Millət sevdalısı

Dünən Milli Azadlıq Hərakatının lideri, eks-prezident Əbülfəz Elçibəyin doğum günü idi...

Hər şeyi zamanın öhdəsinə buraxan, özü ilə bəlkə də dünya boyda sirlər aparan Elçibəy haqqında təmtəraqlı sözlər, ifadələr yazmaqdan çox uzağam. Çünki ən dürlü sözlər, bədii ifadələr onun millətə sevgisini, Vətənə bağlılığını, şəxsi keyfiyyətlərini belə açmaqda yetərli olmaz.

Hər bir millətin içərisindən 50-100 il ərzində yetişən tarixi şəxsiyyətlər olur. Həmin şəxsiyyətlər millətin önündə gedərək milləti arzu olunan zirvəyə qaldırır. Əbülfəz Elçibəy də belə şəxsiyyətlərdən biri idi. Dünən haqqı danılan, bu gün haqqını dandığımız üçün bundan peşmançılıq hissi keçirən bizlər sabah yəqin ki, Elçibəyin tarixi şəxsiyyət kimi əsl qiymətini verə biləcəyik. Elçibəyin tarixi şəxsiyyət və siyasi xadim kimi gördüyü işlər bir yazıya sığmadığından, mən sadəcə eşitdiyim və şahidi olduğum faktları qeyd edəcəyəm.

Tarixi şəxsiyyət

Elçibəy haqqında universitetdə təhsil aldığım vaxtlarda müəllimlərimdən eşitmişdim. Həmin vaxtlar onun fəaliyyətinin tam təfsilatıyla danışmaq yasaq idi. Ancaq buna baxmayaraq Elçibəyin kimliyi haqqında danışan müəllimlərimiz onun fəaliyyəti, ümumilikdə bütün millətin arzusunda olduğu azadlıq və müstəqillik barədə bizə gizli də olsa bilgi verirdilər. Açığını deyim ki, bəzən auditoriyada çox sevdiyim mülləmlərimdən-rəhmətlik Qulu Xəlilovdan, Şirməmməd Hüseynovdan elə fikirlər eşidirdim ki, heyrətə gəlirdim. Azadlıq və müstəqillik mənə əl çatmaz, ün yetməz zirvə kimi görünürdü. Onu da etiraf edim ki, həmin söhbətlər biz tələbələrin gözünü açır, sovet cəmiyyətinin iyrəncliklərini görməkdə yardımçımız olurdu. Təsadüfü deyildi ki, jurnalistika fakültəsini qurtaran məzunlar hadisələrə fərqli yanaşır, tamamilə fəqrli dünyagörüşə sahib olurdular.

Nəhayət, müəllimlərimin söylədikləri məqam gəlib çatdı. Milli Azadlıq Hərəkatı başladı. Mən də, həyat yoldaşım Akif Amal da bu hərakata qoşulanların öncüllərindən olduq. Sovet rejimi çökdü, Azərbaycan müstəqilliyini elan elədi. Azərbaycanı bir-birinin ardınca dünya dövlətləri tanımağa başladı. Yetmiş illik bir müddətdə sovet rejiminin girovuna çevrilmiş, müstəqillik və azadlıq acı olan bir millət bundan sonra sabahını fikirləşməli, səhvlərə yol verməməli, tarixi şansı göz bəbəyi kimi qoruyub saxlamalıydı. Ona görə də dövlətin başına qul psixologiyasından uzaq, millətin və dövlətin maraqlarını hər şeydən uca tutan bir şəxsiyyət gətirilməliydi. Bu da təbii ki, seçkilər yoluyla həyata keçirilməli, millətin seçiminə buraxılmalıydı. Həmin vaxt siyasət meydanında olanlar Elçibəyin üzərində dayandılar. Elçibəy vəzifə hərisi deyildi. Onun üçün başlıca məqsəd millətinin və dövlətinin azad, müstəqil olmasıydı ki, bu məqsədinə də çatmışdı. Prezident seçilməmişdən xeyli əvvəl fikirlərini Sumqayıt cəbhəçilərilə bölüşən Elçibəy bütün bunları tam çılpaqlığıyla açıb bildirdi.

Millətin azadlıq, müstəqillik ideoloqu, saf, təmiz bir şəxs-Əbülfəz Elçibəy prezident seçildi. Bir il ərzində Elçibəy dövləti və milləti üçün çox şeylər elədi. Birinci olaraq sovet qoşunlarının ölkədən çıxarılmasına nail oldu. Milli valyutanın dövriyyəyə buraxılmasını reallaşdırdı. Rüşvət yoluyla ali məktəblərə daxil olmağın qarşısını almaq məqsədilə test imtahanları keçirilməsinin bünövrəsini qoydu. Bir çox layihələrin, o cümlədən Bakı-Tiflis-Ceyhanın gerçəkləşməsi üçün əməli fəaliyyətə başladı. Bu zaman dünyanın super güclərini məcbur edirdi ki, Azərbaycanın maraqlarıyla hesablaşsınlar. Elçibəy ən başlıcası öz fəaliyyətilə əsil demokratiyanın, fikir plüralizminin nə olduğunu bu xalqa göstərdi.

Nə yazıq ki, Elçibəyin bu keyfiyyətlərini zamanında anlaya bilmədik. Mübaliğəsiz deyirəm, Elçibəy öz düşüncələri, dünya görüşü, demokratikliyi və şəxsi keyfiyyətləri ilə millətdən xeyli irəlidə gedən bir şəxs idi. Bəzən deyirlər ki, Elçibəy hardasa 20-30 ildən sonrakı Azərbaycana rəhbərlik etməliydi. Çünki onun ideyaları, düşəncləri zamanı qabaqladığı üçün sovet rejimindən qurtulmuş bir millətə rəhbərlik etməsi mümkün deyildi. Birdən-birə azadlıq, müstəqillik, demokratiya qazanmış bir milləti idarə etmək olduqca çətin idi. Bu işi tədricən görmək, azadlıq, müstəqillik, demokratiyanı zərrə-zərrə millətə dadızdırmaq lazımıydı. Ancaq Elçibəy millətini sevdiyindən azadlığın, müstəqilliyin, demokratiyanın qapılarını bu xalqın üzünə tabatay açmışdı. Bizlər nə etdik? Hər birimizin məişətdə belə qarşılaşdığımız problemin səbəbkarı kimi Elçibəyi gördük. Başladıq onun idarəçiliyinə şübhə etməyə, ideyalarını ələ salmağa və s.

Pambıq biznesilə məşğul olan Surət Hüseynovun qiyamına haqq qazandırıb, millətinin fədaisi olan bir şəxsin hakimiyyətdən devrilməsini sadəcə seyr etdik. Elçibəyi müdafiə etmək üçün cəsarətimiz çatmadı. Bunu isə sonralar Ulu Tanrı bizə bağışlamadı.

Elçibəy vətəndaş müharibəsinin baş verməməsi üçün hakimiyyətdən getdi. Biz bir millət olaraq yenə də bunu dərk etmədik. Çoxlarımız onu qorxaqlıqda və acizlikdə, dövləti idarə edə bilməməkdə qınadıq. Çox sonralar bütün bunlara görə əzab çəkəcəyik. Artıq bunun başlanğıcı qoyulub...

Əbülfəz Elçibəy məni fəal cəbhəçi və "Haray" qəzetinin baş redaktoru kimi tanıyırdı. Kələkidən qayıdandan sonra onunla müsahibə götürmək istəyimi bildirdim. Görüşdük, bir saata yaxın söhbətimiz oldu. Müsahibədən kənar çox məsələlərdən danışdıq. Açığı, millətimi həqiqətləri görmədiyi üçün qınadım. Mənim bu qınağımla Elçibəy razılaşmadı. Onun haqqında yerli-yersiz nələrin deyilməyinə baxmayaraq, milləti öz tutarlı arqumentlərilə göylərə qaldırdı. Düzü dediyimə peşiman oldum. Elçibəy bilirdi ki, mən işğal altında qalan Qubadlı rayonundanam. Söhbət zamanı məcburi köçkünlərin nə fikirləşdiyindən, onların qayğılarından danışmağı xahiş etdi. Əvvəlcə Elçibəyə öz hislərimi danışdım və məcburi köçkünlərin yaşadıqları acı həyatı nəql etdim. Görünür hislərə qapılıb, necə danışmışdımsa Elçibəy təsirlənmişdi. Söhbətin sonunda bildirdi: "Mən bu rayonların işğal olunacağını bilsəydim, Kələkiyə getmək qərarını verməzdim".

Bütöv Azərbaycan ideyasının müəllifi

Elçibəy Azərbaycanı bütöv görmək istəyən şəxsiyyətlərdən birincisi idi. Azərbaycanda Milli Azadlıq Hərakatı başlayan ərəfədə Əbülfəz Elçibəy rayonlara gedər, yerlərdə fəallarla görüşlər çeçirərdi. Günlərin bir günü İranla sərhəd bölgələrin birinə səfər edən Elçibəy ürəyində baş qaldıran arzusuna qarşı çıxa bilmir. Yaxın ətrafı ilə sərhədə yaxınlaşır. Sərhədi qoruyan əsgərlərdən xahiş edir ki, 5 dəqiqəliyə də olsa, keçid məntəqəsindən keçməklə Azərbaycanın Cənubuna ayaq bassın. Sərhədçi Elçibəyin bu arzusunu reallaşdırır. Elçibəy bunu gözləyirmiş kimi sərhəd məntəqəsindən keçərək, Araz çayının lap yaxınlığına gəlir. Əllərini açıb Ulu Tanrıya dualar edir və dizlərini yerə qoyub əyilərək torpağı öpür. Bəlkə də həsrətini soyutmaq üçün Araz çayına yaxınlaşıb ovcunu su il dolduraraq üzünə-gözünə çırpır. Elçibəyin Vətən həsrətini seyr edən əsgərin belə gözləri dolur.

Bəli, Elçibəy bu həsrətlə, bu yanğıyla Bütöv Azərbaycan Birliyini yaratdı. Bu təşkilatı bütün təşkilatların fövqünə qaldırdı. Qələm dostlarımın yaxşı yadındadır, BAB-ın iclasları haylı-küylü keçirilər, mühüm qərarlar qəbul olunar və bundan da Tehran rejimi əndişələnərdi. İndi isə nəinki BAB, o cümlədən bütün müxalifət yetim qalıb...

Səmimi insan, böyük ürək sahibi

Bunu təkcə mən demirəm, çoxlarının fikridir ki, Elçibəy kimsəni özündən incik salmazdı. Çalışardı ki, hamıya yaxşılığı dəysin. Bu yaxşılığı da heç vaxt bildirməzdi. Elçibəyin şəxsi sürücüsü danışır ki, günlərin bir günü maşınla keçərkən bir nəfər gözləri tutulmuş qocanı görürlər. Elçibəy maşını saxlamağı bildirir. Və maşından düşərək qocaya yaxınlaşır. Məlum olur ki, qocanın kimsəsi yoxdur və o, evinin yolunu itirib. Sürücü qocadan ünvanı öyrəndikdən sonra onu evinə qədər gətirirlər. O gündən Elçibəy qocaya əl tutur. Ancaq özünün kimliyini qocaya bildirmir. Hərdən də qocanın evinə gələrək onunla həmsöhbət olur. Elçibəy dünyasını dəyişəndən sonra qocanın qulaqları səsdə olur ki, onun qəlb sirdaşı, qəlbinə məlhəm bildiyi şəxs yenə də gələcək. Ancaq qoca bunun əvəzinə, bir gün sürücünün Elçibəyin yasından gətirdiyi plovla qarşı-qarşıya qalır. Hər şeyi başa düşür. Bilir ki, bu qoca yaşında onun könlünü alan, ona dayaq duran bir insanı itirib.

Qiymətini bilmədiyimiz insan

ABŞ-da dünya türklərinin yürüşü keçiriləcəkdi. Elçibəy də həmin yürüşə qatılmalıydı. O vaxtlar xəstələnmişdi və bir müddət müalicə alırdı. Ancaq xəstə olmasına baxmayaraq yürüşə qatılacağını bəyanlamışdı. Neçə saatlıq yürüşdə ayaq üstə yürüyən Elçibəy Azərbaycan türklərini təmsil edirdi. Səfərdən qayıdandan sonra mətbuat konfransı keçirdi və təəssüratlarını jurnalistlərlə bölüşdü. Necə fəxrlə, necə coşqu ilə danışırdı. Xəstəliyi də yadından çıxmışdı. Həyatının son aylarını yaşayırdı. Olurdu ki, müalicə aldığı üçün günlərlə qərargaha gələ bilmirdi. Bundan istifadə edənlər (kisənin adını çəkib Elçibəylə bağlı yazdığım yazıya xələl gətirmək istəmirəm-A.Ş.) Əbülfəz Elçibəyə qarşı hücuma keçdilər. Para verdikləri mirzələri qəzetlərdə Elçibəyin ünvanına hədyanlar yağdırmağa başladılar. Nəhayət, ona etimadsızlıq məsələsi qaldırıldı. Elçibəy bundan heç də narahatlıq keçirmədi. Ali Məclisin iclasına gəldi, şişmiş ayaqlarıyla güclə kürsüyə qalxdı və ona etimad məsələsinin qoyulmasını israr etdi. Cəbhəni parçalamağa çalışanlar, əvvəlcədən etimadsızlıqla bağlı təbliğat aparanlar elə zənn edirdilər ki, istəklərinə çatacaqlar. Ancaq cəbhəçilər kimsənin fitvasına uymayaraq Elçibəyin xeyrinə olmaqla-ona etimad göstərməklə, onunla birgə olduqlarını sübut edərək səs verdilər.

...Elçibəyin hakimiyyətdən devrilməsinə təxminən bir aydan da az vaxt qalırdı. Qələm dostum, Elçibəy ideyalarının daşıyıcısı Sevda Sunər bir gün məni çağıraraq dərdləşmək istədiyini bildirdi. Həmin vaxt biz hər ikimiz hakimiyyətdə təmsil olunanların müxtəlif partiyalar yaratmasına qarşı çıxırdıq və bildirirdik ki, bu, hakimiyyətin iflası ilə nəticələnə bilər. Sevda mənə gördüyü yuxunu danışdı: "Gördüm ki, çoxlu sayda insanlar Elçibəyi əllərində çubuq döyürlər. Ancaq birdən Elçibəyi döyənlər, Bəyi əlləri üzərində göylərə qaldırdılar".

Yuxular çox vaxt gerçək olur. Bu gerçəklik arzusuyla da bütün Elçibəy sevərləri, türk millətini Milli Azadlıq Hərakatının lideri Əbülfəz Elçibəyin döğum günü münasibətilə təbrik edirəm. Qoy Ulu Tanrı Elçibəy ideyalarının gerçəkləşməsində yardımçımız olsun.

Arzu Şirinova

Xalq Cəbhəsi.- 2011.- 25 iyun.- S.7.