“Tolerant mühiti
ilə seçilən Oğuz rayonu dini və milli
dözümlülükdə nümunəvi bölgədir”
Tarixçi
R.Nurməmmədov haqlı olaraq qeyd edir ki, separatçı
iddialarına, işğalçılıqlarına baxmayaraq,
sonda ermənilər heç nəyə nail olmayacaqlar: “Onlar əslində
heç nə əldə etməyəcəklər. Belə davam etsə, öz milli
varlıqlarının məhv olmasına aparıb
çıxaracaqlar. Əsrlər boyu olmasa
da, artıq iki əsrdir ki, biz ermənilərlə
yanaşı yaşayırıq və bu etnik münaqişənin
nəticəsi ermənilərin öz hərəkətlərinə
sağlam düşüncə ilə baxıb, yəni
buranın öz əzəli torpaqları
olmadığını dərk eləyib sağlam məntiqə
əsaslanıb qərar qəbul etmələrindən
asılıdır. 1920-ci ilin dekabrın
2-də imzalanan Gümrü müqaviləsinə görə
Zəngəzur və Göyçə gölü istisna
olmaqla Ermənistan cəmi 10 min kvadratkilometrlik ərazidə
formalaşmışdı.
Lakin Qafqazda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra ermənilər
Rusiyadakı himayədarları vasitəsilə eyni zamanda
1921-ci ildə yuxarı Zəngəzuru da ilhaq etdilər və
10 min kvadratkilometrlik bir ərazi sovet dövründə 29 min
kvadratkilometrlik bir əraziyə çevrildi. Qarabağ
savaşı dövründə isə ərazimizin 20 faizi
işğal olundu. Ermənistanın belə
“hegemonluğu” onun öz tarixi xidmətləri deyil. Bu ondan istifadə etmək istəyən, türk
dünyasına qarşı dostluq münasibətində
olmayan dövlətlərin onu müdafiə etməsinin nəticəsidir.
Faktiki olaraq, ermənilərin Şuşanın
işğalını, Xocalı faciəsini kimlərin köməyi
ilə törətdiyini xatırlayaq. Bu
gün Ermənistan Rusiyanın forpostuna çevrilib – Rusiyadan
tamamilə asılı, onun siyasətini həyata keçirən
əyalət canişinliyidir. Dövlət
siyasətində müstəqillikləri yoxdur”.
Tədqiqatçı
Azərbaycan hökumətinin bütün hallarda müharibə
tərəfdarı olmadığını vurğulayır:
“Sülh dövründə atalar oğulların çiynində,
müharibə dövründə oğullar ataların
çiynində o dünyaya gedir. Və bunu
heç bir dövlət başçısı arzulamaz.
İstər qələbə qazanılsa, istər
məğlubiyyət olsa, müharibə itkidir. Amma Azərbaycan
dünya ölkələri arasında iqtisadi, siyasi
mövqeyini möhkəmləndirməklə, eyni zamanda hərbi
potensialını, gücünü artırmaqla mövcud vəziyyəti
diqtə edə bilər. İldən-ilə Azərbaycanın
hərbi baxımdan gücü artır, bu gün bizdə təkcə
hərbi büdcəyə ayrılan vəsait Ermənistanın
dövlət büdcəsindən artıqdır. Əgər Ermənistan rəhbərlərində
bir az da olsa sağlam düşüncə varsa, onlar öz
millətinin məhv olmasını gözləmədən
barışığa can atmalıdırlar”. Tarixçinin fikrincə, barışıq yalnız
Azərbaycanın tarixi torpaqlarının geri
qaytarılması yolu ilə mümkündür.
R.Nurməmmədov
söhbətində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
həllindən sonra millətlərarası münasibətlərin
tənzimlənməsi ilə bağlı fikirlərini də
bölüşüb: “Kitabi-Dədə Qorqud dastanlarında
oğuzlar üçün ibrətamiz nüans var.
Oğuzların başına gələn bəlaların səbəbi
unutqanlıq, düşməni saymamaq və
ehtiyatsızlıqdır. Bu
unutqanlığın nəticəsidir ki, XX əsrdə biz 4
dəfə ermənilərin Azərbaycan xalqına
qarşı törətdikləri soyqırımın
şahidi olmuşuq. Hər dəfə də bunu unudaraq
özümüzə onlardan kirvə, dost tutmuşuq. Amma
tarixi təcrübələr göstərir ki, milli təfəkkürün
inkişafı eyni
zamanda tarixi təcrübə əsasında həyata
keçirilməlidir. Gənc nəslə vətənpərvərlik,
torpağa, soykökə bağlılıq hissi, torpaq itkisinin
nə olduğu aşılanmalıdır. Gənc Vətənini
sevdikdə, dəyərini anladıqda öz torpağına
bağlı olar və onun əldən verilməməsi
üçün çalışar. Azərbaycan
həmişə digər xalqlara, millətlərə
açıq olub. Amma bəzən ifrat
tolerantlığımız, ürəyiaçıqlığımız,
öz evimizdə düşmənə də yer verməyimiz
belə fəlakətlərə gətirib
çıxarır”.
Müsahibimin
sözlərinə görə, bu tipli acı təcrübələrin
tariximizdə bir daha təkrarlanması real deyil:
“Düşünürəm ki, Qarabağ münaqişəsi,
erməni separatçılığı kimi acı təcrübələr
heç vaxt bu acı təcrübə təkrarlana bilməz.
Tariximizə nəzər saldıqda Azərbaycan
torpaqlarında ərazi iddiasında olan bəzi
separatçı qüvvələr istisna olmaqla,
bütövlükdə xalqı nəzərdən
keçirdikdə belə şeylər baş verə bilməz.
Bayaq da qeyd elədim, azərbaycanlılarla ermənilərin
tarixi birliyi olmayıb. Çünki ermənilər
bu əraziyə yeni gəldiyindən qaynayıb-qarışma
olmayıb. Amma digər xalqlarla münasibətlərə
gəlincə, onlar ümumdüşmənə qarşı əsrlərlə
çiyin-çiyinə bir yerdə vuruşublar. Ulu öndərin bir ifadəsini xatırlatmaq istərdim.
O qeyd edirdi ki, Azərbaycanda yaşayan hər bir vətəndaş
milliyyətindən, dinindən və əqidəsindən
asılı olmayaraq Azərbaycan üçün qiymətlidir,
ölkənin dəyərli vətəndaşıdır, azərbaycanlıdır.
Bu nöqteyi-nəzərdən yanaşdıqda
biz ilk növbədə Vətənə, torpağa sadiq
insanların birliyini möhkəmləndirməliyik.
Tolerantlıq
həmişə
Azərbaycanın
milli sərvəti olub
Azərbaycanda nə vaxtsa baş vermiş etnik separatizm
ancaq xaricdən maliyyələşdirilib və kənardan idarə
olunub. Azərbaycan daxilində belə parçalanmalar
üçün sosial baza yoxdur. Belə
qüvvələr ölkə ərazisində yaşayan
savadsız, öz tarixini bilməyən, soy-kökünə
bağlı olmayan insanlardan istifadə etməklə müəyyən
çaxnaşmalara gətirib çıxardılar. Məhz
Azərbaycan xalqının milli birliyinin nəticəsidir ki, Lənkəran-talış
hadisələrində, istərsə də separatçı
Sadval hərəkatının qarşısının
alınmasında həm talışlar, həm ləzgilər
həm də digər xalqların nümayəndələri
tarixi birliklərini bir daha nümayiş edərək sübut
etdilər ki, bu yurdu özlərinə Vətən seçiblər
və bu torpağa həmişə
sadiqdirlər.
R.Nurməmmədov
ümumilli lider Heydər Əliyevin azərbaycançılıq
ideyasının milli birliyin formalaşmasındakı rolundan
da söz açıb: “Mən də hesab edirəm ki,
90-cı illərdə Azərbaycan dili səhvən türk
dili elan edildi. Bu o demək deyil ki, Azərbaycan
xalqı türk əsilli deyil. Türk xalqının
müxtəlif qolları var, məsələn, özbəklər,
qazaxlar, qırğızlar, qaqauzlar, yakutlar və sair... Onlardan biri də azərbaycanlılardır. Yəni bizim də soykökümüzü türk
etnosları təşkil edir. Azərbaycan
xalqı tarixin müxtəlif dövrlərində bir –birinə
qaynayıb qarışan etnik qrupların milli birlik
formasıdır. Azərbaycan xalqı,
soykökündə, əlbəttə,
türkçülük ideologiyası, türk xalqı
durmaqla, daha üstün birlikdir. Azərbaycan
xalqı hələ eramızdan əvvəl, 4-3-cü əsrlərdə
Albaniya və Atropatena dövlətlərinin mövcud
olması ilə yaranmağa başladı. VIII əsrdə oğuz etnoslarının
üstünlük təşkil etməsi ilə
formalaşdı və XI əsrdə intibah mədəniyyəti
dövründə Azərbaycan dilinin əsas ünsiyyət
vasitəsinə çevrilməsi nəticəsində bir xalq
kimi təşəkkül tapdı. XIX əsrin
ikinci yarısında isə Azərbaycanda kapitalist münasibətlərinin
inkişafı nəticəsində o daha bir üstün
qurumda- Azərbaycan milləti formasında birləşdi.
Azərbaycan xalqının təşəkkülü
bu ərazidə yaranmış tarixi etnik milli birliyin
inkişaf təzahürüdür. Azərbaycan
xalqı buraya haradansa kənardan gəlməyib və burada
soykökündə türk dayanmaqla türk ailəsinə
daxil olan müstəqil bir xalqdır”.
Tarixçinin bildirdiyinə görə, tolerantlığın həyat tərzimiz kimi formalaşmasında türk xarakteri, türkçülük və islam amillərinin özünəməxsus rolu var: “Yenə də Kitabi-Dədə Qorqud dastanına müraciət etməli olacam. Orada türklərə yad olan cəhətlər də qeyd olunub. Hansı cəhətlər türklərə yaddır? Yatanın başını kəsmək, qaçanı qovmaq, hiylə ilə qələbə çalmaq. Eyni zamanda türklər aman istəyəni həmişə bağışlayıblar. Həmçinin türklər onlara sığınan, onlara pənah gətirənlərə həmişə öz evlərində yer ayırıblar, bu nöqteyi-nəzərdən də Azərbaycan xalqı türkçülüyə xas olan bu keyfiyyətlərdən xali deyil. Yəni, Azərbaycan xalqı da tarixin müxtəlif dönəmlərində öz yurdunu digər xalqların üzünə açıb, burada müxtəlif xalqlar yerləşib. Kimlər ki bu dəyərlərə sadiq qalıb, onları qiymətləndirə bilib bu gün də Azərbaycan xalqı ilə bir yerdədir. Kimlər ki ermənilər kimi nankor çıxıb onların təbii ki, cəzası son nəticədə xalq tərəfindən veriləcək. Birinci növbədə Azərbaycanın milli xarakterindən irəli gəlir-barışqanlıq, digər millətlərə humanist münasibət. Digər tərəfdən Azərbaycanın mənəviyyatında əsas yerlərdən birini tutan İslam dinidir. Azərbaycan əhalisinin təxminən 95-96 faizi İslam dininə etiqad edir. Və dinlərin ən mükəmməli İslam sonuncu peyğəmbər Həzrəti Məhəmməd tərəfindən bəşəriyyətə çatdırılan Qurani-Kərimə əsaslanır. Quranda təkallahlı dinlərə dözümlülük var”.
Tədqiqatçı Azərbaycanda tolerantlığın dərin köklərə və çoxəsrlik tarixə dayandığını əyani faktlarla diqqətə çatdırıb: “Təsadüfi deyil ki, hətta Roma Papası da Azərbaycanı dini tolerantlıq baxımından “unikal ölkə” adlandırıb. Azərbaycan dövlətinin milli tolerantlıq sahəsində siyasəti çox yüksək səviyyədədir. Tarixən də belə olub, indiki dövrdə də belədir. Ölkəmizdə tarixin müxtəlif dövrlərində müxtəlif dinlərə xoşgörü münasibəti bəslənib. Şah Abbas xristian kilsəsinin tikintisinə köməklik göstərib. Hacı Zeynalabdin Tağıyev öz vəsaiti hesabına xristian kilsəsi tikdirib. Və Tağıyevin maliyyə vəsaiti ilə Dağıstanda kumık dilində onların qəzeti də çap olunub. Azərbaycanda bu gün də azsaylı xalqların öz nəşrlərini buraxması, dövlət səviyyəsində təhsil alması üçün hər cür şərait yaradılıb. 70 ilə yaxın bir müddətdə keçmiş sovet ideoloji təbliğ maşınının işlədiyi və hökm sürdüyü keçmiş SSRİ mühitində yaşamasına baxmayaraq, xalqımız daim mənəvi-dini dəyərlərə, sərvətlərə əsaslanan humanist meyilləri yaşadıb. Bunun da nəticəsində hazırda Azərbaycan xalqı yüksək dövlət dəstəyi və qayğısının fonunda ən yüksək mənəvi-əxlaqi davranış nümunələrini özündə təcəssüm etdirməkdə və örnək təşkil etməkdədir. Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra İslam ənənələrinə əsaslanan müqəddəs bayramların dövlət tərəfindən qeyd olunması, hər bir vətəndaşa etiqad azadlığından yararlanmağa maksimum şəraitin yaradılması, eləcə də müxtəlif millətlərin və dinlərin nümayəndələrinə istənilən şərait və şərtlərdə yüksək səviyyəli diqqət və qayğının göstərilməsi ölkəmizdəki mövcud humanitar dəyərlərin, eyni zamanda, münasibət və meyillərin inkişafına yüksək stimul verib. Bu da, şübhəsiz, Azərbaycanı yüksək səviyyəli dəyərlərin daşıyıcısı olan müxtəlif xalqlar və dinlərin nümayəndələrinin yanaşı yaşadığı ideal və arzuedilən məmləkətə çevirib”.
(Ardı var)
Sevinc
MÜRVƏTQIZI
525-ci qəzet.-
2013.- 24 avqust.- S.30.