcə adi vergi ödəyicisi kimi baxmalıyıq.

- Hər il parlamentdə hesabat verilərkən iri vergi ödəyicilərinin vergi ödəmələrində problemlər təkrarlanır. Konkret ad isə çəkilmir. Niyə?

- Çox təəssüf edirəm ki, bəziləri. Bu, obyektiv situasiyadan, daha doğrusu, sosializm təsərrüfatından yaranmış problemlərdir. Əslində toxunulan məsələnin kökündə duran institusional problemlərin olmasıdır. Bunlar isə sosializmin qalığıdır. Onu biz islahat yolu ilə həll etməliyik. Ad çəkməkdən heç də çəkinmək lazım deyil. Burada əsas məsələ o deyil ki, müəssisənin rəhbəri bunu məqsədyönlü edir. Burada həm obyektiv, həm də subyektiv amillər var. Bir məsələni də qeyd edim ki, hazırda deputatın Hesablama Palatasına hansısa büdcə təşkilatında yoxlama aparmaq üçün təkbaşına sifariş vermək səlahiyyəti yoxdur. Ona görə də "Hesablama Palatası haqqında" qanuna dəyişiklik olunmalı, hər bir deputatın orada hüququ tanınmalıdır.

Əfsun

Üç nöqtə.- 2009.- 26 may.- S. 10.