Qadınların cinsi
zorakılığa məruz qalması problemi
Müzəffər Baxışov:
«Bu tipli cinayət törədənlər ictimai qınağa
məruz qalmırlar»
Vamiq Şükürov: «Məhkəmələr
adətən az cəza verir»
Mehriban Zeynalova: «Bir çox hallarda
polisə gec müraciət edildiyinə görə,
zorakılıq faktını sübut etmək çətin
olur»
Son
dövrlərdə ölkədə baş verən cinayətlər
arasında seksual zorakılıqla bağlı cinayətlər
də var. Baş vermiş cinayətlərin qurbanları
siyahısında qadınlarla yanaşı, azyaşlı
qız və oğlanlar da var. Məsələnin ən dəhşətli
tərəfi isə odur ki, əksər hallarda
ört-basdır edilən bu cür cinayətləri tərədən
cinayətkarlar deyil, çox zaman qurbanlar ictimai qınaq
obyektinə çevrilir və cəmiyyətdən kənarlaşdırılır.
Bu isə cinayətkarlara yeni qurbanlar axtarmağa yaşıl
işıq yandırır. Yaxınlarda cinsi
zorakılığa məruz qalmış Zərdabın
azyaşlı sakini ictimai qınaq səbəbindən təhsil
hüququndan məhrum edilməsi və Beyləqan rayonu, Yeni
Mil kənd sakini Hahidə Bəşirzadənin intiharı həyəcan
təbili çalmağın vacib olduğunu göstərir.
Qeyd edək ki, 22 yaşlı Hahidəni zorla
qaçırmış evli şəxs sonradan onu geri qaytararaq
bakirə olmadığı ittihamını irəli
sürmüşdü. Çox təəccüblüdür
ki, hər iki hadisədə cinayət törədənlər
arxa planda qalıb və hətta hardasa onları haqlı
sayanlar da var.
Cinayət
Məcəlləsində şəxsiyyətin cinsi
toxunulmazlığı və azadlığı əleyhinə
olan cinayətlər sırasında 5 növ cinayət yer
alır. Həmin cinayətləri törədənlərə
qarşı 8 ildən 15 ilədək azadlıqdan məhrumetmə
cəzası nəzərdə tutulub. Bəzi ekspertlər belə
cinayət hadisələrini törədənlərə
qarşı cəzanın daha da sərtləşdirilməsini
təklif edirlər. Belə ki, insanları bu əməldən
çəkindirmək məqsədilə zorlama törədən
cinayətkarların cəza müddətinin 20 ilə qədər
uzadılması, hətta həmin cinayəti törədənlərin
əməliyyat yolu ilə axtalanması təklif olunur.
Yeri
gəlmişkən, zorlama hadisələri dünyanın bir
çox ölkələri üçün aktual problemdir. Bəzi
ölkələrdə insaniyyətə xələl gətirən
bu cür hallara qarşı qanunlar daha sərtdir. Məsələn,
Polşada yaxın qohumlarını və 15 yaşından
aşağı olan uşaqları zorlayaraq seksual xarakterli
cinayətdə suçlanan cinayətkarların kimyəvi maddələrlə
axtalanması ilə bağlı qərar qəbul edilib. Qanuna
uyğun olaraq, bu ölkədə internet vasitəsilə 15
yaşına qədər olan uşaqları yoldan
çıxaran pedofillər də axtalanır. İsraildə
isə bu cür insanlara qarşı «dekapeptil» adlı
preparatlardan istifadə edilir. Kimyəvi maddələr cinayətkarın
qanına yeridilir ki, bu da cinayətkarda zorlama vərdişini
yoxa çıxarır. Rusiyada isə hesab edirlər ki,
pedofiliya ilə məşğul olanların bu vərdişi
sağalmaz olduğu üçün onlar cəza
vaxtını başa vurduqdan sonra yenidən öz hərəkətlərini
təkrarlaya bilərlər. Ona görə də bu cür xəstə
və təhlükəli insanlara qarşı ciddi tədbirlər
görülür. Almaniyada zorlama hadisələrinin həddi
daha çox olduğundan gün ərzində ən azı
altı nəfər pedofil haqda axtarış elan olunur.
Rəsmi
statistikaya əsasən 2012-ci ildə zorlama və zorlamaya edilən
cəhdlərlə bağlı 28 fakt qeydə alınıb.
Onlardan 9 nəfəri ailədaxili zorakılığa məruz
qalıb. Cinsi təcavüzə məruz qalanların 50 faizi
yeniyetmə, 50 faizi isə 25-30 yaşlı xanımlardır.
Bir nüansı da qeyd etmək lazımdır ki, cinayət
törədənlərin bir çoxu çox kiçik
müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.
Onların bir çoxu isə cəzasının kiçik
hissəsini çəkir.
Yetkinlik
yaşına çatmış adamların yetkinlik
yaşına çatmamış 4-11 yaş arasındakı
uşaqlara qarşı seksual maraqları pedofiliya adlanır.
Bütün dünyada, xüsusilə də Avropa ölkələrində
pedofiliya əsas seksual cinayətlərdən biri hesab olunur.
Pedofillik daha çox kişilərdə müşahidə
olunur, qadınlarda nadir hallarda rast gəlinir. İnternet
pedofilliyin geniş yayılmasında böyük rol
oynayır. Statistikaya görə, ABŞ-da gündə 20 min
civarında uşaq pornoqrafiyası internetə yerləşdirirlir.
Bütün dünyada pornoqrafiya ilə geniş şəkildə
mübarizə aparılır. Amma basqınlar nəticəsində
ələ keçirilən pornoqrafik video-foto materialların
40 faizini uşaq pornoqrafiyası təşkil edir. Euronews məlumatına
görə, Avropada uşaqlar daha çox cinsi təcavüzə
məruz qalır. Bu tip hadisələrin çoxu
uşaqların yaxınları tərəfindən baş
verir. Avropa Şurasının son məlumatlarına görə,
on il əvvəl uşaqlara qarşı cinsi zorakılıq
müzakirəsi barədə
düşünülmürdü. Amma indi vəziyyət
çox çətindir.
Rəsmi
məlumatlara əsasən İsveç Avropada ən çox
təcavüz faktlarına rast gəlinən ölkələrdəndir.
Avropa ölkələrindəki təcavüzlərlə
bağlı olaraq Avropa Biriyinin dəstəklədiyi mənbənin
apardığı araşdırmaya görə, il ərzində
100 min isveçrəlidən 46-sı cinsi istismar və təcavüzə
məruz qalması ilə bağlı şikayət edir. Təcavüz
hadisələrinin yüksək olduğu bildirilən
İngiltərədə isə hər 100 min insandan 23-ü təcavüzə
məruz qalması barədə şikayət edir.
Araşdırmanın nəticələrinə görə,
İsveçdə ildə 5 min insan təcavüzə məruz
qalaraq polisə müraciət edir, lakin bu şikayətlərin
ancaq yüzdə 13-ü məhkəmədə
araşdırılır. Araşdırmaçılar, təcavüzlərin
çox olmasına səbəb kimi, əyləncəli həyat
və spirtli içki istifadəsini göstərirlər.
Qeyd
edək ki, cinsi sui-istifadəyə məruz qalan gənclər
zorakılıq ucbatından saysız-hesabsız psixoloji əzab-əziyyətlərə
düçar olurlar. Həmçinin bu, intahara da gətirib
çıxarır. Bu cür ölümlər, cinsi
zorakılıqdan xilas olmaq istəyənlərin seçim
azlığının dramatik ifadəsidir. Bir çoxu həddindən
artıq ruh düşkünlüyü, patoloji qorxu içində
olur, digərlərində isə travmalı stress əlamətləri
təzahür edir. Onlar həmişə yorğun
olduqlarına baxmayaraq, yata bilmirlər; onları qara basır,
iştahaları kəsilir, qaradinməz olur, və ya tənhalığa
qapılırlar. Cinsi təcavüzə məruz qalmış
qurban uşaqdırsa və sonra ona lazımi kömək
göstərilməyibsə, həmin uşaq uzun zaman bu təcavüzün
mənfi təsiri altında qalır. Bəzi hallarda isə
atalarının və ya ögey atalarının analarına və
özlərinə qarşı zorakı
davranışının şahidi olan qızlar,
zorakılıq olmayan evlərdəki qızlara nisbətən
zorakılığı ailədə evliliyin adi bir halı
kimi qəbul edirlər. Digər tərəfdən eyni
zorakılığın şahidi olan oğlanlar,
böyüdükdən sonra öz tərəf müqabillərinə
qarşı zorakı olurlar.
Problemin
kifayət qədər ciddiliyi nəzərə alınaraq
Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsi uşaqların
cinsi istismar və cinsi istifadədən müdafiəsinə
dair konvensiya qəbul edib. Avropa Şurasının baş
katibi Terri Devis bildirib ki, uşaqların cinsi istismar və
istifadəsinə qarşı mübarizədə heç bir
tərəddüd və laqeydlik olmalalıdır. Baş
katibin müavini Mod de Boer-Bukikkio isə sənədi
uşaqların əsas hüquqlarının dözülməz
dərəcədə pozulmasının
qarşısının alınması və bu hallarla
mübarizə istiqamətində üzv dövlətlərin
göstərdiyi səylərin gücləndirilməsinə əlavə
edilmiş həqiqi dəyər adlandırıb.
Hüquqşünas
Müzəffər Baxışov deyir ki, bir vaxtlar bu kateqoriyadan
olan cinayətlər sensasion cinayətlər
sayılırdı: «İndi istər telekanallarda, istər digər
Kütləvi İnformasiya Vasitələrində əxlaqi dəyərlərin
təbliğinin aşağı səviyyəyə enməsi
də buna təsir göstərir. Bu tipli cinayət törədən
şəxslər artıq ictimai qınağa məruz
qalmırlar. Bu da səbəblərdən biridir ki, bu
kateqoriyadan cinayət törətməyə meylli olan insanlar
artıq öz cinayətkar qəsdlərini həyata
keçirəndə ictimaiyyət tərəfindən
heç bir qınağa rast gəlməyəcəklərini
düşünürlər. Digər bir səbəb isə
belə cinayətlərin törədilməsinə daha
çox manyakların meyilli olmasıdır. Bu amillər
seksual xarakterli zorakılıq cinayətlərinin
yayılmasına münbit şərait yaradır».
Müzəffər
Baxışov söyləyir ki, son dövrlərdə ölkəmizdə
belə manyaklar tərəfindən bu kateqoriyadan olan cinayətlərin
törədilməsi sayı xeyli azalıb. Həmsöhbətimiz
bunu mütərəqqi hal kimi qiymətləndirir və məsələyə
ciddi fkir verməyin vacib olduğunu düşünür.
Sevgililər
günü münasibəti ilə dünya
qadınlarının şiddətə etiraz olaraq «Bir milyard
qadın rəqs edir» kampaniyasından sonra «Quardian» qəzeti
qadınların cinsi zorakılığa məruz qalması ilə
bağlı statistika dərc edib. Məqalədə qeyd olunur
ki, qadınlar ən çox yaxınları tərəfindən
şiddətə məruz qalır. ABŞ-da hər saniyədə
bir qadın həyat yoldaşı tərəfindən
döyülür. Misirdə qadınların 35 faizi evlilik illərində
ən azı bir dəfə zorakılığa məruz
qaldıqlarını bildiriblər. Məqalədə türk
qadınlarının 35 faizinə ərlərinin təcavüz
etdiyi də qeyd olunur.
Azərbaycan
Uşaq Birliyinin sədri Kəmalə Ağazadə təcavüzə
məruz qalmış Zərdab sakini Əminənin yuzlərdən
biri olduğunu bildirdi: «Əminə sadəcə, bir örnəkdir,
onun kimi yüzlərlə qızımız kömək
gözləyir. İcra hakimiyyətlərindəki qəyyumluq
komissiyaları, psixoloqlar, sahə müvəkkilləri bu ailələrlə
iş aparmalıdır. Hə olsun, bu ailə kənddə
yaşayır. Ailənin ünvanlı sosial yardım almaq barədə
məlumatı yoxdursa, qaydalar izah olunmalıdır. Ailə
yoxsul vəziyyətdədir. Azərbaycanda yüzlərlə Əminə
kimi ağır durumda olan qızlarımız var».
Cinayətkarların
cəzalandırılması məsələsinə gəlincə
hüquqşünas Vamiq Şükürovun bildirdiyinə
görə, konkret olaraq zorlama cinayətinə görə
ağır cəzalar verilir: «Bir çox cinsi zorakılıq
cinayətlərinin yüngül şəkildə cəzalandırılması
təbiidir. Məsələn, az yaşlı qızın
valideynlərinin razılığı olmadan, lakin öz razılığı
ilə evlənmək məqsədilə
qaçırılması cinayətdir. Məhkəmələr
bu zaman işin hallarını -evlənmək məqsədilə
bu cür cinayətin baş verməsini, bəzən
qaçırma hallarında cinsi əlaqə olduğuna və
oğlan azadlıqdan məhrum edildiyinə görə
qızların həyatlarında problemlərin yaranmaması
üçün yüngül cəza verirlər. Yaxud 16
yaşına çatmayanla 16 yaşına çatan şəxs
arasında cinsi əlaqə cinayətdir. Bu cinayətlərin
də məhkəmə baxışı zamanı qeyd edilən
hallara görə məhkəmələr adətən az cəza
verir».
«Təmiz
Dünya» İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova cəmiyyət
tərəfindən daha çox təcavüzkar deyil,
qurbanın günahlandırılması faktını önə
çəkdi: «Azərbaycan Uşaq Birliyi «Təmiz Dünya»
İctimai Birliyi ilə birgə Zərdabda baş vermiş
olayla bağlı baş prokurorluğa məktub göndərib.
Çox yaxşı ki, Baş Prokurorluq artıq məsələ
ilə əlaqədar cinayət işi qaldırıb. Hesab
edirəm ki, əsas məsələ cinayətə məruz
qalmış şəxslərin müdafiəsinin təşkil
edilməsidir. Çox zaman uşaq zorakılığı
halları haqda dəqiq statistika aparmaq çətindir.
Uşaqlar, eləcə də valideynləri hüquq-mühafizə
orqanlarına məlumat verməkdən çəkinirlər.
Digər tərəfdən isə zorakılığa məruz
qalan kəslər öz hüquqlarını bilmir. Bir
çox hallarda isə polisə gec müraciət edildiyinə
görə, zorakılıq faktını sübut etmək
çətin olur».
Ülviyyə Tahirqızı
Xalq Cəbhəsi.- 2013.- 13 aprel.- S.13.