İlk səhra hospitalının həkimi

Çingiz getdi gül qaldı,

Yaşım gözdə sel qaldı.

Çingizi son mənzilə

Yola salan el qaldı.

Əzizim, karvana bax,

O dərdli karvana bax.

Sarvanı Çingiz qardaş

Boyanıb al qana bax.

Əzizim, dağ aşırımı,

Dumandır dağ aşırımı.

Orda bir igid ölüb

Keçmərəm sağ aşırımı.

Çingizim can verəndə,

Yarası qan verəndə.

Necə dözdünüz dağlar

Canın qurban verəndə.

Ürək viran, göz yatır,

Dağ oyanıb, düz yatır.

O qanlı xiyabanda

Səs salma Çingiz yatır.

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Çingiz Mustafayevin xatirəsinə yazılan bu bayatı Məleykə Səmanın "Mən elimin göz yaşıyam", (Bakı, "Hərbi nəşriyyat", 2001) kitabındandır. O, daha çox bu adla tanınırdı, şairə idi. Amma xatirələrdə döyüş bölgələrində yüzlərlə yaralıya yardım edən qəhrəman həkim kimi qaldı. Söhbət Azərbaycanın ilk səhra hospitalının həkimi, kapitan Məleykə Əhmədovadan gedir. Qədim oğuz yurdu olan Qərbi Azərbaycanda, Allahverdi (Tumanyan) bölgəsinin Böyük Ayrım kəndində dünyaya gələn Məleykə xanım 1988-ci ilin noyabr ayında deportasiya olunduğu yurdun ağrısını içində çəkə-çəkə yenidən o yerlərə qayıtmaq inamı ilə yaşayırdı. Məleykənin ilk adı (9-cu sinifə qədər) Səmayə olub. Məleykə adını ona el təbibi, Oğuz ağsaqqalı, gün-güzəranı dağlarda, yaylaqlarda keçən ovçu babası Əli kişi ceyran ovuna çıxarkən çeşmə başında gördüyü ecazkar yuxusundan sonra qoyub. Elə buna görə də Məleykə özünə "Səma" təxəllüsünü seçib və Məleykə Səma adı altında yazıb-yaradıb, sənət zirvələrinə ucalaraq istedadlı qələm sahibinə çevrilib. Vətənin vətənpərvər yazarı kimi onlarla kitabın müəllifi olub. Yaradıcılığında əsas yeri vətənpərvərlik ruhunda yazılmış nəzmlər tutsa da, bəzən o nəsrə də müraciət edib, xüsusən də döyüşlərdə şahidi olduğu hadisələri qələmə alıb. Məleykə Səma Qarabağ müharibəsinin ilk günlərindən həkim-cərrah olaraq ermənilərlə döyüşlərdə yaralanmış yüzlərcə, bəlkə də minlərcə əsgərimizi ölümdən qurtarıb. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində həqiqi hərbi xidmətini davam etdirən I dərəcəli tibb xidməti kapitanı, Qarabağ müharibəsi veteranı Məleykə Əhməd qızı Əhmədova döyüş bölgəsindəki fədakarlığına, tibbi xidmətin təşkilində xüsusi xidmətlərinə, torpaqlarımızın erməni işğalçılarından müdafiəsində göstərdiyi şəxsi şücaətinə və igidliyinə görə "Azərbaycan Bayrağı" ordeni, "Qüsursuz Xidmətlərə Görə", "Veteran", "Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin yaradılmasının 10 illik yubileyi" medalları, "Fəxri Döş" nişanları ilə təltif olunub. İyirminci əsrin faciəsi sayılan Xocalı soyqırımının şahidlərindən biri olan Məleykə Əhmədovanın üç qardaşı şəhid olub, atası Əhməd kişi isə üçüncü şəhid oğlu - Kamandarın ölümünə dözməyərək həyatla vidalaşıb. Məleykənin ortancıl qardaşı Yaqubu azərbaycanlılar Ermənistandan qovulduğu zaman ermənilər öldürüb. Əsgərlikdən təzəcə qayıtmışdı, toyu olacaqmış. Bir müddətdən sonra isə Məleykənin 16 yaşlı qardaşı Səyyadı da ermənilər suda boğub öldürüblər. Ermənilər onların meyitlərini Məleykənin ailəsinə verməyiblər, indii hər iki qardaşın məzarə doğulub-boya başa çatdıqları kənd qəbristanlığındadır. Həmin vaxt isə Məleykə İrəvanda oxuyurdu. Anası Sona nənənin xatirələrindən: "Məleykə qovhaqovu eşidib kəndə qayıdanda onu görən kimi məni ağlamaq tutdu. Soruşdu, niyə ağlayırsan, dedim, hamı gedib, tək qalmışıq, bizi öldürməsələr, yaxşıdır. Məleykə öləndən sonra mənim üçün bazarlığı ya başqaları edir, ya da həyətə nəsə gətirib satan olanda alıram. Bəzən gecələr oyanıb övladlarımı səsləyirəm, amma səsimə səs verən olmur. Qışqırıram ki, ay Məleykə, ay Kamandar, ay Yaqub, ay Səyyad, hardasınız, biriniz gəlin mənə dərman verin - heç kim dinmir. Deyirəm, ay Allah, bunlar niyə qırıldı axı, mən də qaldım bu vəziyyətdə. Vaxtilə oğlum Kamandarın tabutunu açanda meyidin al-qan içində olduğunu görüb bayıldım. Elə həmin vaxt da infarkt keçirdim. O vaxtdan halım tez-tez pisləşib, dərmanlara möhtac qalmışam".

Məleykənin 20-dən artıq kitabı çap olunub, hələ neçə-neçə əsəri işıq üzü görməyib. O, prezident İlham Əliyevin sərəncamına əsasən, İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn edilib. Sona nənənin xatirələrindən: "Bir gün Məleykə işdən gələndə baxdım ki, rəngi qaralıb. Nə olduğunu soruşanda cavab verdi ki, küçədə qəfil kürəyindən şiddətli ağrılar tutub və dözməyərək bayılıb. Yaxşı ki, yanında leytenant rütbəli həmkarı olub, kömək edib, yerdən qaldırıb. Səhəri həkimə getdi və bununla da onun məğrur həyatı ağır xəstəliklə mübarizəyə başladı. İlk dəfə 8, ikinci dəfə isə 6 ay müalicə olundu. "Xocalı şərqisi" adlı kitabını yataqdaykən yazıb. Ürəyinə dammışdı ki, öləcək. Həmişə də mənə deyirdi ki, ana, bədənim soyuyur, əllərim boşalır. O, həkim idi, başa düşürdü ki, ölümünə az qalıb. Məleykənin ömrünün son günləri idi, yatdığı yerdəcə başına bayrağımızı sarımışdı. Deyirdi, məhz bu bayrağı Qarabağda dalğalandırmaq üçün ömrünü xərcləyib, amma arzusuna yetişmədən axirətə köçür. Dedi ki, ana, mən öləndən sonra bu bayrağı özündə saxla, Qarabağ alınanda bayrağı başın üzərində dalğalandıraraq küçəni aşağı-yuxarı gedərsən. Dedim, qızım, onda Məleykənin anasının dəli olduğunu düşünəcəklər. Cavab verdi ki, onda onlara sevindiyindən belə etdiyini deyərsən". Məleykə Əhmədova Qarabağ savaşı dönəmində neçə-neçə azərbaycanlının yarasına məlhəm qoydu, onları ölümdən qutardı. Amma özü ölümün ağuşundan qurtula bilmədi: "Müharibənin qızğın vaxtlarında nişanlı bir əsgər Məleykənin qollarında can verirmiş. Yazıq oğlan xahiş edib ki, qolundakı saatı və barmağındakı üzüyü götürüb özündə saxlasın, imkan düşəndə onları anasına çatdırsın. O da üzüyü və saatı yadigar saxlamaq üçün nişanlısına versin. Məleykə işlərinin çox olması səbəbindən həmin vəsiyyəti yerinə yetirə bilməyib. Ona görə də bu vəsiyyəti mən yerinə yetirməyə çalışacam".

Məleykə xanım qardaşı- Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Kamandar Əhmədovun adını daşıyan küçədə yerləşən, təxminən ötən ərin əllinci illərində tikilmiş ümumi həyətli iki mərtəbəli köhnə bir binada yaşayıb. Anası ilə iki otaqlı bu köhnə evdə yaşayan Məleykə xanımın sağlığında ziyarətinə hərbiçi-həkim dostları, cəbhə yoldaşları gəlirdi. Bir vaxtlar cəbhə bölgəsində ən qaynar döyüşlərdə iştirak etmiş, neçə-neçə qəhrəman Azərbaycan övladının yaralarını sarımış Məleykə xanım beş aydan çox idi ki, yataq dustağına çevrilmişdi. Yataq dustağı olanda onu yad edənlərdən biri də "İrfan" jurnalının əməkdaşı Rövşən Qəniyev olub. Onun yazdıqlarından: "Biz ora gedəndə cəbhədə çiyin-çiyinə çalışdığı həkim yoldaşları ona bir xanımın qanını köçürürdülər. Məramımızı ona yetirdik. Məleykə xanım çox sevindi, göz yaşlarını gizlədə bilmədi: "Zalım fələk. Mən həsrəti ilə yandığım o cənnət Qarabağımı bir daha görməməkdən qorxuram, ölümdən deyil!"

Onu da xüsusi olaraq qeyd edək ki, Məleykə Azərbaycanın azadlığı, mütəqilliyi, ərazi bütövlüyü uğrunda gedən mübarizəyə 1988-ci ildə qoşulub, 1990-cı ilin 20 Yanvar qırğını zamanı meydanlardan, küçələrdən yaralıları işlədiyi Mir-Qasımov adına Mərkəzi Republika Kliniki Xəstəxanasına şəxən özü daşıyaraq ilkin yardımlar götərib, ağır yaralılıra qan verib. Terrorçu erməni daşnaqları sərhədlərimizi pozaraq torpaqlarımızı işğal etməyə başladıqda və çağırılmamış müharibə elan edildikdə qardaşı Kamandar Əhmədovla birgə silaha sarılan Məleykə 17 fevral 1992-ci il tarixdən etibarən Qarabağ döyüşlərinə atılıb. Cəbhədəki ilk günlərdə Azərbaycan xalqına qarşı törədilən ən qanlı erməni cinayətinin -Xocalı soyqırımının şahidi olub. Ağdam bölgəsinin Fərrux dağı istiqamətində gedən qanlı və ağır döyüşlərin birində kəşfiyyat bölüyünün komandiri olan cəsur qardaşını itirsə də, düşmən önündə əyilməyib, silahını, qələmini və cərrah bıçağını daha da möhkəm saxlayıb. Yeri gələndə hər üçündən də məharətlə itifadə edən həkim Məleykə dediyi kimi üç oğul itirən dərdli Sona anaya qız, vətənə oğul olub. Müqəddəs ata-baba məzarlarını dağıdan, qədim Oğuz yurdunu tapdalayan, qoynunda boy atdığı obasını yandırıb yerlə-yeksan edən, elatını didərgin salan erməni yağılarına nifrəti, qəzəbi, kini-küdurəti günü-gündən artıb Məleykənin. Azərbaycanda ilk hərbi səhra-cərrahiyyə hospitalını yaradanlardan biri olan, elimizin qəhrəman qızı yağılardan intiqam almayınca hərbi formasını əynindən çıxarmayacağına söz verib. Xəstə yatağında ölümlə çarpışan Məleykə xanımın ürək sözləri: "Xalqımız və gələcəyimiz hesab olunan gənclər bilməlidir ki, Qarabağ uğrunda minlərlə qəhrəman oğullarımız şəhid olub. Onların ruhları itkin torpaqlarımız üzərində pərvaz edir. İntiqam alacağımız günü, Qarabağın azad olunacağı günü gözləyir. İndi hamımız ölkə başçısı İlham Əliyevin ətrafında sıx birləşməli, Qarabağın azad olunması üçün əlimizdən gələni etməliyik. Kimlərinsə gəlib bizim torpaqlarımızı azad etməsinə inanmaq sadəlöhvlük olar. Savaş əmrinə həmişə hazır olmalıyıq". Məleykə Əhmədova ilə bağlı yazımızı elə onun "Vətən həsrəti" adlı şeri ilə bitiririk:

Çay batıb, çaylaq qalıb,

Ceyransız oylaq qalıb.

Dağlar qəm libasında,

El köçüb yaylaq qalıb.

Şamama qopub tağdan,

Alma düşüb budaqdan.

Ey gözümün işığı

Məni qurtar bu dağdan.

Eləmi dağlar çəkər,

Dumanı dağlar çəkər.

Şəhid bala dağını

Analar ağlar, çəkər.

Eləmi, Vətən yeri,

Yurd yeri, Vətən yeri.

Haraylayıb gəzirəm

Bülbüllər ötən yeri.

Əzizim, qala dərdi,

Yurd dərdi, qala dərdi.

Elim xoş günlər görə

Düşmənə qala dərdi.

Yuvadan uçan ağlar,

Vətəndən qaçan ağlar.

Dərdlilərin içində

Obadan köçən ağlar.

Yazı KİV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyələşdirdiyi "Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq ənənəlrinin təbliği" layihəsi çərçivəsində təqdim olunur. biləcəyini isə düşünənlər çox azdır.

Cavid

Xalq Cəbhəsi.- 2010.- 12 noyabr.- S.10.