Ailədə zorakılıq halları

Jurnalist Arzu Abdulla:”Əsas səbəb ölkədəki işsizlik və kasıblıqdır”

Hüquqşünas Vamiq Şükürov: “Cəmiyyətdə ənənəviliklə müasirliyin toqquşması prosesi gedir”

Son vaxtlar ailədaxili zorakılıq hallarının sayı nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. İş o yerə çatıb ki, əvvəllər biri-birini ən pis halda təhqir edən cütlüklər, indi soyuq silaha, bıçağa, baltaya əl atmaqdan belə çəkinmirlər. Demək olar ki, hər gün belə xəbərlər eşitməyə qulağımız bir növ adətkar olub. Əvvəllər ərin arvadı bıçaqlaması, arvadın ərinə balta vurması xəbəri insanları loru dildə desək, şoka salırdısa, indi belə xəbərlər adiləşib. Səbəb ailə-məişət zəminində baş verən bu cür münaqişələrin artmasıdır. Bəs görəsən, ailələrdə münaqişələrin belə kriminal həddə çatmasının səbəbi nədir?

Mütəxəssislər bunun bir çox səbəbləri olduğunu bildirirlər.

Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu deyir ki, bu cür münaqişələrin cinayət hadisəsi ilə sonuclanmasının bir və əsas sayıla biləcək səbəbi maddiyatın mənəviyyatı arxa planda qoymasıdır. Sosioloq deyir ki, əvvəllər də ailələrdə belə münaqişələr olub. Amma çox nadir hallarda kişi arvadının, arvad isə kişisinin üstünə bıçaq qaldırıb: «Çünki əvvəllər cəmiyyətimiz belə mənəvi aşınmalara məruz qalmamışdı. Ailə institutunu tənzimləyən maddi və mənəvi dəyərlər olsa da, maddi amillər mənəvi amilləri üstələyib».

Ə.Qəşəmoğlu həmçinin, ölkədə sosial-iqtisadi təbəqələşmənin də ailələrdə zorakılıq hallarını artırdığını söyləyir. Onun sözlərinə görə, indiki şəraitlə ayaqlaşa bilməyəndə ailələrdə maddi problemlər ortaya çıxır. Bu da ailələrdə münaqişələrin sayını artırır.

Amma Ə.Qəşəmoğlu ailə üzvlərinin kriminal ünsürə çevrilməsində xarici təsirlərin də rol oynadığını söyləyir. Sosioloq deyir ki, hazırda yayımlanan xarici serialların əksəriyyəti Azərbaycanda ailə modelini, ailə institutunu dağıtmağa hesablanıb: «Bu gün televiziyalar belə serialları yayımlayırlar. Amma bu serialların ailə institutumuza hansı zərbəni vurduğunun fərqində deyillər».

Sosioloq ailələrdə zorakılıq, ağır cinayət hadisələri ilə sonuclanan halların azalması üçün dövlətin ailəyə qayğısının artırılmalı olduğunu deyir: «Biz modern cəmiyyətdə yaşayırıq. Belə cəmiyyətdə dövlət ailəni himayə etməlidir. Biz cəmiyyətin mənəvi aşınmasının qarşısını almalıyıq».

Qadın Krizis Mərkəzinin rəhbəri Mətanət Əzizova da ailədaxili zorakılıq hallarının həddindən çox artdığını deyir. Onun sözlərinə görə, son vaxtlar ailə zorakılığının qurbanı olan qadınların mərkəzə müraciəti çoxalıb.

Ekspert bunun bir səbəbini qadınların azad yaşamaq istəməsi, amma kişilərin bu azadlığa qarşı çıxması ilə əlaqələndirir: «Əvvəllər kişi nə deyirdisə, qadın «baş üstə» deyib onunla razılaşırdı. Amma indi vəziyyət göstərir ki, qadınlar kişilərdən daha çox inkişaf edirlər.

Yəni əvvəlki həyat tərzi ilə qadınlar razılaşmırlar. Bu isə kişilərdə qıcıq yaradır. Qadın itaət etməyəndə kişi ailədə başçı, idarəçi funksiyasının itirildiyini təsəvvür edir. Bu zaman ailədaxili zorakılıq halları baş verir».

Mərkəz rəhbəri qadınların cinayət törətməsinin, yəni ailədə zorakılıq etməsinin səbəbini ölkədə bugünə kimi «Ailə Zorakılığı» haqqında qanunun qəbul olunmaması ilə də əlaqələndirir: «Biz ərini bıçaqlayan, baltalayan qadınlarla söhbət edirik. Onların çoxu çarəsiz qalıb bu kimi cinayətləri törətdiklərini söyləyirlər. Həmin qadınlar deyirlər ki, ərləri tərəfindən döyülüb təhqir edildikləri barədə polisə müraciət edəndə onları ələ salırlar. Üstəlik heç bir köməklik etməyib, təhqir edib yola salırlar. Naəlac və köməksiz qaldığını görən qadın cinayət törədir».

M.Əzizova «Ailə Zorakılığı» haqqında qanunun qəbulunun və bunun işləməsinin bu kimi halların qarşısını alacağına inandığını söyləyir.

Psixoloq Elmir Əkbər isə belə fikirləşir ki, ailədaxili zorakılıqların artmasında sosial-iqtisadi faktorlar olsa da, əsas rol oynamır: «Əgər belə olsaydı ailədaxili zorakılıqlar ancaq kasıb ailələrdə baş verərdi. Amma baş verən hadisələr göstərir ki, bu belə deyil. Yəni başqa səbəblər də var. Bir səbəb ailədə qadının əvvəlki kimi kişiyə güzəştə getməməsidir. Digər tərəfdən isə ailələrə kənar müdaxilələr olur. Qohum-əqrəba vəziyyəti sakitləşdirmək əvəzinə qızışdırırlar. Digər səbəb isə telekanallarda aqressiyanın təbliğidir. Bu gün cinayət verilişləri hadisəni olduğu kimi cəmiyyətə çatdırır. Bu hallar ailələrdə zorakılıq hallarının çoxalmasına təsir göstərir. Həmin veriliş efirə gedə-gedə, növbəti veriliş üçün material hazırlanır. Yəni başqa yerdə də bir cinayət hadisəsi baş verir. Bir sözlə, bu artım fazalar üzrə hər rübdə çoxalır».

Psixoloq bu gün zorakılığı təbliğ edən kinoların da insanların təltəlşüuruna təsir göstərdiyini deyir. Onun sözlərinə görə, belə kino və verilişləri izləyərkən insanın təltəlşüurunda «dağıdıcılıq» deyilən enerji artır. İnsanlar bu enerjidən müxtəlif cür xilas olurlar. Bəziləri idmanla bu mənfi enerjidən xilas olur, digəri isə zorakılıq törətməklə.

Bu halların sayının azalması üçün E.Əkbər «Ailə Zorakılığı» haqqında qanunun qəbulunun və işlənməsinin vacib olduğunu söyləyir.

Hacımusalı Oqtay

Xalq Cəbhəsi.- 2011.- 31 mart.-S.14.