Çağdaşları yazmasa…

Ədəbiyyat və incəsənət» qəzetinin redaktoru olmuş şair Qasım Qasımzadənin yazışmaları

1958-ci ildən 1963-cü ilə qədər «Ədəbiyyat və incəsənət» qəzetinin redaktoru olmuş şair Qasım Qasımzadənin 33 saylı şəxsi fondundakı yazışmaları diqqətimi cəlb etdi. Redaktor və müəllif arasındakı qarşılıqlı hörmət, səmimiyyət, xüsusilə yaradıcı həmkarlarının dərin inamını qazanan Qasım Qasımzadənin şəxsi fondundakı bir yazı və bir neçə məktublarda millilik, cəsarət, Əziz Şərif demişkən, onun qara, qaynar gözlərindən, ümumiyyətlə, bütün vucudundan» hiss olunurdu. Gələcək yazılarda digər redaktorların da mənəvi xəzinəmizdə olan şəxsi fondlarındakı maraqlı, tarixi sənədləri oxuculara çatdıracağıq. Mənəvi xəzinəmizlə ilk gündən əlaqə saxlayan Qasım müəllim kitablarının titul vərəqələrində yazmışdı: «Bizim milli ədəbiyyatımızın ən etibarlı qoruyucusu olan Azərbaycan Ədəbiyyat və İncəsənət muzeyinə (arxivinə-M.T.) müəllifdən yadigar. 7 fevral 1967-ci il. İmza, «Ədəbiyyat xəzinəsinə-yeni təşkil olunmuş arxivə, müəllifdən 29.06.66″. Mədəniyyət və ədəbiyyat incilərini hifz edən arxivə müəllifdən yadigar. İmza. 29 iyun 1966″. Azərbaycan Mərkəzi Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət arxivinə müəllifdən yadigar. 11 fevral 1969″.

Qasım müəllimə gələn məktublardan bir neçəsini diqqətinizə çatdırırıq.

Hörmətli Qasım! «Turaclıya gedən yol» haqqında bəzi qeydlərimi Sizə göndərirəm. Məncə, qəzetinizdə çap etmək pis olmaz, məsələni müsbət həll etsəniz və bu nömrədə buraxa bilsəniz. 12-də şəhərdə olacağam, mətbəədə yığılmış halda materialı mənə çatdırarsınız. Hörmətlə: Mirzə İbrahimov. 10.IX.58

***

Hörmətli Qasım! Bu parçada mən bəzi yerləri təzədən işləmişəm. Sizinlə görüşüb mülahizələrimi söyləmək üçün gəldim, lakin Sizi tapmadım. Xahiş edirəm, bu parçanı oxuyun və mətbəəyə bu nüsxəni göndərin. Hörmətlə: Mirvarid Dilbazi. 18.IX.58

***

Hörmətli Qasım müəllim! Mehdi Gülhərinin faciəli ölümü qəlbimi ağrıtdı. Onun şəkli ilə bərabər bu şeiri Sizə göndərirəm. Nəşr etsəniz, çox şad olaram. Şörmətlə: M.Dilbazi. 11.VI.1952

***

Hörmətli Qasım müəllim, səmimi salamlar. Sizə məlumdur, bir ilə yaxındır ki, mətbuatda çıxış edə bilmirəm. Bunun səbəbini sizə yazmaq yersizdir. Oktyabr bayramı münasibəti ilə yazdığımız bu oçerki Sizə ümidlə göndərirəm… Mənim vəziyyətim Sizin əməkdaşların hamısına məlumdur. Buna görə də mən redaksiyadan müvəqqəti güzəşt istəyirəm. Göründüyü kimi oçerki maşınkada yazdıra bilməmişəm. Hörmətlə: Əhməd Mirzəcəfərli. 21.X.58

***

Asiya, Afrika yazıçılar toplantısı bir nifrətlə bir sevgini dünya hayqıracaq: əsirlikdən, gerilikdən, zülmdən, sömürçülükdən, hərbdən nifrəti; hürriyət, xalqçılıq, milli bağımsızlıq, barış, ədalətli, bəxtiyar bir yazana sevgini.

Hazim Hikmət, 1958.

***

Hörmətli Qasım müəllim! Salamdan sonra bir şeyi xatırlamaq istəyirəm ki, əgər məsləhət bilsəniz, bu kitabım haqqında da «Cavan yazıçıların müşarivəsi qarşısında» başlığı altında bir söz deyin. Əvvələn bu kitabı bir sıra yoldaşlar, o cümlədən Arif müəllim Sizin qəzetdə yaxşılar sırasında çəkib. İkinci, uzaqda yaşayan yoldaşlardan birinin həmin başlıq altında xatırlaması pis olmaz… Dərin hörmətlə, H.Razi, mart, 1962.

***

Hörmətli yoldaş Qasım! Salam!

Sizə göndərdiyim bu məqalədə mən vacib bir məsələ qaldırıram. Bu yaxınlarda Yuxarı Salahlıda idim, üç gün orada qaldım. «Çətin yol» sərlövhəli romanım üçün əlavə material toplamağa getmişdim… Xahiş edirəm, çap olunmazdan əvvəl onu Mehdixan da oxusun. Bu, ona görə yaxşı olar ki, o məsələni və onun qoyuluşunu bilər. Yazıçı salamı ilə Cahanbaxış. 19. 22.1959

***

Salam Qasım! Sabitə yazdığım şeiri saxlamısınız ki, başqa şeirlər də versin. Buyurun, Sizə beş şeir daha verirəm. Xahişim budur ki, bu nömrədə bir yerdə çıxsın. Hörmətlə, imza, S.Rüstəm. 22 dekabr 1960.

***

Salam Qasım! Səmimi salamlarımı qəbul edin. Biz yenə Söhrab Tahirlə gəlib Moskvaya çıxdıq. Çox yaxşıdı ki, adam sevdiyi yerlərdən uzaqlaşdıqca onun haqqında ideal təsəvvürlər daha da möhkəmlənir. Ancaq bəzən darıxırıq da. Nə isə. Biz gələndə Siz məzuniyyətdən qayıtmamışdınız. Mən Ələkbər Ziyataya üç şeir (demək mümkünsə) verdim. Onlardan ağlınıza batanı olsa, çap eləyin. Bəyənməsəniz də özümdən inciməliyəm. Hər halda yaxşı şey olsa, bəyənərsiz. Ancaq bir şeyi yadınıza salmaq istəyirəm. Yadınızda varsa, Siz mənə öz otağınızda tapşırmışdınız ki, S.Tahirin «Bulaq» kitabı haqqında məqalə yazım. Mən də yayın istisində qəbir boyda evciyimdə oturub yazdım; siz getmişdiniz, məqaləni Ə.Ağayevə verdim. Onlar da çap etməyə söz verdilər, ha gözlədim, xəbər çıxmadı. İndi Sizdən çox xahiş edirəm ki, öz sözünüzün üstündə durub, məqaləni çap edin, yoxsa küsüb bir də elə məqalələr yazmaram, ədəbi tənqid bədbəxt olar. Burda məqaləyə baxdım, orda səhvən özbək yazıçısı «Muxtar Askar» əvəzinə, «Muxtar Auezov» (Qazax) yazmışam. (qələm səhvi). Bu yaxınlarda «Molodaya qvardiya»da oldum. 1961-ci ildə Sizi kitabınızın getməsi münasibəti ilə təbrik etmək olar. Bu qədər. Hörmətlə: Məmməd İbrahimov. 14.IX.60

***

Hörmətli Qasım! Danışdığımız kimi şeirləri keçən nömrəyə vermədim, bu nömrəyə verirəm. Xahiş edirəm, baxıb mətbəəyə göndərəsən. Sən ayın 14-15-də yəqin ki, gedəcəksən Riqaya, odur ki, özün bax, özün göndər, əldən-ələ düşməsin. Bəlkə görüşmədik, yaxşı yol. R.Rza. imza.10.VII.1961

***

Hörmətli dostum Qasım müəllim! İşimin kəsrətindən mən doğma qəzetimizdə iştirak etmək səadətindən mərhumam. İnşallah, bir aydan sonra Bakıya gələndə şəxsən görüşüb öz işlərimdən Sizə məlumat verərəm. İndi isə rusca «Lit.qazeta» üçün yazdığım məqaləmi və nəşriyyat üçün yazdığım ressenziyanı göndərirəm. Bəlkə maraqlandınız, çünki məqaləni ancaq sabah redaksiyaya verəcəyəm və onun nə vaxt çıxacağını demək çətindir. Çox ola bilər ki, əgər siz operativ hərəkət edib məqalənin tərcüməsini tez çap etsəniz, yaxşı olar. Resenziya isə hər bir yerdə çap edilmir, çıxmağı məncə, yersiz olmaz. Xüsusilə, mən biləsi, İlyasın bu romanı haqqında mənim dediyim sözləri heç kəs deməyib.

Əgər məqalənin və resenziyanın «Ədəbiyyat və İncəsənət» qəzetində çap edilməsinə müsbət baxsanız, rica edirəm, hər ikisinin tərcüməsini dostum Əkbər Ağayevə etibar edəsiniz və mənim salamımı ona yetirəsiniz. Mənim vaxtım o qədər çatışmır ki, öz məqalələrimi də tərcümə edib Sizə göndərə bilmirəm. Bu barədə gərək məni bağışlayasınız. Dostlara salam göndərməklə Sizin əlinizi sıxıram. 4.X.60. Hörmətlə, imza. Əziz Şərif.

***

Hörmətli Qasım müəllim! Məqaləni qəzetdə oxudum. Çox sağ ol. Ancaq yaşımı artırdığın üçün səndən narazıyam! Onsuz da çox olan yaşımı bir il də artıranda, mən bir dəfəlik hənalanmış qocaya dönmərəmmi? Bəs bizim dostluğumuz harada qalsın? Canın sağ olsun! Heç fikir eləmə. Bir il o yana, ya bu yana, nə fərqi var?

Əzizim Qasım! Bizim aspiranturanı qurtarmış tatar qızı Rezeda Qəniyevanın bu məqaləsini sənə göndərirəm. Məncə, məqalə maraqdan xali deyil, məlum olmayan tarixi rabitələr haqqında yeni materiallar verir. Özün də oxu. Bəlkə qəzet üçün istifadə etmək mümkün oldu. Çap eləsən, şad olaram.

Hələlik bu qədər.

Mənim başım qarışıb diplom işlərinə. Azərbaycan ədəbiyyatından 2 diplom müdafiə olundu. («S.Vurğun poeziyasında Lenin surəti» və «S.Rüstəmin siyasi lirikası») «Əla» və «yaxşı» qiymət verildi. Qalanları da hazırlanır. («Sabir satirasının xüsusiyyətləri», «Əhməd Cəmilin lirikası», «Mir Cəlalın yaradıcılığında vətəndaş müharibəsi», «»Ölülər» dinə qarşı» və s.). İnşallah, müdafiə qurtaranda oxuculara müfəssəl məlumat verərik. Salamımı dostlarım Əkbər Ağayevə, Məmməd Əkbərə və o birilərinə yetirməni rica edirəm. Əlini sıxıram, gənc dostum!

Hörmət və məhəbbətlə: Əziz Şərif. 16.IV.1962.

Maarif Teymur

Xalq Cəbhəsi.- 2012.- 23 fevral.- S.13.