Əhməd Cavadın bayatıları

Əhməd Cavad xalq yaradıcılığının müxtəlif janrlarından istifadə edərək öz könül dünyasının varlığını titrədən ehtizasını oxuculara çatdırmağa çalışmışdı. Xalq şeirinin ən dolğun, oynaq və yadda qalan janrlarından olan bayatılar şairin yaradıcılığında xüsusi önəm daşıyır. Şairin 1992-ci ildə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyi tərəfindən buraxılan 2 cilddə seçilmiş əsərlərinin birinci cildində 346 bayatı verilib. Kitabın tərtibçisi Əli Saləddinin fikrinə görə bu bayatılar Əhməd Cavadın orijinal yaradıcılığının məhsuludur. Bəzi tədqiqatçıların Ə.Cavadın bayatılarının bir hissəsini topladığı haqqında söylədiklərini də Əli Saləddin əsassız hesab edib. Bayatılar üzərində apardığımız araşdırmalar zamanı məlum oldu ki, bunlarda deyim tərzinin orijinallığı özünü göstərir.

Bu bayatılarda sonsuz bir sevgini ürəyində yaşadanların könül səsləri, duyğuları sezilir. Tarixlərə ibrət olaraq bu sevginin təravəti Əhməd Cavadın bayatılarında bundan sonra yüzillər boyu yaşayacaq. Əhməd Cavadın bayatılarının böyük bir qismi də Gəncə şəhəri ilə bağlı olaraq deyilib. Gəncəyə olan məhəbbəti şairin bütün varlığını süsləyib, Şükriyyə-Gəncə sevdası yaradıb, bu iki sevgilini şair heç zaman unuda bilməmişdi. Birinin eşqi ilə Kərəm kimi yanıb, digərini bir türk oğlu olaraq türk yurdu kimi sevib, soyunun, soyadının bu yerlərlə bağlı olduğundan qurur duymuşdu:

Eləmi, anmışam mən,

Səni Əsli sanmışam mən.

Qucağında Gəncənin,

Kərəm tək yanmışam mən!

Mən aşiqəm, Gəncədən,

Şəmkirimdən, Gəncədən.

Əslim, köküm türk oğlu,

Soy, soyadca Gəncədən!

Göründüyü kimi, Əhməd Cavad Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının ayna bulağından su içib, analarımızın, nənələrimizin, ata-babalarımızın miras qoyduğu söz incilərini qəlbinin süzgəcindən keçirdərək özü də ədəbiyyatımızı bəzəyən, mənəvi dünyamızı bir qədər də zənginləşdirən incilər yaradıb.

Zamanın səmum yelləri Əhməd Cavadın başının üzərindən əsib, irticaçı rejimin caynaqları onun fiziki dünyasını məhv etdisə də, mənəvi dünyasının bahar təravətli gözəllikləri bu gün də oxucuların qəlbinə bir fərəh gətirir. Azərbaycan gəncliyi Əhməd Cavad-Şükriyyə sevgisini Leyli-Məcnun, Fərhad və Şirin məhəbbəti kimi qəbul edir, ona güvənir, bu sadiq sevgililəri xatırlayır:

Şükriyyə taleyim, şükür Xudaya!

Gördüyüm doğrumu, yoxsa pək röya?!

Dolub ürəyimə bu dadlı xülya,

Şirin günlərimi sürmərəm sənsiz!

Həqiqətən də Əhməd Cavad Şükriyyəsiz, Şükriyyə Əhməd Cavadsız şad olmadı. Tale onları ayırsa da, qəlbimizdə olan inam deyir ki, onların ruhları bir yerdə birləşib. Bu nakam sevgi, sevgi hekayəti haqqında çox yazılıb, çox deyilib, hələ bundan sonra da yazılacaq.

Əhməd Cavad Şükriyyəsiz yaşaya bilmədiyi kimi, Azərbaycan ədəbiyyatı da Əhməd Cavadsız bir tərəfi boş qalardı. Əhməd Cavad Azərbaycan ədəbiyyatının bəşəriyyətə bəxş etdiyi özü, sözü bir olan, sağlam məfkurəli, əbədiyaşarlıq qazanan, "Göy-gölü" ilə qəlbimizə həmişə sərinlik gətirən, mavi göylər qədər dərin olan bir sənətkardır.

Nizami Muradoğlu

Xalq cəbhəsi.-2014.-2 iyul.-S.13.