"Oğlum vətən uğrunda şəhid olub"

Tərxis olmağına beş gün qalmış düşmənin gülləsinə tuş gələn Taleh Abbasovun anası Xatun bununla təskinlik tapır

1993-cü ilin payızında-oktyabrın 29-da bütün zəngilanlılar kimi Abbasovlar aləsi də yurdlarından məcburən köçkün düşdülər. Erməni silahlı qüvvələri Qubadlı rayonunu işğal edəndən sonra növbəti qurban olaraq Zəngilanı seçmişdilər.

Özü də Zəngilanda ikinci Xocalı soyqırımını törətmək planını cızmışdılar. Onların planına görə, yalnız Araz çayını çıxmaq şərtilə, bütün yolları ermənilər tərəfdən bağlı olan zəngilanlılar kütləvi surətdə qətlə yetiriləcəkdi. Çünki qonşu rayonlar işğal olunduqdan sonra Zəngilan camaatı dirəniş göstərib öz yurdlarını tərk etmirdilər. Rayon mühasirədə qalsa da, ermənilərin həmlələrini dəf edir, onları ağır itkiyə məruz qoyurdular. Deyilənə görə, həm bu, həm də mərhum daxili işlər naziri, 20 noyabr vertolyot qəzasının qurbanı Məhəmməd Əsədovun əslən Zəngilandan olması bu qətliamı, qısası şərtləndirən faktlar sırasındaydı...

Yolda doğulan uşaq

... Zəngilanın Şərfat kəndində ailəsinə gün-güzəran quran Tofiq Abbasov həyat yoldaşı Xatunu və 4 yaşlı oğlu Talehi ermənilərin qətliamından qorumaq üçün özlərini Araz çayına vuraraq Cənubi Azərbaycana keçirlər. Ayın-günün içində olan hamilə Xatun mal-qaralarının, var-dövlətlərinin, ən əsası da qurub-yaratdıqları ev-eşiklərinin erməni yağılarına qalmasıyla heç cür barışa bilmir. Elə hey ağlayır, bundan sonra necə yaşayacaqlarını, kimə sığınacaqlarını fikirləşir. Bəlkə də elə buna görəydi ki, ağrıları başlayır və yoldaca qızı Türkan dünyaya gəlir. Bir neçə gün Cənubi Azərbaycanda qalan Abbasovlar ailəsi Sumqayıta pənah gətirirlər. Xatunun bacısı Dilşad özü kasıb dolansa da, evində doğmalarına yer ayırır. Beləcə 8 ay bacısı evində qalan Xatun və ailəsi 16-cı məhəllədə tikilib başa çatdırılmayan üçmərtəbəli binada bir mənzilə yerləşirlər. Buna yerləşmək demək mümkünsə... Tavanı örtülməyən, qapı və pəncərəsi olmayan bu mənzildə Abbasovlar ailəsinin günü gün olmur. Yağış yağanda mənzilin demək olar ki, hər yerinə bir qab qoyurlar. Ona görə də ailə Allaha yalvarır ki, bircə yağış, qar yağmasın. Ancaq bu mənzili də onlara çox görürlər. Ailəni buradan çıxarıb xaraba bir yerdə yerləşdirirlər. Xaraba ona görə deyirəm ki, çünki iki gün bundan öncə gördüyüm mənzərə dünyamı alt-üst elədi. İyirmi birinci əsirdə bir insan övladının belə bir şəraitdə yaşadığını təsəvvürümə də gətirmirdim. Bu barədə bir qədər sonra...

2005-ci ilin fevralı

...Beləliklə, Tofiqlə Xatun min bir əziyyətə qatlanaraq körpələrini böyüdürlər. Ancaq əcəl Tofiqə aman vermir. O 2005-ci ilin fevralında Xatunu başsız, uşaqlarını isə atasız qoyub bu dünyadan köçür. O gündən Xatun övladlarına həm ata əvəzi, həm də ana olur. Sumqayıt Elektirik Şəbəkəsində xadimə işləyən Xatun bununla kifayətlənməyib, tanış-bilişin, qonum-qonşunun yorğanını, döşəyini sırıyıb çörək pulu qazanır. Üstəlik Sumqayıtdan Bakıya xlor daşıyıb satır ki, balalarını bir günə çıxarsın. Gün o gün olur ki, oğlu Taleh Sumqayıt peşə məktəbini bitirib hərbi xidmətə yollanır. Bir il altı ay Taleh Vətənin keşiyində şərəflə, qeyrətlə dayanır. Ancaq ordudan tərxis olmağına beş gün qalmış-sentyabrın 25-də düşmən gülləsinə tuş gəlir...

Köhnə qapıdan düşən işıq

...Bu ağır xəbəri televiziya ekranlarından seyr edəndə, belə qərara gəldim ki, talesiz Talehin anasıyla görüşüb, bir yazı hazırlayım. Xatunun qohumu Adillə vədələşib şəhid ailəsinin evinə yollandıq. Küçədən bir qədər aralıda birmərtəbəli, yataqxana kimi yerdə qalan Xatunun qapısını döydük. Cırıltıyla açılan köhnə qapıdan qaranlıq və dar dəhlizə işıq düşdü. Bir anlıq fikirləşdim ki, yəqin içəri bu dəhlizdən fərqli durumda olar. Ancaq nə yazıq ki, gördüklərim fikirlərimi alt-üst elədi. Yalnız iki çarpayı və bir stul yerləşən otağın qarşı tərəfində "mətbəx" yerləşirdi. Qeyri-ixtiyari otağın tavanı diqqətimi çəkdi. Tavana alçipan və ya kardon əvəzinə, sintetik materialdan olan çadır vurulmuşdu. Eyni zamanda, tavan o qədər alçaqdan idi ki, əlini uzatsaydın çatardı. Bəlkə də otağın yarıqaranlıq və rütubətli olmasının səbəblərindən başlıcası bununla bağlıydı...

Qara geyimli ana

...Qarşımda qara geyimli, üzü dərdən-qəmdən qaralmış, taqəti qırılmış, yaşı az olsa da, beli bükülmüş oğul dərdli bir ana dayanırdı. Hardan başlayacağımı, bu anaya necə təskinlik verəcəyimi, nə deyəcəyimi bilmirdim. Elə bu vaxt qapı açıldı və içəriyə bir qadın daxil oldu. Xatun anaya dil-ağız eləyib, gətirdiyi şirniyyatı stulun üstünə qoydu və dedi: "Vallah bilmirəm sənə necə təskinlik verim. Bizim uşağın xeyir işi bildiyin kimi əvvəlcədən təyin olunmuşdu. O qədər arzulayırdım ki, Taleh əsgərlikdən gəlsin toyda iştirak eləsin. Allaha and olsun, uşaqları qoymadım maşının siqnalın versinlər. Dedim, Taleh şəhid olub". Xatun ana qonşusuna xeyir-dua verdi: "Kim fikirləşirdi ki, belə olacaq. Deyirdim gələcək, tay-tuşları kimi qonşusunun toyunda qol götürüb oynayacaq. Zalım düşmən bütün arzularım kimi bunu da gözümdə qoydu".

Qonşu qadın gedəndən sonra Xatun anaya təskinlik verdim. Ancaq bilirdim ki, kimin təskinlik verməyindən asılı olmayaraq sızlayan ana ürəyini ovutmaq mümkün deyil. Heç bir məlhəm onun yaralarını sağaltmaz. Onun yalnız bir təskinliyi var-oğlu Vətən yolunda şəhid olub. Şəhidlik zirvəsinə qalxıb, bütün şəhidlər kimi Taleh də cənnətdədir. Xatun ana özünü toparlayıb ciyərparası haqqında danışır: "Taleh qızdan həyalıydı. Orta məktəbdə oxuyandan sinif yoldaşlarının qeyrətini çəkərdi. Bir dəfə sinif yoldaşlarından bir qıza məhlə oğlanları söz atmışdılar. Taleh onların cavabını vermişdi. Yığılıb üstünə gəlmişdilər. Mən də narahat oldum, dedim ki, atasız uşaqsan, nəyinə gərəkdir başqaları ilə dava-dalaş eləmək. Dedi ki, o da mənim bacım, qeyrətini biz sinif yoldaşları olan oğlanlar çəkməlidir. Mənə ürək-dirək verirdi ki, qoy gedib əsgərliyimi çəkib gəlim, işləyib güzəranımızı düzəldəcəm. Ancaq olmadı, əvəzində dərd verdi ki, çəkməyə taqətim qalmayıb".

Yer-göy qan ağlayırdı

...Ordudan tərxis olunmaqla bağlı dövlət başçısının fərmanını eşidən kimi Xatun ana əl-əyağa düşür. Təzə paltar alır, nübar meyvələrdən tədarük edir ki, bağlamanı açanda oğlu yoldaşlarının yanında xar olmasın, atasızlığını hiss etməsin. Bağlamının içinə yol pulu da qoyub Ağdam istiqamətinə gedən avtobus sürücüsünə verir ki, Talehə çatdırsınlar. Sonra komandiriylə danışır, deyir ki, Taleh gedib bağlamanı alar. Komandir Xatun anaya anladır ki, Taleh tibb məntəqəsinə gedib iki gündən sonra gələcək. Xatun ana oğlunun gəlişinə hazırlıq görməyə başlayır. Fikirləşir ki, kasıb komasında Allahın yetirdiyindən süfrə açıb dost-tanışı çağıracaq. Bir il altı aya dözən ananın beş günə dözməyə səbri çatmır. Nəsə baş verəcəyindən, bir daha oğlunu görməyəcəyindən qorxsa da, bu qorxunu yaxına buraxmaq istəmir. Ancaq ana ürəyi fəlakəti hiss edir və...

"Zəng vurub dedilər ki, Taleh şəhid olub, gətiririk. Dünya başıma fırlandı. Gözlərim qaraldı, elə bildim həyatımın sonudur. Taleh mənə vəfasızlıq elədi. Verdiyi vədlərin heç birinə əməl eləmədi. Məni və bacısını bir daha yarı yolda qoyub getdi".

Elə bu yerdə Xatun ananın bacısı Dilşad söhbətə qoşulur: "Talehin şəhid olmasından daha çox bizə onun urvatsız dəfn olunması təsir eləyir. Elə bilirdik ki, başqa şəhidlər kimi onu da Şəhidlər Xiyabanında dəfn edəcəklər. Ancaq olmadı. Axşam saat altıda gətirib tez-tələsik nənəsinin yanında dəfn elədilər. Əvvəldən bilsəydik Sumqayıtdan kənarda uyuyan atasının yanında yer düzəldərdik".

Taleh torpağa tapşırılan günü yer də, göy də qan ağlayırdı. Bir yağış yağırdı ki, sanki göylər fəryad eləyirdi. Elə oradaca qəribə mənzərə yaranmışdı. Ana oğlunun cəsədi qoyulan maşının arxasınca ayağı yalın qaçır və üzü üstə yıxılır. Rayonun vəzifəliləri, eyni zamanda millət vəkili İmamverdi İsmayılov isə başlarında çətir bu müsibəti seyr edirdilər. Ananın harayı qulaqlardan çəkiməmiş birisi gəlib şəhid anasına pul uzadır ki, oğlunun ehsanını verərsən. Xatun ana deyir bundan artıq təhqir görməmişdi ki, onu da gördü. İcra hakimiyyətindən isə bildirirlər ki, hamının başı seçkiyə qarışıb, seçki qurtarandan sonra baxarıq. Zəngilan və Qubadlı camaatından iki dəfə səs alıb(?) deputat mandatı qazanan, bu gün də eyni arzu ilə yaşayan İmamverdi İsamyılov isə 200 manat verməklə işini bitmiş sayıb. Yaxşı ki, icra hakimiyyətindən səhvlərini başa düşüblər və anlayıblar ki, şəhidin məclisini təşkil etmək lazımdır. Bu işi isə oğul itirən ananın çiyinlərinə yıxmaq olmaz...

...Taleh şəhid olandan bu yana dəfələrlə olub ki, Xatun ana intihar etmək istəyib. Hətta bir dəfə gecə yarısı qızı Türkanı oyadıb ki, əgər qorxmursansa, gedib hər ikimiz Talehin məzarı üstündə özümüzü öldürək. Onsuz da bundan sonra yaşamağın mənasız olduğunu deyən anaya bacısı Dilşad təskinlik verir. Deyir ki, sən bundan sonra Türkanı fikirləşməlisən.

Məncə, Türkanı təkcə ürəyi yaralı Xatun və yaxud xlor sataraq ailəsini dolandıran xalası Dilşad fikirləşməməlidir. Onun haqqında hər birimiz fikirləşməliyik. Yaşadığı mənzilin təmirindən tutmuş, onun təhsil alması və işləməsi kimi problemlərin həllində yardımçı olmalıyıq. Heç birimizə baş ucalığı gətirməz ki, Vətən uğrunda şəhid olan Talehin anası və bacısı yarıqaranlıq, yağış yağanda başlarına su axan rütubətli bir mənzildə rəzil günündə yaşayırlar...

P.S. Yazı çapa gedən ərəfədə bir neçə də cəhd elədim ki, millət vəkili İmamveri İsmayılovla danışıb bu ailənin dərdini bir daha onun diqqətinə çatdıram. Çünki İmamverdi İsmayılovun aça bilmədiyi qapı yoxdur. Ancaq nə yazıq ki, onunla telefon danışığım baş tutmadı. Çünki sürücüsü bildirdi ki, tədbirdədir...

Yazı Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyələşdirdiyi "Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq ənənələrinin təbliği" layihəsi çərçivəsində təqdim olunur.

Arzu Şirinova

Xalq Cəbhəsi .- 2010.- 13 oktyabr.- S.9.