«Azərbaycana gələn işçi miqrantlara hüquqi yardımlar göstəririk»

Sahib Məmmədov: «Hazırda ölkəmizdə məhkəmə vasitəsilə informasiyanın əldə olunması adi praktikadır»

Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin inkişafında ən fəal iştirak edən qeyri-hökumət təşkilatlarından (QHT) biri də Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasıdır (VƏHML). Birliyin fəaliyyəti və vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı üçün gördüyü işlərlə daha yaxından tanış olmaq istədik. Bu məqsədlə də təşkilatın rəhbəri Sahib Məmmədovla həmsöhbət olduq.

- Təşkilatınız nə vaxtdan fəaliyyət göstərir?

- Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqası 1997-ci ilin iyun ayında təsis olunub. Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən 18 mart 2000-ci il tarixində dövlət qeydiyyatına alınıb.

- Fəaliyyətiniz hansı sahələri əhatə edir?

- Təşkilatın əsas missiyası ölkənin sosial sferasında insan hüquq və azadlıqlarının təmin olunması istiqamətində hüquqi, ictimai, maarifləndirici və vəkillik fəaliyyətlərini həyata keçirməkdir. VƏHML sosial-iqtisadi hüquqların müdafiəsi, fundamental hüquq və azadlıqların təmin olunması istiqamətində də ixtisaslaşıb. Təşkilat işini əsasən monitorinqlər, məhkəmə çəkişmələri, ictimai kampaniyalar, maarifləndirmə və vəkillik fəaliyyətləri şəklində qurur. Təşkilatın müvafiq dövlət qurumları ilə əməkdaşlıq münasibətləri var.

- Təşkilatınızın daxil olduğu şəbəkələr var?

- Bəli. Daxil olduğu Milli Koalisiya və şəbəkələr var. Təşkilatımız Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Aparan Təşkilatların Məlumat və Əməkdaşlıq Şəbəkəsinə, Mədən Sənayesində Şəffaflıq Təşəbbüsü Koalisiyasına, Ədliyyə Naziri yanında Penitensiar Xidmət üzrə İctimai Komitəyə, Mədən Sənayesinin Təsirləri üzərində Vətəndaş Nəzarəti Şəbəkəsinə (Citizens Response Network) daxildir. Beynəlxalq koalisiya və şəbəkələrdən isə İnformasiya Azadlığı üzrə Vəkillik Şəbəkəsinin (FOI advocacy network) adını çəkmək olar.

- Bəs əməkdaşlıq etdiyiniz xarici təşkilatlar varmı?

- Polşada fəaliyyət göstərən İnsan Hüquqları üzrə Helsinki Fondu ilə əməkdaşlığımız var.

- Fəaliyyətinizi hansı proqramlar əsasında həyata keçirirsiniz?

- Bir neçə istiqamətdə proqramlarımız var. Bunlara şəffaflığın artırılması, dövlət, bələdiyyə və onlara bərabər tutulan subyektlərin informasiya resurslarına çıxışın asanlaşdırılması, strateji məhkəmə çəkişmələri, sərbəst toplaşmaq azadlığının təmin olunması istiqamətində vəkillik fəaliyyəti, korrupsiyaya qarşı mübarizə, ədalətli və əlverişli əmək şəraitinin yaradılması və məşğulluğun təmin edilməsi, neft sənayesinin təsirləri üzərində vətəndaş nəzarətinin təmin olunması, işçi miqrantlar və onların ailə üzvlərinin müdafiəsinin təşkili və insan hüquqları ilə bağlı beynəlxalq təşkilatlara (BMT Komitələrinə, Avropa Şurasının müvafiq qurumlarına) dövlət hesabatlarına alternativ hesabatların verilməsi daxildir. Bu proqramların hər biri ilə bağlı ayrıca fəaliyyətimiz var. Məsələn, strateji məhkəmə çəkişmələrinə aid proqramımız əsasında liqa tərəfindən son 5 il ərzində 300 məhkəmə çəkişməsi təşkil olunub. Onlardan bir qismi strateji məhkəmə çəkişmələridir. Uğurlu strateji məhkəmə çəkişmələrinə aid bir çox nümunələr göstərmək olar. Məsələn, ölkəmizdə ilk dəfə olaraq informasiya sorğusunu cavablandırmayan mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı məhkəmədə uduzub və tələb olunan informasiyanı təqdim edib. Bu yaxşı presedent yaradıb və hazırda ölkədə məhkəmə vasitəsilə informasiyanın əldə olunması adi praktikadır. Bizim torpaq mülkiyyətçiləri – bp, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti və Azərbaycan Respublikası Dövlət Torpaq və Xərtəçəkmə Komitəsinə qarşı məhkəmə çəkişmələrimiz olub. Bütün müdafiəni Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqası həyata keçirib. 2 il davam edən məhkəmədə Apellyasiya Məhkəməsi ölkənin yeni neft tarixində ilk dəfə olaraq torpaq mülkiyyətçilərinin şikayətini təmin edib. 15 nəfər mülkiyyətçinin şikayəti nəticəsində qəbul olunmuş məhkəmə qərarı presedent yaradır və daha 7200 mülkiyyətçiyə şamil oluna bilər. Strateji məhkəmə çəkişmələrinin həyata keçirilməsilə bağlı təşkilat Polşanın İnsan hüquqları üzrə Fondu, Londonda yerləşən Interights təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir. Hazırda VƏHML bir neçə strateji məhkəmə çəkişməsi həyata keçirmək niyyətindədir.

- Qeyd etdiniz ki, korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə bağlı da fəaliyyətiniz var. Mübarizəni hansı istiqamətdə aparırısınız?

- VƏHML ölkədə fəaliyyət göstərən Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Aparan Təşkilatların Məlumat və Əməkdaşlıq Şəbəkəsinin təsisçilərindəndir. Liqa ekspertləri Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən təsdiq olunmuş 2007-2011-ci illər üçün şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Milli Strategiyaya dair tədbirlər planının layihəsinin hazırlanmasına qoşulub. Liqa korrupsiyaya qarşı mübarizə istiqamətində fəaliyyətini şəbəkə daxilində davam etdirir.

- Bəs ədalətli və əlverişli əmək şəraitinin yaradılması və məşğulluğun təmin olunması ilə bağlı hansı fəaliyyətiniz var?

- Bu fəaliyyət təşkilatın uzunmüddətli planında davamlı şəkildə həyata keçirilən fəaliyyətlərdəndir. Təşkilat fəaliyyət göstərdiyi 11 il ərzində bu fəaliyyətlə bağlı 21 adda nəşr hazırlayıb, çoxsaylı treninqlər, konfranslar, debatlar təşkil edib və siyasət sənədləri (policy paper) hazırlayıb. Liqanın ölkənin 6 regionunda əsasən əmək və mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsilə bağlı hüquqi yardımlar göstərən ictimai qəbul otaqları fəaliyyət göstərib. Liqanın uzunmüddətli fəaliyyət planında təhlükəsiz əmək şəraitinin yaradılması, Əmək Məcəlləsinə dəyişikliklərə dair təkliflər hazırlamaq, məhkəmələrdə hüquqların müdafiəsini təşkil etmək kimi fəaliyyətləri nəzərdə tutulur. Bir az əvvəl də qeyd etdiyim kimi bizim işçi miqrantlar və onların ailə üzvlərinin müdafiəsinin təşkiliylə bağlı da proqramımız var. Liqa başqa ölkələrdən Azərbaycana gəlmiş işçi miqrantlara hüquqi yardımlar göstərir. İşçi miqrantların hüquqlarının vəziyyəti ilə bağlı hesabatlar hazırlayır. Liqanın uzunmüddətli fəaliyyət planında işçi miqrantlara və onların ailə üzvlərinə hüquqi yardımların göstərilməsi nəzərdə tutulur.

- Həyata keçirdiyiniz hansı layihələr olub?

- Azərbaycanda alternativ həmkarlar ittifaqlarının yaradılması və sosial-iqtisadi hüquqlarla, insan hüquqlarını müdafiə edən QHT fəalları üçün insan hüquqlarına dair seminarların təşkili, regionlarda icma əsaslı təşkilatların yaradılması, sosial-iqtisadi hüquqların təlimi, əmək hüquqlarına dair soraq kitabının nəşri, Bakıda və regionlarda əhalinin təminatsız hissəsinə pulsuz hüquqi yardımların edilməsi, total neft əməliyyatları zamanı sosial risklərin azaldılması, «Əmək hüquqları üzrə hüquqi yardım mərkəzinin yaradılması və «əmək münasibətlərini tənzimləyən sənədlər» adlı soraq kitabının hazırlanması və digər istiqamətlər üzrə layihələrimiz olub.

- Sosial-iqtisadi hüquqların təlimi ilə bağlı hansı işləri həyata keçirmisiniz?

- Bu layihə çərçivəsində ümumi tirajı 30 min olmaqla 6 adda yaddaş kitabçası nəşr olunub. Layihə çərçivəsində həmçinin «Kollektiv müqavilələri necə bağlamalı» adlanan broşür hazırlanaraq 600 tirajla nəşr olunub. Yaddaşlar və kitabçalar işçilər və həmkarlar ittifaqları fəalları arasında yayılıb. Layihə 2000-ci ildə həyata keçirilib.

- Bəs QHT fəalları üçün treninq-seminarların təşkili və yaddaşların nəşri ilə bağlı layihə əsasında hansı işlər görülüb?

- Bu layihə çərçivəsində Azərbaycanın 6 sənaye regionunda 4 günlük treninq-seminarlar təşkil olunub. Treninq-seminarlar əmək hüquqlarına həsr olunub. Layihə çərçivəsində əmək hüquqlarına dair 1000 tirajla soraq kitabı, əmək haqlarının və müavinətlərin ödənilməsi adlı 3000 tirajla kitabça və 5 adda və ümumi tirajı 50 min olmaqla «Fərdi əmək kontraktları», «İstirahət və məzuniyyət hüququ», «Fərdi əmək mübahisələrinin həlli qaydaları», «Əməyin və sağlamlığın mühafizəsi», «Qadınların əmək hüququ» adlı kiçik həcmli yaddaşlar hazırlanaraq nəşr olunub. Layihə çərçivəsində Azərbaycanda ilk dəfə olaraq sosial-iqtisadi hüquqlara dair internet səhifəsi də yaradılıb.

- Həmkarlar ittifaqlarının yaradılması ilə bağlı da layihəniz olub. Bu sahə üzrə hansı işləri həyata keçirmisiniz?

- Bu layihə 1999-cu ildə həyata keçirilib. Layihə çərçivəsində aparıcı sənaye sahələrinin işçiləri və həmkarlar ittifaqları fəalları üçün 10 treninq-seminar təşkil olunmuş və «Həmkarlar ittifaqı təşkilatını necə yaratmalı» adlı soraq kitabçası hazırlanaraq nəşr olunub.

- Hansı monitorinqləri həyata keçirmisiniz?

- Monitorinqlər müxtəlif istiqamətlər üzrə olub. Məsələn, Azərbaycan Respublikasında daşınmaz əmlak və əmək hüquqlarının təminolunma vəziyyətinin, informasiyanın əldə edilməsinin, dövlət orqanlarının qaynar xətt xidmətlərinin, şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə bağlı fəaliyyət planının icrasına hökumət nəzarətinin effektivliyinin, ünvanlı sosial yardımların verilməsinin və başqa sahələrin monitorinqini aparmışıq. Bu monitorinqə dair hesabatlar da hazırlamışıq. Həmin hesabatlarla istənilən vətəndaş təşkilatın saytına daxil olmaqla tanış ola bilər. Saytdan fəaliyyətimizlə bağlı daha ətraflı məlumatlar da əldə etmək olar. Saytın «linklər» bölməsində mütxəlif beynəlxalq təşkilatların rəsmi saytlarının linkləri də yerləşdirilib. Məsələn, vətəndaşlarımız BMT, BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Baş Komissarının, Avropa Şurasının,

İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin, Beynəlxalq Əmək Təşkilatının və digər beynəlxalq qurumların elektron ünvanları ilə tanış ola bilərlər.

Real CƏFƏRLİ

Xalq Cəbhəsi.- 2012.- 8 may.- S.10.