Beynəlxalq Sülh Günü

Dünya hələ də qanla qaynayan bir qazandır…

21 sentyabr — Beynəlxalq Sülh Günüdür. Sülh, insanlıq, azadlıq, bərabərlik, qardaşlıq… Xüsusən 20-ci yüzilin əvvəllərindən bu anlayışlar şüar səviyyəsində dünyanı başına götürdü. Mirzə Cəlil demişkən, «aləmlər mayallaq aşdı, yer-göy titrədi», dünyada əhəmiyyətli güc sayılacaq SSRİ kimi sosialist təməlli imperiya quruldu, habelə sosializm ideyasından güc alan xeyli dövlət bərqərar oldu. Ancaq azadlıq, bərabərlik, qardaşlıq olmadı ki, olmadı. Oldusa da, yarımçıq oldu, özünəqədərkilərdən demək olar, fərqlənmədi.

Sülh əslində olmadı. Çünki insanlıq dünyada bərqəqar olmadı.

Dünya qana bələnir, çıxış yolu görünmür, zorakılıq meydan sulayır. Bununla sülh yaranmaz. Bir çağlar sosializmin azdan-çoxdan etdiyini, indi demokratiya var gücüylə etmək istəyir: xalqları, ölkələri kökündən ayırmaq, eyniliyə salmaq insaniliyə qarşıdır. Düzünə qalanda, bəşər tarixində indiyə kimi doğruçu sülh olmayıb. Əgər insanlıq Yer üzündə var olmayıbsa, barış haradan olsun?! Bununla belə haçansa bəşərin insaniliyə, barış imkanına ümidi kəsilməyib. Yetər ki, insanlar, xalqlar, dövlətlər insanilik tələbilə yaşasınlar. Bəs necə olur ki, minillərdir elm, ədəbiyyat, incəsənətin bütün sahələri insanlıq, dinclik, barış çağırır, ancaq dünya hər gün daha da qana bulanır? Necə olur ki, başqasının balasının başını kəsən qatil öz balasından ötrü ölür? Bu, həm də o deməkdir ki, bəşər insanlıq acıdır, insanlıqdan tamam ayrılsa, ölər. Mütləq, qırılmaz, ardıcıl sülhü insanilik əsasında yaşamaqla yaratmaq olar.

İnsana, ulusa, dövlətçiliyə, bəşərin mahiyyətinə layiq insanlar yaranmalıdır ki, dünya eyniyyətdən çıxsın. Dünyanın barışla yaşamasını istəyiriksə, onun insani əlvanlığını yaratmalı və qorumalıyıq.

Tarix boyu insanlıq ədəbiyyatda, incəsənətdə öyüldü, di gəl, ictimai gedişlərdə, gerçəklikdə döyüldü, söyüldü. Bir sözlə, hələ ki, dünyada sülh bərqərar olmayıb. Sülh adına nə varsa, hamısı antisülhdür, antiinsanidir. Ayrı-ayrı ölkələrin dinc şəraitdə yaşamasında da bir şərtilik var. Sülh ilk olaraq insanların əhvalında bərqərar olmalı, insanlıqdan güc almalıdır. Tarix boyunca sülh mövzusu siyasətin əlində vasitə olub, bu üzdən də dünyada sülh yaranmayıb. Sülh əslində insanlıq hadisəsidir.

İndi sülh dünyada gərəkli bir hal kimi yalnız arzulanır — yaradılmır, gerçəkləşdirilmir. Çağdaş anlamda sülh ən yaxşı halda hansısa savaşın bitməsi, ya da savaşa ara verilməsidir. Buna isə yalnız təskinliyə yarayan sülh demək olar. Həqiqi, doğruçu sülh onda olacaq ki, bəşər özünün savaş imkanını bütünlüklə içindən siləcək, öldürəcək. «Sülh» sözünün başlıca sinonimi, ölçüsü insanlıqdır. Harada insanlıq var, orada sülh var. Əslində dünyada barışı yaratmadan «Sülh günü»nü qeyd etmək də qəribə görünür.

Bir də nədənsə «sülh» anlayışı həmişə savaşla qarşılaşdırmada üzə çıxır, yada düşür. Di gəl, o, özü bütün varlığıyla yaşamda görünmür, bilinmir. Adamlararası antiinsani ilişkilər dövlətlərarası ilişkilərə gedib çıxır. Çox zaman müharibələrin nədəni insanlardan qıraqda axtarılır, zamanın təbii, qaçılmaz hadisəsi kimi anlaşılır. Ancaq unudulur ki, əslində savaşın özülü insansızlıqdır.

Ölkələrarası ilişkilərin sülh şəraitində olmasının istəyiriksə, insanlarası münasibətlərin aliliyinə çalışmalıyıq. Ancaq siyasət o dərəcədə insanların, ölkələrin həyatının qaçılmaz, vazkeçilməz ünsürü sayılır ki, onsuz bəşər həyatını ümumiyyətlə, düşünmürlər.

Dünyada daim bir terror dalğası yaşanır. Terrorun yaratdığı psixologiya son dərəcə qəlizdir: nəticədə insanlar daim qorxu, narahatlıq, həyəcan içərisində yaşayırlar. Özəlliklə də XX yüzildə türk xalqları qədər terrora məruz qalan xalq tapmaq çətindir. Eləcə də Azərbaycanın ikiyə parçalanmasından bəri başımıza nə qədər bəlalar gətirilib. Bunlar terror deyil, bəs nədir? Özünə ardıcıl sülh, dinclik arzulayan ölkələrin başqasına qarşı terror cəhdi insansızlıqdan başqa bir şey deyil.

Qarabağda və ətraf bölgələrdə öldürülən soydaşlarımız barəsində dünya sanki heç nə eşitməyib. İndi «Ermənistan» adlandırılan ərazilərdə 24 il qabaq min bir zülmə məruz qalan soydaşlarımızın başına gətirilənlər xalis terrordur. Bu gün dünyaya insanlıqdan, barışdan danışmağa daha çox bizim haqqımız var. Çünki millət və dövlət olaraq heç bir xalqın torpağında gözümüz yoxdur, qəsbkarlıq duyğusuyla yaşamırıq. Belə bir çağda dünyaya sülh, barış düzənini yalnız türk xalqı gətirə bilər. Türk xalqları arasında türk mənəviyyatı əsasında birlik, yəni sülh örnəyi yaratmalıyıq. Bu, Türk ulusu olaraq bəşəri borcumuzdur.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) «Beynəlxalq Sülh Günü» münasibəti ilə yaydığı müraciətdə bu günü «silahların susmasına və qeyri-zorakılığa həsr olunan bir tarix kimi qeyd olunduğunu, sülhün qayğısına qalmaq, onu qorumaq və müdafiə etmək lazım gəldiyini» bildirib. Hər il Beynəlxalq Sülh günündə BMT qərargahında «Sülh zəngi» çalınır».

Beynəlxalq Sülh günü BMT-nin Baş Məclisi tərəfindən «qlobal atəşkəs və qeyri-zorakılıq, habelə bütün xalqları və insanları gün ərzində hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağıran gün» kimi təyin edilib: «Bu, silahların çox konkret səbəblər üzündən susdurulması deməkdir: bu, ona görə lazımdır ki, humanitar yardım daha asan yolla çatdırılsın, mülki vətəndaşlar mühasirəyə alınmış ərazilərdən təhlükəsiz keçid əldə edə bilsinlər, məhsullar becərilsin, dərhal məhv olmaq təhlükəsi olmadan sığınacaqlar tikilsin, qaçqınlar və məcburi köçkünlər onları öz evlərindən didərgin salan hərbi əməliyyatlardan fasilə əldə etsinlər. Sülh Günü ona görə lazımdır ki, beynəlxalq aləm üzləşdiyimiz təhlükə və problemlər barədə düşünmək üçün fasilə versin. Dünyanın bəzi hissələrində sülh və təhlükəsizlik üçün qorxu yaradan amillər yeni və daha qəddar terror aktları növləri, ağır silahların yayılması, transmilli cinayətkar şəbəkələrinin yayılması və bütün bu amillərin birləşmə və bir-birini gücləndirməsi kimi hallarda özünü biruzə verir».

Sülh günü BMT tərəfindən 29 il əvvəl (1981-ci ildən) təsis edilib. Dünyanın 192 ölkəsi yekdil olaraq bu qərarın lehinə səs verib. Dünya isə hələ də qanla qaynayan bir qazandır…

Uğur

Xalq Cəbhəsi.-2012.- 20 sentyabr.- S.14.