«Yazıçılar oxucu səviyyəsində yazmağa başlayıblar»

Qulu Ağsəs: «Hazırda həqiqi, çəkisi olan sözlə saxta sözü ayırmaq qeyri-mümkündür»

«Bizim ədəbi düşmənçiliyimiz yoxdur, bu birlik, qrup səviyyəsində olan qarşıdurmalardır»

Müsahibimiz «Ulduz» jurnalının baş redaktorunun müavini Qulu Ağsəsdir

- Söhbətə belə bir ənənəvi sualla başlayaq: təzə nə var, nə yox?

- Bu gün həyatımda çox önəmli hadisə baş verdi: günəşi hiss elədim axır ki. Təzə olan odur ki, xeyli təzə şeir yazmışam və hamısını da gizlətmişəm.

- Gizlətmisən?

- Bəli, xeyli təzə şeir yazmışam və hamısını da gizlətmişəm.

- Niyə gizlədirsən axı?

- Mən şeiri yazıram, bir müddət keçir və sonra təzədən baxıram həmin şeirlərə. Məndə yazıçılıqla oxuculuğun arasında hər zaman bir problem yaşanır. Mən yazanda əvvəlcə bilmirəm ki, o yazdığım yaxşıdır ya da pisdir? Gərək üstündən bir xeyli keçə və mən bir də qayıdıb baxam ona ki, görüm necə yazmışam? Sonra təzə olan odur ki, Mirzə Ələkbər Sabirin yubileyi ilə bağlı Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi yeni bir almanax hazırlayır, həmin almanaxın tərtibçi – redaktoruyam. Ondan başqa bir neçə kitabın redaktoruyam. Təzə işlər xeyli var. Amma yenə də deyirəm ki, nə yazdığım şeirlər, nə redaktə etdiyim yazılar, kitablar heç biri təzə deyil. Bircə günəşdən başqa. Təzə olan bircə günəşdir.

- Günəş?

- Bəli. Son günlərdə ağlıma gəlib ki, günəşə bir təqvim alıb göndərmək lazımdı.

- Bu qədər işin içində yorulmursan ki?

- Məni yoran bircə şey var ki, o da nadanlıqdır. Demək olar ki, hər gün saytlara girirəm, hər gün o saytlardan yazılar oxumağa çalışıram. Azərbaycanda düşünürəm ki, demokratiyanın bir qolu olmasına baxmayaraq şərh anlayışını qaldırmaq, bu qolu kəsib atmaq lazımdır. Çox biabırçı şərhlər yazılır. Əvvəla adam şərhləri öz adı ilə yazar. Bilirsən, ən böyük problem nədir? Əvvəllər yazılar babat idi, şərhlər isə zəif. İndi isə artıq bu iki janr məhz üzvi şəkildə bir-birinə bağlanıb. Artıq onları keyfiyyət baxımından bir-birindən ayırmaq mümkün deyil. Yazarlar artıq şərh yazanların səviyyəsinə enməyə başladılar. Bu ən təhlükəli meyldir. Bəzi yazarlar var ki, onlar elə standart oxucu səviyyəsində yazırlar və oxucu da onları o formada qəbul edir. Bu gün artıq get-gedə kütləvi ədəbiyyatla elitar ədəbiyyat arasındakı xətt ciddi şəkildə itməkdədir. Yazıçılar oxucu səviyyəsində yazmağa başlayıb.

- Bu yaxşı haldır, yoxsa pis?

- Bu murdar haldır. Ədəbiyyatın şaquli və üfüqi qolları var. Şaquli ədəbiyyatı biz vektor sistemi ilə götürsək bu yuxarıdan aşağıya doğru gedir. Üfüqi ədəbiyyat isə ürəyə işləyir, dərinə işləmir. Bu gün cəmiyyətdə bir monotonlaşma gedir. Şəhərə çıx və fikir ver: hamı qara kostyum, qara ayaqqabı geyinir, hamı eyni köynək geyinir. Nəticədə hamının geyinib-keçinməyə imkanı var. Bahalı kostyumla ucuz kostyumu ayırmaq mümkün deyil. Əsl dəri ayaqqabı ilə süni dərini bir- birindən fərqləndirmək olmur. Eləcə də həqiqi, çəkisi olan sözlə saxta sözü ayırmaq hazırda qeyri-mümkündür.

Mən bu gün baxıram, siz də fikir verin, ən çox təriflənən yazılar hansılardır? Ən zəif yazılar. Amma ciddi ədəbi nümunələr olanda ona əks reaksiya verirlər. Bu yaxınlarda mənim çox sevdiyim yazıçı Mövlud Süleymanlının yazısının altından onun haqqında yazılmış bir şərh oxudum və sadəcə dəhşətə gəldim. Bu günə kimi də o şərhə görə ürəyim ağrıyır. Həmin saytın rəhbərliyinə də öz iradımı bildirdim və o şərhin ordan silinməsinə nail oldum. Yazının altından bir nəfər başqa bir imza ilə götürüb yazır ki, Mövlud Süleymanlı ümumiyyətlə yazı yaza bilmir. Hər bir şərhi vermək olar, elə deyil? Amma Mövlud Süeymanlı haqqında o sözü demək olar? Bəlkə də Mövlud Süleymanlının bu dünyada elə bacardığı yeganə iş yazmaqdır. Azərbaycanda yazmağı bacaran üç-dörd müəllifdən biri də məhz elə Mövlud Süleymanlıdır. Sən də bir qəzetin işçisisən, sən də Azərbaycanda internetin yaradıcılarından birisən. Amma inan ki, təkcə bazara işləmək olmaz. Məsələn, mənim dostlarımdan da var, əla saytlar yaradıblar, düzəldiblər və o saytlar çox gözəl də işləyir, amma o saytlarda gedən söhbətlər ədəbiyyat adına, sənət adına ləkədir. Əvvəllər ədəbiyyat bundan daha elitar idi. Baxmayaraq ki, Sovet dövründə ədəbiyyat az qala hamının malına çevrilmişdi. Ədəbiyyatı Sovet hökuməti «vosmoyun bazarı» halına gətirmək istəyirdi, amma onu bacarmadı. Təəssüflər olsun ki, müstəqillikdən sonra Azərbaycanda ədəbiyyat «vosmoyun bazarına» çevrilməyə başladı. Hamı burda fikir yürüdür.

- Ədəbiyyat saytlarından danışdıq. Bəs bu gün Azərbaycanda nəşr olunan ədəbiyyat jurnalları hansı səviyyədədir?

- Söhbət əgər konkret olaraq mənim çalışdığım «Ulduz» jurnalından gedirsə, biz artıq yeni layihələrə start vermişik. Bunlardan biri «21-21″ adlı bir layihədir. Bu layihədə, məsələn, layihənin rəhbəri kimi sənə məktub göndərirəm ki, 21 sual hazırla. Sən təbii ki, bu sualları kimin üçün hazırladığını bilmirsən. Bilsən, onsuz da çox şey dəyişər. Sən o sualları tərtib edib mənim e-mailimə yolladıqdan sonra mən də həmin sualları başqa bir nəfərə yollayıram. Amma demirəm ki, məsələn, bunu Oktay hazırlayıb. O, da cavablandırır. Və yalnız çapdan sonra hər iki tərəfə məlum olur ki, sualları kimin üçün tərtib edib və kim həmin suallara cavab verib. Artıq biz neçə nömrədir ki, bu layihəyə davam edirik. Bundan əvvəlki «duel» layihəsində mən insanları bir yerə yığa bilmirdim. Hər kəs özünə öz dostunu rəqib kimi görmək istəyirdi. Yox, biləndə ki, onun əleyhinə olan adamdır, həmin adamı sualları ilə aşağılamağa çalışırdı, təhqir etməyə cəhd göstərirdi. «Ulduz» jurnalı da dövlət orqanıdır. AYB-nin nəşridir. Ona görə də mən belə qərara gəldim ki, heç kim heç kimi tanımasın. Biləndə ki, dostudur, ancaq tərif yağdırmaqla məşğul olacaq.

- Burada yaş məhdudiyyəti var?

- Təbii ki, burda yaş məhdudiyyəti yoxdur, amma biz daha çox gənclərə və orta nəslə yer ayırırıq. Ayırmalıyıq da. Çünki bunu nə «Azərbaycan» jurnalı eləmir, nə də «Qobustan» jurnalı. Çünki «Azərbaycan» jurnalı almanaxdır. Biz bir az yeniliklər eləmək istəyirik, müəyyən mənada buna nail də oluruq, amma «Azərbaycan» jurnalı toplu şəklində dərc olunur. Onu da İntiqam Qasımzadə bir baş redaktor kimi belə görmək istəyir.

- Necə belə görmək istəyir? Bunlar fövqəlbəşərdirlər bəyəm? Söhbət dövlət orqanından gedir axı…

- Söhbət dövlət orqanından gedir. Bu aydındır. Bura dövlət nəşridir, sən istədiyin kimi hərəkət edə bilməzsən. Əgər «Ulduz» jurnalı mənim öz jurnalım olsaydı başqadır, «Ulduz» jurnalının hazırkı vəziyyəti tamamilə başqadır. Mən uzun illər dövlət teleradiosunda çalışmış adam kimi bunun fərqindəyəm. Biz bütün AYB üzvlərini çap eləməliyik. Biz buna məhkumuq. Bir adam AYB-nin üzvüdürsə, bu bizdən əvvəl çap olunmaq hüququnu üzvlük bileti ilə əldə edib. Və hər dəfə də gəlib başıma taqqıldadanda ki, mən bu birliyin üzvüyəm, sizdən əvvəl üzv olmuşam, sizdən qabaq çap olunmuşam, sən artıq onu çap etməyə bilmirsən.

- Belə artıq keyfiyyətli yazı çap etdirmək tendensiyası düşür aşağı…

- Təbii ki, o aşağı düşməlidir. Bir alternativ də var: orda elə yazıları çap etməliyik ki, həmin yazılarda maksimal keyfiyyət həddi gözlənsin. Yoxdur, onu gözləyə biləcək mətbu orqan yoxdur. Adamlar var ki, bir mətbu orqan yaradıblar, ancaq özlərini çap edirlər, heç kimi ora yaxın buraxmırlar. Bu nə dərəcədə ədalətlidir? Bir qrup öz mətbu orqanını yaradıb ancaq özünüreklamla məşğul olursa, bu da ədəbiyyata xidmət deyil axı. Amma bizim naşirlərimizin, bizim nəşrlərimizin problemi ondadır ki, bizdə yaxşı nümunələr olduqca azdır.

- Necə düşünürsən, AYB-nin orqanlarında AYB-yə müxalif olan bir gənc çap oluna bilər?

- Yüz faiz… Adlarını çəkim istəyirsənsə, kimlərə indiyə kimi müraciət etmişəm?

- Bəli, buyur…

- Seymur Baycana, Zahir Əzəmətə, Samir Sədaqətoğluna, Aqşinə, Qanturalıya… Bunlara şəxsən müraciət etmişəm.

- Bəs yazı göndərməmək üçün hansı arqumentləri gətiriblər? Bəhanələri nə olub?

- Onlar düşünür ki, biz müxalif düşərgəyik. Nə biz onlarda, nə də inlar bizdə çap oluna bilməz. Mən də deyirəm ki, bu səhvdir. Əgər biz bir yerdə çay içə, çörək yeyə biliriksə və ən azı mənimlə probleminiz yoxdursa, «Ulduz» jurnalında niyə çap olunmayasınız? Yaxşı, mən sizin mətbu orqanda niyə çap olunmayım? Mən bu tendensiyanı qəbul edə bilmirəm. Bir-iki nömrə bundan əvvəl mən Zahir Əzəməti Aqil Abbasla tərəfmüqabili kimi «21-21″ layihəsində çap etdim. Fikrim var Aqşini də, Seymuru da dəvət eləyim. Gəlsinlər bizdə bədii yazılarını vermək istəmirlərsə, heç olmasa müsahiblərini versinlər. Polemikalarda iştirak etsinlər.

- Yəni ilk addımı atırsınız…

- Mən sizin qəzetin vasitəsi ilə yenə müraciət edirəm ki, gəlsinlər çap olunsunlar. Mən poeziya haqqında məruzəmdə onların hamısının adlarını çəkmişəm. Həmid Herisçinin də, Azad Yaşarın da, Rasim Qaracanın da. Bizim ədəbi düşmənçiliyimiz yoxdur, bu birlik səviyyəsində, qrup səviyyəsində olan qarşıdurmalardır. Bizim mətbuat düşmənçiliyimiz yoxdur, bizim mətbu orqan düşmənçiliyimiz var. Mənim şəxsən kiminləsə düşmənçilik etmək niyyətim yoxdur. Kimsəyə deyə bilmərəm ki, mən səni çap eləmirəm. Yaxşı materiallar olmalıdır ki, biz də jurnalı çap edək. Bildiyiniz kimi AYB-nin orqanlarının dolanışıq səviyyəsi də çox aşağı səviyyədədir.

- Amma bunu əks tərəf o cür iddia etmir axı. Əksinə deyirlər ki, dövlətdən datasiya alır, dövlətin pulunu göyə sovurur və s. bu kimi iddialar səslənir.

- AYB-nin orqanları artıq iki ildən çoxdur ki, Azərbaycan Prezidenti yanında KİVDF-dən maliyyələşir. Bizim pulu ora ayırıblar və bildiyiniz kimi oranın da özünün mühasibatlığı var. Orda hər şey hesablanır. İşçilərin aylıq maaşı, qonorarlar və s. Mən keçən dəfə bunu «Azadlıq» radiosunda da demişdim. Mən burdan – «Ulduz» jurnalından 230 manat maaş alıram. Mənim iyirmi illik mətbuat kariyeram var, amma mənim aldığım maaş budur. Təbii ki, dolanmaq üçün kitablar redaktə edirəm, başqa bir dövlət jurnalı ilə əməkdaşlıq edirəm. Adi dolanışıq minimumlarımızı təmin etməliyik, burda verilən maaş isə onu reallaşdırmağımıza kifayət etmir. İlqar Fəhmi «Ulduz» jurnalında 180 manat maaş alır. Buna yüksək maaş demək olar? Amma Qanturalı «Kulis.az» saytında bizim iki şöbə müdirinin və mənim maaşımdan çox qazanır.

- Bu yaxınlarda mənə müsahibə verən şəxslərdən biri belə bir söz işlətdi ki, Anar müəllimin televiziyalara göndərdiyi siyahı var ki, verilişlərə ancaq onları dəvət edin. Bu iddia nə dərəcədə düzdür?

- (Gülür) Hər bir televiziya çox mühim strateji obyekt sayılır. Yazıçılar Birliyi ora necə deyə bilər ki, sən filankəsi çağır, filankəsi çağırma?!

- Deyirlər ki, tövsiyyə xarakterli məktub gəlib filankəsləri dəvət eləyin, filankəsləri yox.

- Oktay, nə vaxt ürəyin televiziyaya çıxmaq istəsə, mənə zəng vur…

Söhbətləşdi: Oktay Hacımusalı

Xalq Cəbhəsi.- 2012.- 4 aprel.- S.11.