«20 Yanvar faciəsi insanlığa qarşı yönəlmiş qatı cinayətdir»

Elmira Süleymanova: «Bu tarix həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə aparan xalqımızın həmrəyliyi günüdür»

Ərəstun Baxşəliyev: «20 yanvar xalqımızın tarixində bir qəhrəmanlıq səlnaməsidir»

Üzeyir Cəfərov: «1990-cı iıin məlum hadisələrində həm qəhrəmanlıq, həm də işğal faktoru daha çox olub»

Mərdan Seyidbəyli: «Bu xalqımızın qəhrəmanlığının təsdiq olunduğu gündür»

Hər il yanvarın 20-i ölkəmizdə ümumxalq hüzn günü kimi anılır. İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkil (Ombudsman) Elmira Süleymanova 20 Yanvar faciəsinin 24-cü ildönümü ilə bağlı ənənəvi bəyanat yayıb. Bəyanatda qeyd olunur ki, 24 il əvvəl törədilmiş 20 Yanvar faciəsi insanlığa qarşı yönəlmiş qatı cinayətdir. Xalqımızın yaddaşına Qara Yanvar gecəsi kimi həkk olunmuş bu tarix həm şəhidlərin anım günü, həm də Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə aparan xalqımızın birliyi, həmrəyliyi günüdür: «Bütün cinayət hadisələri kimi, bu qanlı aksiyanın da sifarişçiləri və icraçıları var. 1988-ci ildən başlayaraq Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində güclənən erməni separatizminə keçmiş sovet dövləti tərəfindən rəvac verilməsi, Azərbaycana qarşı qərəzli mövqe nəticəsində bu vilayətin idarə və təşkilatlarının tədricən respublikamızın tabeliyindən çıxarılması, azərbaycanlıların Ermənistandakı tarixi-etnik torpaqlarından deportasiya edilməsi xalqımızın səbrini tükəndirmişdi. Məhz xalqın etirazına cavab olaraq, sovet hökuməti Azərbaycanı cəzalandırmaq üçün bu qırğını törətdi». Elmira Süleymanovanın sözlərinə görə, 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə sovet ordusunun hərbi hissələri və zirehli texnikası heç bir xəbərdarlıq etmədən Bakı və Sumqayıt şəhərlərinə, habelə ölkəmizin bir çox şəhər və rayonlarına yeridilmişdi: «Hərbi gəmilərdən çıxarılan desant qrupları da şəhər üzərinə hücuma keçib, ağır hərbi texnika dinc əhalinin qurduğu barrikadaları asanlıqla dağıtmışdı. Stavropol, Rostov və Krasnodardan erməni əsilli zabit və əsgərlər hərbi əməliyyatlara cəlb edilmişdi. Nəticədə beynəlxalq hüquq normaları, keçmiş SSRİ-nin və Azərbaycan SSR-nin konstitusiyalarının müvafiq müddəaları kobudcasına pozulub, öz torpaqlarının, milli mənliyinin müdafiəsinə qalxmış çoxmillətli xalqımıza vəhşicəsinə divan tutulub. Keçmiş SSRİ rəhbərlərinin göstərişinə əsasən, Bakıya daxil olan silahlı qoşunlar milliyyətindən, yaşından və cinsindən asılı olmayaraq, 147 nəfər silahsız mülki şəxsi amansızcasına öldürüb, paytaxtda, şəhərətrafı qəsəbələrdə və rayonlarda 744 dinc, günahsız insan yaralanıb, yüzlərlə adam itkin düşüb, 841 nəfər qanunsuz həbs edilib. Ölçüyəgəlməz dağıntılar törədilib, yüzlərlə silahsız, sülhpərvər insan, o cümlədən yaşlılar, qadınlar, gənclər və uşaqlar xüsusi qəddarlıqla, qətlə yetirilmiş, şəhərin küçələri qana qərq olub». Ombudsmanın fikrincə, beynəlxalq hüquqa əsasən insanlıq əleyhinə cinayətin bütün əlamətlərini özündə əks etdirən bu hadisə insan hüquqlarının kobud və kütləvi şəkildə pozulması ilə törədilib: «Ümid edirik ki, dünya ictimaiyyəti, beynəlxalq qurumlar Azərbaycanın haqlı tələblərini dəstəkləyəcək, bu qanlı aksiya insanlıq əleyhinə cinayət kimi tezliklə beynəlxalq hüquqi qiymətini alacaq, cinayətkarlar cəzasız qalmayacaq».

Politoloq Ərəstun Baxşəliyev hesab edir ki, 20 yanvar xalqımızın qəhrəmanlıq səlnaməsidir: «O zaman insanlar ölümün üzərinə qorxmadan, çəkinmədən gediblər. Azadlıqlarını istəyiblər. Buna başqa bir ad vermək doğru deyil. Məhz bunun nəticəsidir ki, bu gün Azərbaycan müstəqildir. Qətliam törədilsə də, insanlar qorxmadan küçə və meydanlara çıxıblar, baş verənlərə öz etirazlarını bildiriblər, partiya biletlərini oda atıblar. Sözün əsl mənasında rejimə qarşı üsyan ediblər. İşğal faktı onsuz da var idi. 28 aprel 1920-ci ildən etibarən ölkəmizi işğal edən Sovet Rusiyası 20 Yanvar hadisəsi ilə sadəcə xalqımızı iradəsini qırmağa çalışırdı. Bu isə alınmadı… Qırx il qul kimi ömür sürməkdənsə bir gün azad yaşamağı şüar edən xalq, məhz həmin gün də bu fikirlərin boşdan deyilmədiyini bir daha isbat etdi».

Hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov diqqətə çatdırdı ki, 1990-cı iıin məlum hadisələrində həm qəhrəmanlıq, həm də işğal faktoru daha çox olub: «Qəhrəmanlıq faktoru ondan ibarət olub ki, əlində heç bir ciddi silahı-sursatı olmayan xalq əliyalın son dərəcə azğın, hərtərəfli silahlanmış qoşun qarşısına çıxmağı bacarıb. İşğal faktoru isə ondan ibarət oldu ki, keçmiş SSRİ rəhbərliyi ermənilərin fitvası ilə Bakını və ətraf rayon və şəhərlərə qeyri-qanuni qoşun hissələri yeritdi. Hadisələrdən kifayət qədər vaxt keçib. Lakin bu günə kimi bu faciənin səbəbkarları məsuliyyətə cəlb edilməyiblər. Məhz buna görə də hələ də bizə yuxarıdan aşağı baxan keçmış SSRİ respublikaları, başda Ermənistan olmaqla, Rusiya və digərləri qalmaqdadır. Çox təəssüflər olsun ki, ölkəmizdə 20 Yanvar hadisələri də yalnız bu faciə ərəfəsində yada düşür və bu haqda bəzi təbliğat işləri aparılır».

Jurnalist Cəmaləddin Həsənoğlu dedi ki, 20 Yanvara bir şəhid ailələrinin və 20 Yanvar əlillərinin baxışı var, bir də sırf hüquqi baxış: «O zaman hərəkatda bu və ya digər şəkildə iştirak edən, yaxud bu hərəkata rəğbət bəsləyən hər kəs üçün, ilk növbədə isə ölümü göz önünə alaraq rus tanklarının qarşısına çıxanlar üçün bu birmənalı şəkildə qəhrəmanlıq səhifəsidir: «Sovet imperiyasının dağılmasının fərqli ssenarilərinin modelləşdirildiyinə inanıram. Bu dağılma fərqli macrada gedə, biz daha uduşlu və ya daha uduşsuz qaydada Sovet İttifaqından çıxa bilərdik. Amma tariximizin məhz bu cür inkişafı birmənalı olaraq 20 Yanvar qəhrəmanlarının — həm həyatda olanların, həm də şəhid olanların xidmətidir. Mən 1990-cı ilin parlamnet seçkilərində Bakı küçələrini bəzəyən seçki platformalarının məzmununu xatırlayıram. Hətta o çağacan qatı kommunist kimi tanınan namizdələr, Sovet imperiyasının çılğın tərəfdarları belə platformalarında Azərbaycanın müstəqil olmasının zərurətindən, heç olmasa iqtisadi suverenlikdən dəm vururdular. Hamı anlamışdı ki, daha Azərbaycan o imperiyanın tərkibində qala bilməz, buna məcbur olsaq belə, imperiya o formatda davam edə bilməz. Hüquqi tərəfə gəlincə, bir müttəfiq respublikanın ali idarəedici orqanı ilə razılaşmadan paytaxta qoşun yeridilməsi, dinc əhalinin gülləbaran edilməsi, hətta təcili yardım həkimlərinin belə öldürülməsi qətliamdır. Bu, barədə Azərbaycan parlamentinin qəbul etdiyi hüquqi aktlarda belə qiymətləndilir, belə də qiymətləndirilməlidir».

Şair Vüqar Əhməd bildirdi ki, 20 Yanvar rus-sovet imperiyasının, erməni daşnaklarının Azərbaycan türklərinə qarşı qətliamıdır: «Eyni zamanda xalqımızın mücadiləsi, qəhrəmanlıq salnaməsidir».

«Bütöv Azərbaycan Ocaqları» konseyinin təşkilat məsulu Mərdan Seyidbəyli dedi ki, 20 Yanvar Azərbaycan xalqının rus imperiyasına qarşı İstiqlal savaşıdır: «Bu gün bizim qürur günümüz, xalqımızın qəhrəmanlığının təsdiq olunduğu gündür. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin».

Azərbaycan Gənclər Klubunun idarə heyətinin üzvü Vüqar Nuriyev bildirib ki, 1990-ci ildən başlayaraq milli şüur və təfəkkürümüzün möhkəmlənməsi istiqamətində ciddi tarixi addımlar atıldı: «Həmin dövrdə azadlıq və müstəqilliyimizin təminatına yönəlik ciddi, dinamik cəhdlər etdik. Bu yolda tarix və zaman xalqımızı çox çətin imtahanlarla sınağa çəkdi. Müasir Azərbaycan tarixinə ağrı-acılı, amma şanlı və şərəfli səhifələr yazıldı. Axıdılan qanımız, göz yaşlarımız, faciələrimiz bizi daha da möhkəmlətdi. Xalq-millət olaraq əzm-iradəmiz, özünə inamımız yüksəldi. Daha möhkəm, sıx birliyimiz yarandı. Milli tariximizin qanlı 20 Yanvar faciəsi xalqımızın həm də milli birlik, güc və özünütəsdiqinin ifadəsi idi. Həmin gün Azərbaycan övladlarının qanı, cismi bu torpağa qarışdı. Əliyalın-başıaçıq qardaş-bacılarımız süqut etməkdə olan sovet hərbi qüvvəsinin nişangahına çevrildi. Həmin gün ağır, əfsanəvi sovet texnikasının tırtılları altda əzildik. Bu gün qürur-şərəf yerimiz olan «Şəhidlər xiyabanı» vətənpərvərlik ruhumuzun layiqli nümunəsi və yadigarıdır. Azadlıq və müstəqillik dalğası olan Qanlı Yanvar — millətimizin qurur, şərəf səlnaməsidir. 20 Yanvar — sovet imperiyasının süqutuna faciəli əsas, amma millətimizin azadlığa çağırış səsi idi. Həmin tarixdə dünya və bəşəriyyət insanlığa sığmayan daha bir faciənin şahidi oldu. Həmin gün xalqımız azadlıq və müstəqilliyə doğru inamlı daha bir addım atdı. Sovet impariyası isə əksinə, öz sarsılmış sonluğuna daha bir addım yaxınlaşdı. 1991-ci ildə bu nəhəng imperiyanın dayaqları çökdü. Bununla da dünyanın kommunist-sosialist ideyalarının qranit təməli süqut edərək tənzəzzülə uğradı. Əvəzində azadlıq və müstəqilliyimizin nəhəng təməl daşları yarandı. Xalqımız son 20 ildə çətin, amma şərəfli yol keçdi. Bu dövrdə ağrılarımız təkrarlandı. Azərbaycan övladları azadlıq-müstəqillik yolunda çarpışdılar, torpaqlarımız uğrunda canlarını fəda etdilər. Ərazilərimizin bütövlüyü yolunda qanlı müharibə yaşadıq. Bu savaşda on minlərlə bacı-qardaşımızı itirdik. Erməni işğalçılarının qəfil, amansız və tükürpədici təcavüzünə məruz qaldıq. Xocalı soyqrımı bizi sarsıtdı. Ədalətli dünya dövlətləri ermənilərin soyqrım törətməsi faktını bəyan etdilər. Çətin də olsa, amma sonrakı illərdə qazandıqlarımız daha dəyərli oldu. Sülh və sabitlik, azadlıq və müstəqilliyimiz təmin edildi. Müasir qüdrətli və yeni Azərbaycan quruldu. 20 Yanvar şəhidlərimiz xalq və millət adına sonsuz sevgisiylə hər kəsə nümunə oldular. Onların adı xalqımızın vətənpərvərlik tarixinə əbədi həkk olundu. 20 Yanvar şəhidləri, Qarabağ savaşı qəhrəmanları Azərbaycan gənclərinə vətənpərvərlik ruhu aşıladı, bu yöndə dərin əsaslar yaratdılar. Bu, bizim yeni tariximizdir. Yeni Azərbaycan tarixi — vətənpərvərlik ruhumuzun təməlidir. Biz bu vətənpərvər təməl üzərində böyüdük, formalaşdıq. Bugün beləcə davam edir, sonsuz şərəfli tariximizlə öyünür, qürur duyuruq. Vətənpərvərlik ruhumuzu gələcək nəsillərə ötürməyə borcluyuq».

Əli

Xalq Cəbhəsi.- 2014.- 17 yanvar.- S.5.