20 Yanvar –bəşəriyyətin faciəsi

20 Yanvar hadisələri həm ümumxalq faciəsi, həm də milli azadlıq hərəkatının zirvəsi kimi xarakterizə edilmişdir 20 Yanvar faciəsi ilə əlaqədar, ümummilli lider Heydər Əliyev qeyd etmişdir ki, “Azərbaycan xalqı 20 Yanvarda hərbi, siyasi, mənəvi təcavüzə məruz qalsa da,öz tarixi ənənələrinə sadiq olduğunu nümayiş etdirdi, vətənin azadlığına və müstəqilliyinə çatmaq üçün ən ağır sınaqlardan çıxdı, şəhidlər verdi, məhrumiyyətlərə düçar oldu və nəticədə azadlığına qovuşdu”.Azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirilmiş bu cinayət aktı, xalqın kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsi insanlığa qarşı atılmış addım idi. 1994-cü ilin fevralında Milli Məclisin xüsusi sessiyasında Azərbaycana qoşun yeridilməsinin xalqımıza qarşı hərbi təcavüz və cinayət kimi qiymətləndirildi və təqsirkarların məsuliyyətə cəlb edilməsi tələb olundu.

Ümumiyyətlə, həmin dövr, XX əsrin 80-90-cı illəri daha geniş tədqiq edilib ictimaiyyətə ətraflı məlumatlar verilməlidir. 70 il SSRİ adlanan nəhəng bir imperiyanın təkibində yaşasaq da xalqımız hər zaman müstəqillik uğrunda mücadilə aparıb. 80-ci illərin sonlarında SSRİ-də baş verən hadisələrin dərin kökləri var idi. Həmin proseslərin məntiqi davamı olaraq imperiyanın süqutunu sürətləndirdi.O zaman Ermənistandan bütün azərbaycanlılar öz tarixi torpaqlarından didərgin salındı.

Sovet Hökümətinin rəhbərliyi ermənilərin bu separatçılıq əməllərinə, təxribatlarına göz yumdu. Hətta Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan məcburi qoparılaraq Ermənistana verilməsinə hazırlıq gedirdi. Soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycandan indi Ermənistan adlanan ərazidən qovulması, Dağlıq Qarabağda ermənilərin separatçılıq hərəkətləri Azərbaycan xalqında etirazlar doğururdu.1987-ci ildə ortaya atılan qondarma Dağlıq Qarabağ problemi respublikamızın ərazi bütövlüyünə və konstitusiyon quruluşuna qəsd kimi qiymətləndirilərək Azərbaycan xalqı tərəfindən pislənilmişdi.

1989-cu ilin yanvarın 12-də SSRİ Ali Sovetinin “Dağlıq Qarabağda xüsusi idarəetmə sisteminin yaradılması” haqqında qərarı və ermənipərəst A.Volskinin Xüsusi İdarəetmə Komitəsinə rəhbərlik etməsi vəziyyətin daha da gərginləşməsinə səbəb olmuşdu.Həmin dövrdə Azərbaycan SSRİ rəhbərliyinin acizliyi, qətiyyətsizliyi Dağlıq Qarabağın itirilməsini sürətləndirdi. Bütün bunlar isə ermənipərəst qüvvələrin xəyanətkar fəaliyyətinin və planlarının artmasına rəvac verirdi. Nəticə etibarilə Azərbaycan xalqı ərazi bütövlüyü, azadlığı uğrunda mübarizəyə qalxdı.Azərbaycanda alaovlanmağa başlayan milli azadlıq hərəkatını boğmaq, müstəqilliyinin qarşısını almaq məqsədilə 1990-cı ilin yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə sovet imperiyası dinc insanlara qarşı belə qəddar, amansız addım atdı.

Tədqiqatlar göstərir ki, 21 il əvvəl Azərbaycana qarşı aparılmış təcavüzün əsas məqsədi ölkəmizdə geniş vüsət almış milli azadlıq hərəkatını boğmaq, yenidən müstəqilliyə qovuşmaq amalı ilə ayağa qalxmış xalqın iradəsini qırmaq, onun milli mənlik hissini alçaltmaq, başlıcası isə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Azərbaycandan qoparılıb Ermənistana verilməsinə etiraz edən xalqı cəzalandırmaq olmuşdur.

Keçmiş SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Bakıya və respublikanın digər rayonlarına yeridilməsi nəticəsində haqq-ədalətin müdafiəsi üçün küçələrə çıxmış silahsız, günahsız insanların qəddarcasına qətlə yetirilməsi tarixdə totalitar kommunist rejiminin Azərbaycan xalqına qarşı hərbi təcavüzü və bəşəri cinayət kimi qiymətləndirilmişdir. 20 Yanvar faciəsində 147 nəfər Azərbaycan vətəndaşı şəhid olmuş, 744 nəfər yaralanmış, 841 nəfər qanunsuz olaraq həbsə alınmışdır. 20 Yanvar qırğınına M. Qorbaçovun göstərişi ilə SSRİ müdafiə naziri D. Yazov, Daxili İşlər Naziri V. Bakatin, DTK sədri F. Babkov rəhbərlik etmişdilər.

Xalqımıza qarşı həyata keçirilmiş bu cinayəti ilk dəfə ümummilli liderimiz Heydər Əliyev 1990-cı il yanvarın 21-də Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək keçirdiyi mətbuat konfransında pisləmiş, əliyalın xalqın kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsini hüquqa, demokratiyaya və insanlığa zidd aksiya kimi qiymətləndirmişdir. 20 Yanvar hadisələrinə dövlət səviyyəsində siyasi, hüquqi qiymət verilməsi məsələsi də ümummilli liderimizin sayəsində öz həllini tapmışdır.

1990-cı ilin 20 yanvarından 21 il ötsədə biz hər birimiz şəhidlərimizin ruhuna ehtiramla yanaşaraq müstəqilliyimizdən qürür duyuruq. Eyni zamanda, bu gün 20 Yanvar hadisələri milli azadlıq hərəkatının zirvəsi kimi xarakterizə edilır. Hər il 20 Yanvar faciəsinin qurbanlarının və digər şəhidlərimizin məzarları kütləvi şəkildə ziyarət edilir. Vətənimizin azadlığı, müstəqilliyi uğrunda qurban gedən şəhidlərimizin ruhuna dualar oxunur, onların bu qəhrəmanlığı gəlcək nəsillərə örnək kimi təqdim olunur.

Abdulla Müşfiq

Xalq Cəbhəsi.- 2011.- 19 yanvar.- S.10.