Uzunömürlülərin sirri...

Qri Freyzer: "Tanrını yadına salanların uzunömürlü olduğu şübhə doğurmur"

Bəşəriyyət mövcud olduğu tarix boyunca sağlamlıq və uzunömürlülüyün sirrini tapmağı arzulayır. Görünür, belə bir resept tapılıb.

Belə ki, Yerdə bir-birindən uzaqda yerləşən üç belə məkan aşkarlanıb. Onları uzunömürlülərin sayı birləşdirir. Söhbət Yaponiyanın Okinava adasından, İtaliyanın Ovodda şəhərindən və Kaliforniyadakı Loma Linda adlı kiçik qəsəbədən gedir. Burada insanlar başqa yerdə olduğundan daha uzun ömür sürürlər. Müqayisə üçün bildirək ki, Rusiyada insanların sağlıq durumunun heç də yaxşı olmadığı hamıya bəllidir. Burada orta yaş həddi kişilər üçün 59, qadınlar üçün isə 73 ildir. Bu göstəriciyə əsasən, Rusiya 224 ölkə arasında 160-cıdır. Bununla belə, məsələn, milyonlarla əhalisi olan Okinavada 900 nəfər artıq əsrlik yubileyini keçirib. 80-90 yaşlı insanların çoxluq təşkil etməsi çoxdandır adi hala çevrilib. Ovodda isə Yer üzərində yeganə məkandır ki, burada kişilərlə bərabər qadınlar da 100 ilini qarşılaya bilirlər. Bir maraqlı faktı nəzərinizə çatdıraq ki, adlarını çəkdiyimiz regionların hamısında həyat tərzi bir-birindən çox fərqlənir. Bu da uzunömürlülüyün bir neçə nəzəriyyə və reseptinin yaradılmasına gətirib çıxarıb. Sözsüz ki, insan həyatının davamlılığı sosial şərtlərlə (məişət, qida, əmək şəraiti, istirahət) yanaşı, onun bioloji irsi xüsusiyyətləri ilə də müəyyənləşdirilir. Okinava sakinlərinin özünəməxsus xüsusiyyəti var ki, bu, onları dünyaya gəldiyi ilk gündən başqalarından fərqləndirir. Onlar doğrudan da digərlərindən daha gec qocalır. Bu fenomeni çoxdandır tədqiq edən Havay Universitetinin alimi Bredli Villkoks deyib: "Pasportda onlar 70 yaşında ola bilər. Bədənləri isə 50 yaşında olduğunu göstərir. Ən çox heyrətləndirən isə odur ki, onların əksəriyyəti lap sonuncu günə kimi tam sağlam qalır". Bundan əlavə, okinavalılar hətta 90 yaşını keçəndən sonra belə son dərəcə aydın ağlı ilə öyünə bilərlər. Təəccüblüdür ki, dünyada ürək, depressiya və xərçəngin bəzi növləri kimi çox geniş yayılmış xəstəliklərə belə bu adada rast gəlmək mümkün deyil. Belə bir vəziyyəti izah etmək asan məsələ deyil. Bu məsələ indiyə qədər də araşdırılır. Bəzi alimlər hesab edir ki, bu, böyrək üstündə əmələ gələn hormonlarla əlaqədar ola və bəzi məlumatlara görə, qocalmanın əlamətlərini azalda bilər. Onların fikrincə, bu hormonların miqdarı yaşla əlaqədar olaraq aşağı düşür, ancaq okinavalılarda bu proses xeyli gec gedir. Məgər, onların uzunömürlülüyünün səbəbi məhz genetikadadır. Əsla, yox! Tədqiqatçılar əmindirlər ki, okinavalılar genetik və sosial üstünlüklərin ən gözəl kombinasiyasına malikdirlər. Məhz buna görə də bu adanın həyat tərzi (qida vərdişləri, fiziki fəallıq, psixoloji xüsusiyyətlər və s.) ayrıca araşdırılır. Sözsüz ki, ən vacib faktorlardan biri qida sistemidir. Sən demə, Okinava sakinləri pendir və soyalı məhsulları digərlərindən daha çox qəbul edirlər. Bundan başqa, onların qida rasionunda çoxlu sayda zəngin antioksidantlara malik müxtəlif rəngli (buna göy qurşağı diyetası da deyilir - menyuda müxtəlif rəngdə məhsullardan istifadə olunmalıdır) tərəvəz və meyvələr var. Ət kimi yumurta və süd məhsulları da rasiona demək olar salınmır. Baxmayaraq ki, çox nadir hallarda donuz əti istisna təşkil edir. Ancaq bundan daha vacibi onların nə yeməyi yox, necə qidalanmasıdır. Ömür boyu okinavalılar demək olar çəkilərini artırmırlar. Onlar ənənəvi "xara xaçi bu" prinsipinə sadiq qalırlar. Bu o deməkdir ki, əgər aclığının qarşısını 80 faiz almısansa, dayanmaq lazımdır. Hesablamalara əsasən, gün ərzində sadə okinavalı 1200 kilokalori qəbul edir. Bu, qərbdə yaşayan (təbii ki, amerikalılar daha çox yeyir) insanın qəbul etdiyi kaloridən 20 faiz azdır. Alimlər hələlik kalorilərin bu cür məhdudlaşdırılmasının necə təsir göstərdiyini tam araşdıra bilmirlər. Güman olunur ki, orqanizm mümkün aclıq siqnalını qəbul edən kimi özünü saxlama müdafiə rejiminə keçid alır. Həkim Villkoks deyib: "Ola bilsin, okinavalılar məhz bədənlərini aldatmaq qabiliyyətləri hesabına fizioloji cəhətdən cavan qalırlar". Əlbəttə ki, hərəkət, hərəkət, hərəkət!. Okinava sakinləri ömür boyu fiziki fəallıqlarını qoruyub saxlamağa, müxtəlif hərəkətlərlə məşğul olmağa alışıblar. Bununla belə, artıq yüklənmənin yolverilməz olduğu vurğulanır.

Ovoda sakinləri isə tam başqa bir hekayədir. Burada heç bir kalori hesablanmır, hansısa qidaya məhdudiyyət yoxdur. Burada əti çox sevirlər. Tiflisdə "AiF" nəşrinin regional redaktoru Tatyana Eliava deyir ki, şəhərcikdə cəmi 1700 sakin var. Onlardan 5-i artıq 100-ü haqlayıb. Ən maraqlısı isə budur ki, uzunömürlü kişilərlə qadınların sayı bərabərdir. Aralıq dənizi diyetasının əhəmiyyətli xüsusiyyətləri hamıya məlumdur. Ovodda sakinlərinə gəlincə, çətin ki, qida başlıca rol oynasın. Araşdırmalara görə, hətta 20-40 yaşında buranı tərk etmiş insanlar 100 yaşa qədər yaşayır. Alim Luka Deyana uzun illərdir Ovodda fenomeninin təhqiqilə məşğuldur. O, 100 yaşı tamam olmuş hər bir insanı ayrı-ayrılıqda tədqiq edib. Ovoddalıların xüsusiyyətlərinə izah axtaran alim çox qeydi-adi nəticəyə gəlib. Uzun illər Ovoddada yaşayan ailələr dünyadan müəyyən təcrid şəraitində yaşayıblar. Onlar bir-birləri ilə evlənir, ərə gedirdilər. Məlum olub ki, şəhərin hazırkı sakinlərinin əksəriyyəti məkanın bir neçə qurucusunun davamçılarıdır. Deyana bunu belə izah edir: "Qohumlarla nikahlar məcburi olmasa da, burada indiyə qədər rast gəlinir. Genetika nöqteyi-nəzərindən bu, genetik xəstəliklərin inkişafı riskini gücləndirir. Ancaq tam əksinə olan nəticə - uzunömürlülük də yarana bilər". Görünür, Ovoddada məhz bu baş verib. Məhdud genefond həyatın davamlılığına cavab verən xüsusi genlərin açılması üçün unikal imkan yaradıb. Alim Deyana Ovodda sakinlərini birləşdirən bir sıra qeyri-adi genetik xarakteristikalar araşdırıb. Bu fenomen də sonadək öyrənilməyib. Bir sıra fermentlərin təsiri hələ sübuta yetirilməyib.

Loma Lindanın Yer üzərində uzunömürlülərin sayına görə ilk üçlüyə daxil olduğu üzə çıxanda bir çoxları təəccübləndi. Sən demə, bu qəsəbədə ekologiya ilə bağlı vəziyyət ürəkaçan deyil. Bir çoxları buranı "əsl dəlik" adlandırırlar və həmişə üzərində çirkli buludun olduğunu bildirirlər. Şəhərciyin sakinləri isə sübut etdilər ki, istənilən insan uzun və sağlam həyat üçün şanslarını artıra bilər. Xoşbəxtlikdən, bu sirr genetika spesifikası ilə əlaqəli deyil. Loma Linda sakinlərinin fikrincə, uzun ömür birbaşa Tanrıya inamla əlaqədardır. Bir çoxları özünü 7-ci günün adventisti hesab edir. Maraqlı təsadüfə görə məhz bu dinə sadiq qalanlar orta hesabla qonşularından 5-10 il çox yaşayırlar. Eyni zamanda, vurğulamaq lazımdır ki, adventistlər alkoqollu içki içmir, siqaret çəkmir, ət yemirlər. Ancaq hər şey o qədər də asan deyil. Araşdırmalara əsasən, onların heç də hamısı bu qaydalara əməl eləmir. Bununla belə, çox yaşayır. Sözügedən icmanın xüsusiyyətlərini araşdıran alim Qri Freyzer bildirib: "Əlbəttə, burada dindarlığın həyatın davamlılığına təsir qabiliyyətinin mümkünlüyü məsələsi ortaya çıxır. Bu, elmi nöqteyi-nəzərdən hələ tam təsdiqini tapmayıb. Ancaq yaşı 20 və ya 30 olan maraqlı bir fakt var. Artıq hansı dini təriqətə inanmasından asılı olmayaraq mütəmadi olaraq Tanrını yadına salanların daha çox yaşadığı şübhə doğurmur". Alimlərin ehtimalına görə, bu, Tanrını yadına salan insanın qanında stress hormonlarının səviyyəsi aşağı düşür ki, bu da xoşagəlməzliklərlə daha yaxşı bacarmağa imkan verir. Həkim Kerri deyib: "Din və yüksəkdə dayanan hansısa müqəddəsliklə əlaqə reaksiya və emosiyalarına nəzarət etməyə imkan verir. Bu, balansın tapılmasına kömək edir və stressin ürək və bədəni məhv etməsinə şərait yaratmır". Beləliklə, əgər siz gözəl ekologiyası olan yaxşı yerdə doğulmaq kimi şərəfə nail olmusunuzsa, hətta bu halda düzgün qidalanmalı, fəal həyat tərzi sürməli və stresslərdən uzaq olmalısınız.

Raifə

Xalq Cəbhəsi.- 2010.- 2 iyul.- S.10.