Azərbaycan poçtunun dünəni və bu günü

Saralmış məktublar və kağız qoxusu

...Poçt daşınmaları haqqında ilk təsəvvürüm babamın Böyük Vətən müharibəsi illərində ailəsinə yazdığı məktublardan başlayır. Bu məktubları oxumaq üçün hətta latın qrafikasını da öyrənmişdim. Az qala hər gün üçbucağa bənzəyən, qat kəsmiş, saralmış məktubları zamanın dolanbacında rəngi solmuş köhnə ayaqqabı qutusundan çıxarır, təkrar-təkrar oxuyurdum. O məktubların qoxusu bu gün də burnumdan getməyib. Kağız qoxusu...

Sonradan anladım ki, məni kitaba, ədəbiyyata, mətbuata bağlayan da məhz o məktublar, mənim üçün dünyanın heç bir ətrinin əvəz edə bilməyəcəyi kağız qoxusu olub...

...Bir dəfə anamdan babamın sonuncu məktubunu harada saxladığını soruşdum. "Sonuncu məktub... Bütün məktublar qutudadır axı. Hə, sən yəqin "qara kağız"ını soruşursan", - dedi. Kövrəldi: "Yazığın heç "qara kağız"ı da gəlmədi. Hə öldüyünü bildik, nə də qaldığını..."

Anamın göz yaşları "qara kağız"ın nə demək olduğunu öyrənməyimə imkan vermədi. Sonra müharibə haqqında çəkilən filmlərdən öyrəndim qara kağızın nə olduğunu... Sən demə ölüm xəbəri gətirirmiş "qara kağız"lar. Heç kim bu kağızları, bu ölüm məktublarını ünvanına çatdırmaq istəmirmiş...

...Orta məktəbdə təhsil aldığım illərdə əmim poçt müdiri işləyirdi. Vaxtaşırı ona baş çəkirdim. Məktubların necə çeşidləndiyinə, möhürləndiyinə baxırdım. Əllər ildırım sürətiylə işləyirdi... Məktubların üzərindəki ünvanlar bir çox hallarda qarmaqarışıq, bəzən isə oxunması mümkün olmayan xətlə yazılırdı. Çox vaxt poçt işçilərinin qısa bir zaman kəsiyində məktub sahiblərinin ünvanlarını necə müəyyənləşdirdiklərinə təəccüblənirdim. Bəzən suallarımla bezdirirdim onları... Adətən səbirlə cavab verirdilər. İfrata varanda isə deyirdilər: "Ay uşaq, get işinlə məşğul ol. Böyüyəndə hər şeyi biləcəksən".

...Zaman keçdi. Artıq mən də poçt xidmətlərindən sərbəst şəkildə istifadə etməyə başladım. İlk məktubumu altınıcı sinifdə oxuyanda yazdım. "Pioner" qəzetinin redaksiyasına. Səbirsizliklə cavab məktubunu gözləyirdim.

...Sonra yazdığım məktubların da, verilən cavabların da sayı artdı. Sadəcə ünvanlar, adlar dəyişdi... Vəssalam.

"Qara kağız"la isə bir də Birinci Qarabağ Müharibəsi illərində qarşılaşdım. Bu dəfə saralmış, qat kəsmiş üçgünc kağız parçaları üzərində deyil, ildırım sürətilə evdən-evə, dildən-dilə gəzən xəbər kimi gəlirdi "qara kağız". Beləcə, itirdiyim dostlarımın timsalında "qara kağız"la bağlı təsəvvürlərim "qara xəbər"lə əvəz olundu.

...İndi masamın üzərindəki kompüterlə internet vasitəsilə istənilən ünvana məktub göndərə bilərəm. Sadəcə düyməni basdın, yetər. Bir neçə saniyə ərzində məktub ünvanına çatır. Mən müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının əleyhinə deyiləm. Şübhəsiz ki, bütün bunlar insan həyatını rahatlaşdırır. Amma elektron məktublardan kağız qoxusu gəlmir... Göndərdiyin məktubun, alacağın cavabın həsrətini, sevincini ürək dolusu yaşaya bilmirsən. Həsrətin də, sevincin də ömrü sadəcə bir neçə saniyə çəkir.

...Redaksiyamızın yaxınlığında kiçik bir poçt şöbəsi var. Bəzən yolumu hər zaman gülər üzlə qarşılandığım bu ünvandan salıram. Hərdən sosial şəbəkələrdən, elektron poçt ünvanları vasitəsilə aldığım məktublardan elə yoruluram ki, canlı ünsiyyətə - kağız qoxusuna ehtiyac duyuram. İstədiyim an mobil rabitə, yaxud sosial şəbəkələr vasitəsilə ünsiyyətdə ola biləcəyim dostlarıma da məktub yazıram. Bir çox hallarda redaksiyanın məktublarını da özüm yola salıram. Məni gülər üzlə qarşılayan, illər boyu saysız-hesabsız ünvanlara məktub formasında apardıqları sevincin, kədərin, sevginin, ayrılığın yükünü ürəklərində daşıyan poçt işçilərini görmək üçün... Hər dəfə ayağımı poçt şöbəsinin kandarından içəri qoyanda uşaqlıq illərimi, suallarımla bezdirdiyim qocaman poçt işçilərini, göndərdiyim məktubları, aldığım cavablara mənimlə birlikdə sevinən poçtalyonları xatırlayıram. İndi çox şey dəyişib poçt şöbələrində. Bilgisayarlar, çap avadanlıqları... Amma onlar da mənim kimi kağız qoxusundan, insan hisslərinin, duyğularının hopduğu məktublardan hələ də ayrıla bilmirlər. Bu baxımdan, bəlkə də çap mediasında çalışan insanlarla poçt işçiləri arasında müəyyən paralellər aparmaq olar...

...Bəzən internet mediasının çap mediasını sıradan çıxaracağı barədə fikirləri eşidəndə narahat olmağa başlayıram. Amma dərhal fotoqrafiyanın, kinomatoqrafiyanın və televiziyanın yaranma tarixlərini, bu yeniliklərin zirvədə olduğu dönəmlərdə rəssamlıq, teatr, daha sonralar isə kino haqqında səslənən fikirləri xatırlayıram. Amma proqnozlar özünü doğrultmadı, nə fotoqrafiya rəssamlığı, nə kinomatoqrafiya teatrı, nə də kino teatrı sıradan çıxara bilmədi. Zaman keçdikcə bütün yeniliklər öz yerini tapdı, rəssamlıq da, teatr da, kino da bu gün yaşayır, inkişaf edir, yeniləşir, müasir texnologiyanın imkanlarından yararlanaraq modernləşir. Bu səbəbdən də nə çap mediasının, nə də ənənəvi poçt xidmətinin nə zamansa sıradan çıxacağını düşünmürəm. Əksinə, daha böyük irəliləyiş və inkişaf gözləyirəm. Azərbaycan poçtunun bu günkü inkişafı gözləntilərimin özünü doğruldacağından xəbər verir. Poçt xidməti inkişaf edir, modernləşir. Ölkənin müxtəlif bölgələrində ən müasir texnologiya ilə təmin olunmuş yeni poçt şöbələri inşa edilir, təmir olunur, poçt xidmətinin keyfiyyəti gündən-günə artır.

İnkişafda olan poçt xidməti

Azərbaycan poçtu hazırda bir sıra beynəlxalq təşkilatlarda bərabərhüquqlu üzv kimi təmsil olunur. Azərbaycan poçtunda xidmət səviyyəsinin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması bu sahədə beynəlxalq əməkdaşlığın daha genişlənməsinə əlverişli zəmin yaradır.

Ölkəmizin müstəqil, suveren bir dövlət kimi tanınmasında poçt markalarının böyük önəm daşıması bir faktdır. Ümumiyyətlə isə poçt xidməti və poçt markaları tarixin bütün dövrlərində dövlətin inkişaf səviyyəsini ifadə edən əsas atributlardan bir kimi qəbul olunub və olunmaqdadır.

Dövlət müstəqilliyimizin bərpasından sonra, 1992-ci ildən başlayaraq "Azərmarka" şirkəti 100 mövzuda 563 orijinal süjetli, müxtəlif çalarlarda təmsil olunmuş siyasi motivlərə, dövlət hakimiyyətinin atributlarına, görkəmli xadimlərə, idmana, floraya, faunaya, memarlığa, musiqi mədəniyyətimizə və tariximizə aid poçt markaları, 9 ədəd aviazərf və 1 ədəd poçt kartı buraxıb.

Azərbaycanda poçt xidmətinin inkişafını sübuta yetirən başlıca amillərdən biri də bu sahədə gəlirlərin sürətlə artmasıdır. "Azərpoçt" təkcə 2011-ci ilin 9 aylığı üzrə tarif gəliri proqnozunu 103% icra edib. Təyin olunan 16 992 000 manat tarif gəliri proqnoz tapşırıqları 17 419 800 manat yerinə yetirilib, nəzərdə tutulan proqnozdan 427 800 manat, keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1 787 740 manat artıq gəlir əldə edilib.

"Azərpoçt" MMC 2011-ci ilin 9 aylığı üzrə əhaliyə göstərilən rabitə xidmətlərindən əldə edilən gəlir ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1 275 690 manat, 2011-ci ilin 9 aylığı üzrə nəzərdə tutulan proqnozdan isə 669 280 manat artıq olub.

Müstəqilliyimizin 20 ili ərzində Azərbaycanda 800-dən yuxarı poçt şöbəsi tikilib əhalinin istifadəsinə verilib. Bütün poçt şöbələrində 6 marşrut üzrə poçtun daşınması uğurla həyata keçirilir.

"Azəreksprespoçt" rabitə müəssisəsi 5 ildir ki, Ümümdünya Poçt İttifaqının kooperativinin keyfiyyət üzrə qızıl sertifikatına layiq görülüb.

Ötən 8 il ərzində ölkənin poçt sektoru 3,1 dəfə genişlənmiş, orta illik artım tempi 21 faiz təşkil edib, MDB məkanında ilk dəfə olaraq, poçt sahəsində bank maliyyə xidmətləri göstərilməyə başlanılıb, poçt infrastrukturu yenidən modernləşdirilib. Bu illər ərzində 9 poçt filialı binası tikilib, 100-ə yaxın poçt filialı və poçt şöbəsi binası əsaslı şəkildə təmir olunub.

Hazırda Azərbaycan ərazisi üzrə bütün poçt göndərişləri izlənilir. Poçt göndərişlərini izləmək üçün tətbiq edilən sistem "Azərpoçt"un rəsmi internet resursuna birləşdirilib. Bu il "Azərpoçt" tərəfindən respublikanın bütün poçt şöbələri qeydiyyatlı poçt göndərişlərinin kodunu oxuyaraq ümumi kompüter şəbəkəsinə daxil edən skaner avadanlığı ilə təmin edilib. Rayon mərkəzi poçt şöbələrində aparılan əməliyyatlar gələcəkdə kənd poçt şöbələrini də əhatə edəcək. Artıq qeydiyyatlı poçt göndərişlərinin qəbulu, işlənməsi və çatdırılması əməliyyatlarının kompyuterə işlənərək avtomatlaşdırılması istiqamətində uğurlu nəticələr əldə olunub.

Azərbaycan poçtu inkişaf edir və bu inkişafa bəlkə də ən çox sevinən mətbuat işçiləridir. Çünki bu gün Azərbaycan mətbuatının oxuculara çatdırılmasında "Azərpoçt"un xidməti əvəzsizdir. Adi kağız parçası yalnız oxucunun əlində, gözləri önündə olduğu zaman mətbuat orqanına çevrilir. Oxucu yoxdursa, deməli qəzet də yoxdur...

P.S. Azərbaycan Rabitəsinin 130 illiyi ilə bağlı jurnalist yazıları müsabiqəsi elan olunduqdan bir müddət sonra redaksiyadakı həmkarlarıma müraciət etdim, müsabiqəyə qatılıb-qatılmayacaqlarını soruşdum. Adətən beynəlxalq siyasətlə bağlı analitik yazılar yazdığım üçün rabitə mövzusunda yazmağa tərəddüd edirdim. Baş redaktorumuz köməyimə gəldi. "Poçt xidmətilə bağlı bütün ömrüm boyu məni izləyən təəssüratlarım var. Bəlkə mən danışım, sən də istədiyin kimi yaz", - dedi. O danışdı, mən isə yazdım. Zənnimcə heç bir statik göstərici insan duyğularını əvəz edə bilməz. Elektron poçt kağız üzərinə köçürülən hissləri, canlı məktubları və təbii ki, kağız qoxusunu əvəz edə bilmədiyi kimi...

Cavid Şahverdiyev

Xalq Cəbhəsi.- 2011.- 30 noyabr.- S.10.