Fikrət Qoca yaradıcılığında həyatilik

Şeir sənəti barədə mühakimə yürüdərkən biz tez-tez poeziyanın sehri, sirri, musiqisi barədə danışır, adətən anlaşılması asan olmayan, predmeti dəqiq müəyyənləşməyən qeyri-adi məfhumları, duyğuları atmağa çalışırıq. Şeirlərin fövqəltəbii stixiyası ilham pərisinin qüdrətindədir. Və bu da gözəldir ki, hər bir kəs, hər qabiliyyətli adam onları oxuyanda həyəcanlanır, belə anlarda özündə nəsə qeyri-adi dəyişiklik hiss edir. Poeziyanın sehrli atributları o zaman intəhasız kamilliyə qadir olur ki, müəllifin fitri istedadı, mənəvi təcrübəsi başlıca rol oynasın. Tarix ələyinin dibində qalan inciləri, dünyanın poetik antologiyasını vunderkindləri deyil, zəngin mənəvi təcrübəyə malik olan qüdrətli şəxsiyyətlər yaratmışlar. Bu yöndə Fikrət Qoca fenomenial bir sənətkardır.

Baltalandı qovaqların həyatı,

Qırqovullar çılpaq qaldı, qırıldı.

Meşə oldu bir yanıqlı bayatı,

Orda-burda kötükləri qaraldı.

Şair kainatın, anamız Yer kürəsinin oksigen balonları olan meşələrin orda-burda qaralan kötüklərindən qlobal fəlakətlərə yol başlandığının həyəcan təbilini vaxtında çalır, problemi qabardır. Bu, onun vətəndaş məsuliyyətinin, vicdanının səsidir. Sənətkar münasibəti zamanın dilmancına dönəndə xalqın sevgi və sayğısıyla qarşılanır, cəmiyyət onun problemlərini qabardan söz sahibinə ehtiram bəsləyir. Təsadüfi deyil ki, Dostoyevski Lissabon zəlzələsindən bir gün sonra qəzetdə fetin biganə bir şeirini oxuyandan sonra yazmışdı: «Xalq öz şairini meydanda basdırdı». Deməli, zəmanəsinin problemlərinə biganə olan sənətkar gələcək üçün də yaşarı ola bilməz. Və xalq şairi Fikrət Qocanın sənətkar xoşbəxtliyi həm də yazdıqlarının cəmiyyət, sakini olduğu dünya, vaxt və baxt üçün aktual olmasındadı. Bir sənətkar olaraq o, bəşəriyyət və insanlıq itkisinə dözümsüzdü. Onun təsvirində adi bir çiçək soluşu, budaq sınığı, qarışqa nizamının pozulması ağır itkidi. Fransa filosofu Marsel Prustun «Həqiqi cənnətlər itirilmişlərdir» təəssüfü Fikrət Qocanın yaradıcılığından küll halında keçir.

Həmin şeirlərdə zaman yaşayır. Bizim qayğı yükümüzə tab gətirən, dərd-sərimizə şərik olan qoynunda yaşadığımız zaman! Şeirlərin qüdrəti də məhz bundadır. Əgər səmimi qəbul etsək, həqiqətən Fikrət Qoca yaradıcılığı milli poetik fikrin ən böyük nailiyyətlərindən biridir. Zəngin Azərbaycan ədəbi ənənələri müqabilində bu cür nüfuz və şöhrət qazanmağın həddən artıq çətin olduğunu təsəvvürümüzə gətirsək, belə bir zamanda bunun nə qədər ağır olduğunu dərk eləyə bilərik.

Lakin unutmaq olmaz ki, ənənələr yalnız və yalnız müasirliyin gərdişində, yeni yaradıcılıq nümunələrində yaşayır.

Gəzdirərəm ürəyimdə bürkünü,

Dağlar geyib yaşıl yarpaq kürkünü.

Mən ömürdən burda keçən hər günü

Ömür saydım, hədər saya bilmərəm.

Bəli, Fikrət Qoca kimi sənətkarların nəinki hər günü, hər anı belə böyük bir ömür sayılır və hədər getmiş əslən sayılmaz. Mənə elə gəlir ki, Fikrət Qoca poeziyası bizdən sonra da gələn nəsillərin müasiri olacaq. Onun ürəkdən gəlmiş, səmimiyyət duyulan poeziyasının xalq ruhu, insan psixologiyası ilə bağlılığı, reallığı, insanlığı böyük məhəbbətlə tərənnüm edib sevdirməsi, vətəndaşlığı və ən əsası lirik düşüncə tərzi daim cazibə qüvvəsi ilə oxucuların qəlblərini ehtizaza gətirəcəkdir.

Gəl bir nəğmə oxuyaq,

Bir sözünü sən de,

Bir sözünü mən.

İkimiz də birdən oxuduq,

İkimiz də birdən dedik:

Vətən, Vətən.

Gör nə qədər səmimi və təmiz səslənir bu misralarda «Vətən» kəlməsi! Və bu şeir daim vətəninə bağlı, yurdunu canından artıq sevənlərin ürəyində yaşayacaq, müəllifini ölməzliyə qovuşduracaq. Bir şairə də ən vacib olan məhz budur!

Ədəbiyyatın, sənətin bitib tükənməyən, tükənməyəcək əzəli və əbədi mövzusunda, sənətkarların bütün zamanlarda dönə-dönə müraciət etdikləri hər bir bəşəri mövzuda Fikrət Qoca yazıb yaratmışdır. Onun poeziyasında məhəbbətin sehri, ucalığı, sevdanın qəlbi riqqətə gətirən qəribə şirinliiyi, ümid qapılarına dikilən baxışlar, sevən gəncin ürəyini qoparan sevgilisinin gül əllərindən giley-güzarı, şikayəti, hicran ümidinə qalmaq, hicrandan nicat gözləmək, qısqanclığın qəlbi yaxıb yandırması, qəlbdə fırtınalar qoparması, məhəbbətin neçə-neçə çaları, rəngi, acısı, şirini öz ifadəsini bütün ruhu ilə tapmışdır. Özü də emosional, musiqili, şairanə ifadəsini! «Heç ağlıma gəlməyib» şeirində sevən bir qəhrəmanın öz etirafını təsdiqləyən belə bir bənd var:

Sənə şirin söz demək,

Üzümə xoş baxmasan

Səndən küsmək, incimək

Heç ağlıma gəlməyib.

Daha sonra:

Gözlərin nə gözəlmiş,

Boy-buxunun elə bil

Arzulardan düzəlmiş.

Heç ağlıma gəlməyib.

Az qala sevən gəncə demək istəyirsən ki onsuz da ağlına gəlməyəcək, çox da özündən demə. Fikrin onun nəhayətsiz baxışlarında əriyəcək, hələ sevdiyinin baxışı, duruşu, boy-buxunu sənin qəlbini çox incidəcək, sən də dözəcək, dözməlisən. Başqa əlacın yoxdur! Axı ortada sevgi adlı sehr var.

Fikrət Qoca sənəti necə də təbiidir, səmimidir, ülvidi! Humanistliyi ilə seçilir. Ürəkdən gələndir. Məhz ürəkdən gəldiyi üçün də təsir edir, birbaşa ürəkləri fəth edir. Gözəl, təbii mənzərələr, lirik peyzaj ustasıdır Fikrət Qoca.

Fikrət Qoca lap başlanğıcdan öz səmimiyyəti ilə seçilən, boğazdan yuxarı pafos, patetikadan uzaq bir şair kimi tanınıb. Yəqin ki, kimsə onu nə vaxtsa boş, əsassız danışmaqda, sağa sola şişirtmə, yaxud kiçiltmələrdə qınaya bilməz. Lakin, məncə, Fikrət müəllim filmdəki söhbətlərində bu yöndən özü-özünü belə ötüb keçir. Tamaşaçı bu söhbətləri adi, gəlişigözəl sözlər kimi yox, ömür yaşamış, xeyir-şəri, yaxşı-yamanı dərk etmiş, nə dediyinin məsuliyyətini bilən, hər cür özünügöstərmək meyli və bayağı şöhrət hissindən uzaq bir şəxsin səmimi olduğu qədər ciddi, ciddi olduğu qədər səmimi «hesabatı» kimi dinləyir. Zatən bütün səmimi şeylər həm də ciddi olur. Məncə, ədəbiyata yeni gələn hər hansı bir gəncin bu söhbətlərdən əxz edəcəyi çox mətləblər var. Ən başlıcası isə budur: necə edəsən ki, ömrün yetmişinə alnı açıq, üzü ağ gələsən, milyonlarla tamaşaçı qarşısında durub öz kimliyini heç bir utanc hissi keçirmədən bəyan edə biləsən…

Oktay

Xalq Cəbhəsi.- 2012.- 25-27 avqust.- S.8.