«Rəssam əsərlərinin
satılması ucun bir
siyasət qurmalıdır»
Fərhad Xəlilov: «Onlar
fikirləşirdilər ki, uzun saçlı azad bir adam Rəssamlar
İttifaqının sədrliyində bir il belə qala bilməz»
Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının sədri
Fərhad Xəlilovun APA-ya müsahibəsi
- Son
vaxtlar Rəssamlar İttifaqına üzv qəbul edilməməsi
barədə fikirlər səslənir…
- Bu
yanlış fikirdir. Hazırda Rəssamlar
İttifaqının 1500-ə yaxın üzvü var. Bu onu
göstərir ki, Rəssamlar İttifaqı ən
böyük yaradıcı təşkilatlardan biridir.
İttifaqda doqquz peşəkar bölmə fəaliyyət
göstərir. Bu bölmələrin sədrləri üzv
olmaq üçün kifayət qədər ərizə
yığıldıqdan sonra Rəyasət Heyətinə
müraciət edirlər və müzakirələrdən
sonra gün təyin olunur, namizədlərin əsərlərindən
ibarət sərgi açılır. Rəyasət Heyəti səsvermə
yolu ilə həmin sərgidən bəyənilən işlərin
müəlliflərini ittifaqa üzv qəbul edir. Demək olar
ki, sərgiyə buraxılan namizədlərdən heç
kimin sənədləri geri qaytarılmır. Səsvermə
çox demokratik keçir. Çalışırıq ki,
ittifaqda orta təbəqədən olan rəssamlar da geniş
təmsil olunsun. Yaradıcılıq üçün
mühit və rəqabət güclü faktordur.
Özünüz şahid oldunuz ki, Gənclər Günü
38 gənc rəssam ittifaqın Gənclər Birliyinə qəbul
olundu. Onlar yuxarı kurs tələbələridir, Gənclər
Birliyinə üzv olmaq o deməkdir ki, təhsillərini
bitirdikdən sonra avtomatik olaraq ittifaqın üzvü
olacaqlar.
-
Ümumiyyətlə ittifaqa üzv qəbul edəndə
hansı keyfiyyətlər nəzərə alınır?
- Ən
başlıcası rəssam istedadlı olmalıdır. Rəssamlar
İttifaqı peşəkar bir qurumdur. İndiki dövrdə
bir çox qeyri-peşəkar, həvəskar rəssamlar da
var. Onların rəssamlıq təhsili yoxdur, amma aralarında
bir çox maraqlı rəssamlar var. Bir vaxtlar onların bir təşkilatı
var idi. Təşkilat dağıldıqdan sonra Rəyasət
Heyətinin qərarı ilə onları öz
ittifaqımızda birlik kimi qəbul etdik. Bundan əlavə
ittifaqın tərkibində gənc, peşəkar rəssamların
və karikaturaçı rəssamların birliyi fəaliyyət
göstərir. Biz ittifaqın üzvü olmayan istedadlı rəssamlar
üçün də sərgilər təşkil edirik. Onlar
üçün hər zaman qapımız
açıqdır. Mən bir vaxt Şəkidə bir rəssamla
tanış olmuşdum. Çox istedadlı olduğu
üçün onu ittifaqa qəbul etməyi təklif etdim. O,
özü çaşıb qaldı ki, bəs mənim
heç bir sərgim olmayıb axı, necə qəbul edəcəksiniz?
Yəni, o vaxtlar hansısa ittifaqa qəbul olmaq
üçün gərək rəssamın bir neçə sərgisi
keçirilməli və Moskvada Ümumittifaq sərgisində
iştirak etməli idi. Bu isə çox çətin idi. Biz
onu ittifaqa qəbul etdik və bu, o vaxt üçün
görülməmiş hadisə oldu. Mən indiyə kimi ikinci belə bir hadisəni yada sala bilmirəm. Bu, həmin rəssam üçün istisna hal idi. İndi Rəssamlar İttifaqının
üzvü olmaq istəyən elə bir istedadlı rəssam varsa, biz istisna olaraq onu ittifaqa qəbul
etməyə hazırıq.
Yəni,
istedad hər şeyin göstəricidir.
Biz həmçinin ittifaq üzvü olmayan istedadlı rəssamlar üçün
də fərdi və ya ümumi
sərgilər təşkil
edirik.
- Azərbaycanda rəssamlığın
indiki vəziyyətini
necə qiymətləndirirsiniz?
- Ən vacib şərt rəssamın
azad olmasıdır. İndiki dövrdə
ən böyük üstünlüyümüz də
budur. Sovet hakimiyyəti dövründə
dövlət yaradıcılıq
ittifaqlarının işinə
çox qarışırdı.
Rəssam azad fikirli olmalıdır. O vaxt
kommunist ideologiyası
çox güclü olduğundan rəssamlar çox əziyyət çəkirdilər. Çünki, onların hər bir əsəri sərgidən qabaq və ya sərgi
zamanı yoxlanılırdı.
İndiki dövrdə dövlət
bizə hər bir cəhətdən yardım etsə də, işimizə qarışmır. Rəssamlar ürəklərində
nə varsa, onu azad şəkildə
təsvir edə bilirlər.
- Azərbaycanlı rəssamların
əsərlərinin dünya
hərraclarında satışa
çıxarılması üçün
əsas şərt nədir?
- Əsər ilk növbədə
maraq yaratmalıdır. Sənətin dəyərini bilən və dünya sənətində sözləri
keçən insanlar bu əsər haqqında müxtəlif fikirlər söyləməlidir.
Bundan sonra əsəri tanımış hərraclara
çıxarmaq olar.
Rəsm əsərlərinin satış
biznesi dünyada ən güclü biznes sahələrindən
biridir. Gərək rəssamın adı
dünya bazarında tanınsın ki, əsər alğı-satqısı
ilə məşğul
olanlar da əsəri satmağa maraqlı olsunlar. Əsəri dünya bazarına çıxarmaq isə çox çətin məsələdir. Bu, beş və ya on ilin işi
deyil. Məşhur rəssamların dünya bazarlarında öz imici var. Düzdür, Azərbaycanın
tarixində dahi rəssamlar olub, amma mədəniyyətimiz
dünyada hələ
yeni tanınmağa başlayır. Bunun üçün
vaxt, mədəniyyət
siyasəti və rəssamın uzun illər boyu çalışması lazımdır.
- Bəs bu istiqamətdə
hansı işlər görülür?
- Rəssam əsərini yaradır. Əsərin dünyada tanınması
üçün bu işlə məşğul
olan savadlı, təcrübəli menecer olmalıdır. Azərbaycanda isə belə menecerlər yenicə yetişməyə başlayır.
Hazırda demək olmaz
ki, bizim dünyada tanınmış
menecerlərimiz var. Dünya
hərraclarında sözü
keçən menecerlərlə
işləmək lazımdır.
Bu menecerlərin yaranmasına savad, vaxt və təcrübə
lazımdır. Biz istəyirik ki, bütün bunlar bir gündə əmələ gəlsin.
Bu isə mümkün
deyil.
- Bu işdə professional olan xarici menecerlərlə işləmək olmaz?
- Əlbəttə olar. Yeni müstəqillik
qazandığımız dövrdə
bir neçə ölkədən menecerlər
gəlmişdi. Onlar rəssamlarla
müqavilə bağlamaq
istəyirdilər. O vaxt
rəssamların dünya
bazarından xəbərləri
yox idi. Həmin menecerlər də bundan istifadə etmək istəyirdilər.
O dövrün sənət
əsərləri alınıb-satıldıqdan
sonra Sovet sənətinə də maraq soyudu. İndiki dövr
dünya hərraclarında
peşəkar kimi tanınmaq üçün
yeni bir mərhələdir. Bunun üçün
peşəkar menecerlərlə,
sənətşünaslarla və digər bu işlə məşğul olan insanlarla çalışmaq
lazımdır.
- Belə bir fikir
var ki, rəssam
ilk dəfə öz əsərinə hansı
qiyməti versə, əsərləri həmişə
həmin qiymətə
satılacaq. Bu fikirlər razısınız?
- Rəssam öz əsərlərinin satılması
üçün bir siyasət qurmalıdır.
Lakin, əsərini nə qədər baha satmağa çalışsa da, əgər əsərə
maraq yoxdursa, baha qiymət qoymaqla iş düzəlmir. Rəsm əsəri sənəti
bilən və sevən insanlarda maraq yaratmalıdır.
- Azərbaycanda rəssamların
əsərlərini satmaq
üçün yetərincə
şərait varmı?
- Təşkil olunan hər bir sərgi
demək olar ki, satış sərgisidir. Eyni zamanda Bakıda
bir çox qalereyalar mövcuddur.
Əsərlərin emalatxanalarda satılmasına
da pis baxmıram.
Əsərlər yaradılır və
satış yerləri
də mövcuddur.
Bizim bir arzumuz var
ki, sənətsevərlərin
və əsər alanların sayı çoxalsın.
- Bir neçə ay öncə İçərişəhərdə
yerləşən Miniatür
Sənət Mərkəzini
özəlləşdirdiyiniz haqqında xəbərlər
yayılmışdı…
- Sovet dövrünün süqut ərəfəsində
olduğu dövrdə
belə anonim müəllif tərəfindən
yazılan yazıların
çap olunması və ərizələrinin
qəbulu qadağan idi. İndi isə belə
deyil. Bu ittihamlar müəllifsiz çap olunduğuna görə, naməlum müəllifin sözlərini
ciddi qəbul etmədim. Ona görə ki,
mən boşluğa cavab verə bilmərəm. Lakin, bu
sizi maraqlandırırsa,
Sizə cavab verə bilərəm.
Qalereya özəlləşdirilməyib və hazırda orada Rəssamlar Klubu, Miniatür Mərkəzi və Müasir İncəsənət
Mərkəzi fəaliyyət
göstərir. O vaxt
oranı özəlləşdirə
bilərdik, lakin buna ehtiyac yox
idi. Oranın təmirə ehtiyacı
vardı, böyük
çətinliklə imkan
tapdıq və təmir etdirdik. Ora bu gün rəssamların
ən sevimli yeridir.
- İndiki dövrdə
hansı rəssamların
yaradıcılığını bəyənirsiniz?
- Azərbaycanda hər zaman istedadlı rəssamlar olub və bu gün
də var. Məsələn,
Adil Yusifov, onun həyat yoldaşı Zərnişan
Yusifova, Emin Əsgərov, Anar Hüseynzadə, Rəşad
Babayev, gənc rəssamlar Fərəc Rəhmanov, Arif Əmirov, Fərhad Fərzəliyev, Budunoy Haqverdiyev və Həsən Haqverdiyev qardaşları çox istedadlıdırlar. Adlarını çəkdiyim və çəkmədiyim bir çox rəssamların tanınmasında Rəssamlar
İttifaqının da
əməyi var. Bu yaxınlarda
Rəssamlar İttifaqı
İçərişəhərdəki qalereyada çox istedadlı rəssam Arzu Rzayevin fərdi
sərgisini təşkil
etdi. O bir rəssam kimi formalaşsa da, çox təvazökar olduğu üçün
tanınmır. O, bizim
üçün yeni bir rəssam idi.
- Artıq neçə ildir ki, ittifaqın
sədrisiniz. Bu hələ də Sizə qəribə gəlmirmi?
- Məni o vaxt rəssamlar seçib. Əvvəllər Rəssamlar İttifaqının
sədri postuna namizəd həmişə
Mərkəzi Komitə
tərəfindən irəli
sürülürdü. Sonra həmin namizəd Rəssamlar İttifaqının
partiya təşkilatı
vasitəsilə qurultayda
irəli sürülür
və ona səs verilməsi demək olar ki, təşkil olunurdu. İlk dəfə mən
dediyim inqilabi qurultayda isə belə olmadı. Bütün gecə səsvermənin nəticələrini gizli
deyil səhnədə
apardılar ki, heç bir saxtakarlıq baş verməsin. Birinci katib və Mərkəzi Komitənin üzvləri birinci sırada oturub səsverməyə nəzarət
edirdilər. Baxmayaraq ki,
Mərkəzi Komitənin
namizədi var idi, rəssamlar məni seçdilər.
Mən seçilən zaman 1987-ci
ilin axırı idi. Bu hadisə
demokratiyanın ilk addımları
idi. Qurultayımız Moskva başda
olmaqla bütün
SSRİ ölkələrini çaşdırmışdı. O vaxt mən seçiləndə
dövlət rəssamları
demişdilər ki, Fərhad sədrlikdə bir il qalsa, adımızı dəyişərik. Onlar fikirləşirdilər ki,
uzun saçlı azad bir adam sədrlikdə necə qala bilər? Amma onlar bir şeyi nəzərdən
qaçırmışdılar ki, hər bir
insanın məsuliyyət
hissi var. Hər şey onun dərəcəsindən
asılıdır. Mən belə
seçildiyimə görə
fəxr edirəm.
Xalq Cəbhəsi.- 2013.- 9 fevral.- S.15.