"Var olan gəlsin"

Miskin Əsədin kitabı işıq üzü görüb

Bu yaxınlarda Miskin Əsədin "Var olan gəlsin" adlı kitabı işıq üzü görüb. Kitabın redaktoru Malik Əhmədoğludur.

Kitaba prof.dr. Hüseyn Düzgün ön söz yazıb: "Azərbaycan aşıq şeiri dünya millətləri arasında yaşayan sözlü ədəbiyyat numunələri və məcmuələri ilə müqayisədə şanlı bir toplu kimi göz önündədir. İndi bu mənəvi sərvətin yaşaması, önəmli və mühüm mədəni olay kimi dünyada tanıdılması, təbliğ olunması gərəkdir. Aşıq şeiri və ədəbiyyatı yüz illərdən bəri xalq içində yayılıb, sevilib, dəyəri biçilməz, eni-boyu ölçüyə gəlməz, başı-sonu bitməz, insanların daxili aləmlərini, həyəcan və iztirablarını ehtiva edən bir mənəvi məcmuədir. Şah Xətayi zamanından bu günə kimi savaşlarda, yaslarda və toylarda fəal iştirak edən aşıqlar, ellərimizin mənəvi dədələri-dərdliləri kimi nisgilli yaşayıblar və zülm tapdağı olan elləri ilə birgə mübarizələrə qoşulub, faciəli yaşam sürüblər. Keçən yüzildə acınacaqlı həyat sürən, adları itgin düşən ustad aşıqlarımızdan biri də xiyavlı Miskin Əsəddir. İndi onun nəvəsi Xiyav şəhərində yaşayır. Həmin şəhərin elmi araşdırmalarla məşğul olan qeyrətli gənclərindən Həsən Kərimzadə, Miskin Əsədin nəvəsi və özünün başqa dostlarının yardımı ilə onun sinələrdə saxlanılan şeirlərini toplayıb bir araya gətirib. Onların bu kitabi hazırlamaqda nə qədər zəhmətə qatlandıqları bizə aydındır. Söz yox ki, bu kitabın işıq üzü görməsi Miskin Əsədin yaşayışı və yaradıcılığı ilə əlaqədar gələcək araşdırmalara bir başlanğıc sayılır. Mən aşıq şeirinin xəzinəsində bir cəvahir sayılan bu kitabın nəşri üçün material toplayan, zəhmət çəkən bütün dostları, xiyavlıları, bütün elimizi təbrik edirəm".

Həsən Kərimzadə isə yazır: "Özümə bir borc sayaraq, borcumu elimə ödəmək üçün itməkdə olan bir ədəbi şəxsiyyətin yazıların və şeirlərin toplayıb millətimə bağışlayıram. Ümid edirəm ki, hər bir azərbaycanlı dost-düşmən gözünün qabağında özlərinə mənəvi borc bilib öz millətinin və elinin uğurlu olmağına addım atarlar".

Kitabda Miskin Əsədin şeirləri, sonda isə qısa tərcümeyi-halı təqdim olunur: "Unudulmuş aşıq Miskin Əsəd 1262-ci günəş ili və 1883-ci miladi ilində Xiyov şəhərinin (Meşgin) Hasar kəndində bir ruhani ailəsində dünyaya göz açıb.

İlk təhsilini atasının məktəbində bitirib. Türk, ərəb və fars dillərini öyrənib. Miskin Əsəd uşaq ikən bütün çətinlikləri yaşayıb. 1903-ci ildə iki qardaşı ilə birlikdə sel kimi köçən adamlara qoşulub Bakıya gəlirlər. Əsəd burada mühacir həyatı yaşayır, əvvələr neft quyularında işləyir. Ancaq burada çalışmağı çox çəkmir.

Şəmkir bölgəsinə gedir, orda aşıq Hümmətlə tanış olur. Bu hadisə onu aşıq ədəbiyatına doğru çəkir. Aşıq Əsəd sonralar aşıq Ələsgərlə (1821-1926) və aşıq Hüseyn Bozalqanlı ilə də tanış olur. Hüseyn Bozalqanlı aşıq Əsədə söz verir, oğlunun sünnət toyunda özü saz çalacaq. Sonralar aşıq Əsədin oğlu Hidayət xatırlayırdı: "Kiçik toyumda Atam və aşıq Ələsgər səbirsizliklə aşıq Hüseyn Bozalqanlının yolunu gözləyirdilər, axır ki, o da gəldi çıxdı. Ələsgər dedi: Aşıq nə çox yubandın? Aşıq Hüseyn Bozalqanlı aşıq Ələsgərə dedi: Yolda qar-borana düşdüm yubandım. Aşıq Ələsgər sazı kökləyib və bədahətən bu sözləri dedi və aşıq Hüseyn də elə bədahətən ona cavab söylədi. Bu deyişmə indi də aşıqlar arasında çox maraqla qarşılanır. Artıq aşıq Əsəd aşıq ədəbiyyatında özünü təsdiq etdi, şagirdlər yetirdi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin belə bir sözü var: "Özgə ayağının altında əzilmək istəməyən bir xalq, gərək elmiləşə və savadlı ola". Aşıq Əsəd bu sözlə bağlı belə yazır:

İşlət qələmini, qoyma yuxlasın,

Göyün dalğaların yaran elimdi.

İstəsən qələmin yaralar dağlar,

Qabaqda şir kimi duran elimdi...

Əsəd Miskin təxəlüsündən qabaq "Şair Əsəd" və "Tifil Əsəd" təxəllüsünü daşıyırmış: "1937-ci ildə Mikayıl Müşfiq, Əhməd Cavad, Hüseyn Cavid, Almas İldırım və başqaları repressiyaya məruz qaldılar. 1938-ci ildə Miskin Əsəd ordan canın qurtarıb, İrana keçməyə məcbur qalır. Aşıq Əsədin bu taya qayıtması böyük və aydın düşüncəlı bir musiqiçi ilə eyni ildə olur. Ustad Əli Səlimi də ailəsi ilə 1938-ci ildə Güney Azərbaycana qayıdır. Əsəd öz doğma kəndində hörmətlə qarşılanır. Əsəd bu tayda beş il yaşayır və 1943-ci ildə vəfat edir. Miskin Əsədin ölümü ilə bağlı Meşginşəhrin

Ur kəndində bir qoca qarı nənə belə danışırdı: "Mənim toyum idi. Əsəd saz çalırdı, toyda dava düşdü. Əsəd çox narahat oldu və toydan getdi. Üç gündən sonra xəbər gəldi ki, aşıq vəfat edir. Şair Əsəd 60 illik ömrünü qurbətdə və didərginliklə keçirdiyinə görə heç vaxt şeirlərini bir yerə toplamayıb. Ancaq Miskin Əsəd sanki inanırmış ki, şeirləri gələcəkdə bir yerə toplanıb çap olunacaq".

Uğur

Xalq Cəbhəsi.- 2011.-13 iyul.- S.14.