20 Yanvar
tariximiz
İnsanlığa sığmayan bütün bu hadisələrdən bir neçə il
sonra Mixail Qorboçov Hobel sülh mükafatı qazandı
Hər il olduğu
kimi bu il
də yaşadığımız
qanlı tarixə-20 Yanvar
hadisəsinə nəzər
salıb, nəticə
çıxarmağa çalışacağıq.
1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən
gecə Azərbaycanın
paytaxtı Bakıda və Bakı ətrafında nələr
baş verdi? Qeyd edək ki, 1988-ci ildən etibarən dünyada, keçmiş Sovetlər İttifaqında,
eləcə də Azərbaycanda proseslər gözlənilməz məcrada
inkişaf edirdi.
Bu baxımdan xalqımız milli azadlığını, müstəqilliyini
və ərazi bütövlüyünü təmin
etmək üçün
ayağa qalxdı.
Ancaq qaniçən sovet ordusu hər dəfə olduğu kimi bu dəfə
də milli azadlığı, ölkəsinin
ərazi bütövlüyü
uğrunda mübarizəyə
qalxmış dinc əhaliyə qarşı
dünyada görünməmiş
vəhşiliklərə əl
atdı. Məhz kütləvi
torror nəticəsində
yüzlərlə günahsız
insan qətlə yetirildi və yaralandı. Bütün bunlar
isə onsuz da totalitar rejimin
süqutu ərəfəsində
onun cinayətkar əməllərini dünyaya
bir daha açıb göstərdi.
Qeyd edək ki, sovetlər
ordusunun xeyli hissəsinin, xüsusi təyinatlı bölmələrin
və daxili qoşunların Bakıya yeridilməsi insanlığa
yaraşmayan qəddarlıq
və misli görünməmiş vəhşiliklə
müşaiyət olunurdu.
Çexoslovakiyaya, Macarıstana,
Əfqanıstana qarşı
həyata keçirdiyi
hərbi müdaxiləni,
hətta o zamankı sovetlər ittifaqının
müttəfiq respublikalarına-Gürcüstana,
Azərbaycana da tətbiq etməkdən çəkinməyən kommunist
diktaturası süqutunu
bir qədər də tezləşdirdi. Həmin dövrdə isə Azərbaycan ikitərəfli
zərbə alırdı.
Erməni
kursantlar Bakıda
Azərbaycan xalqı bir tərəfdən Milli Azadlığı uğrunda
mübarizə aparır,
digər tərəfdən
də Ermənistanın
təcavüzkar əməllərinə
cavab verməli olurdu. Sovet rəhbərliyi
münaqişənin qarşısını
almaq üçün
nəinki tədbirlər
görmür, əksinə,
Azərbaycana yeridilən
ordu hissələrinin
tərkibinə Stavropol, Krasnodar və Rostovdan səfərbərliyə alınan
erməni əsgər
və zabitləri, sovet hərbi hissəsində xidmət edən erməniləri, hətta erməni kursantları da daxil etmişdi. Azərbaycanın torpaqlarına
göz dikən, xalqımızın hər
an qanını içməyə hazır
olan ermənilərin Bakıda hansı əməllər törətdikləri
heç vaxt yaddaşlardan silinməyəcək.
Zirehli texnikanı silahsız insanların üzərinə
yeridən sovet ordusunun əsgər və zabitləri, eləcədə ermənilər
uşaqlara, qocalara və qadınlara aman vermədən öldürür, sanki çoxdan gözlədikləri
qisası alırdılar.
Tanklar, zirehli transpartyorlar Bakı küçələrində
qarşılarına çıxan
hər şeyi əzir, hərbçilər
gözlərinə görünün
bütün hər yanı amansızcasına
atəşə tuturdular.
İnsanlar nəinki küçələrdə,
hətta avtobusda gedərkən, öz mənzillərində oturduqları
yerdə güllələrə
tuş gəlirdilər.
Yaralıları aparmağa gələn
təcili yardım maşınlarını və
tibb işçilərini
də atəşə
tuturdular.
Psixoloji
hazırlıq
Bəzi məlumatlara görə, Bakıya yeridilən qoşun kontingentinin sayı 60 min nəfərə
yaxın olub. Onlara «döyüş
tapşırığını» yerinə yetirmək üçün psixoliji hazırlıq keçiblər.
Və bu zaman bildiriblər
ki, sizi Bakıya rusları müdafiə etmək məqsədilə gətiriblər.
Onların uydurmalarına
görə, yerli əhali rusları vəhşicəsinə məhv
edir, «ekstremistlər» Salyan kazarmalarının ətrafındakı evlərin
damlarında snayperlər
yerləşdiriblər, təkcə
bu ərazidə 110 atəş nöqtəsi var və binalar,
mənzillər Azərbaycan
Xalq Cəbhəsinin yaraqlıları ilə doludur. Guya ki, onlar Bakıya yeridilən ordunu güclü avtomat və pulemyot atəşinə tutacaqlar. Sovet imperiyasının rəhbərliyi, başda Mixail Qarboçov olmaqla Bakıda «rus və erməni
kartından» çox məharətlə istifadə
elədi. Yenə də
onların uydurmalarına
görə, guya rus və erməniləri,
hərbi qulluqçularının
ailələrini qorumaq,
«millətçi ekstremistlər»
tərəfindən hakimiyyətin
zorakılıqla ələ
keçirilməsinin qarşısını
almaq üçün
Bakıya qoşun göndərilib. Qeyd edək
ki, bütün bu yalanların əsası yox idi. Çünki Bakıda hər
hanısı təhlükə
olsaydı belə, 60
min nəfərə yaxın
əlavə ordunun göndərilməsinə ehtiyac
duyulmurdu. Çünki
həmin vaxt burada daxili qoşunların
11,5 min əsgəri, Müdafiə
Hazirliyinə tabe olan Bakı qornizonunun çoxsaylı
hərbi hissələri,
hava hücumundan müdafiə qüvvələri
vardı.
Fövqəladə vəziyyətdən kimsənin xəbəri yox idi
Xatırladaq ki, 4-cü ordunun komandanlığı da Bakıda yerləşirdi. Ancaq bütün bu faktlara baxmayaraq, 1990-cı
il yanvarın 19-da Mixail Qorboçov SSRİ Konstitusiyasının 119-cu, Azərbaycan
SSR Konstitusiyasının 71-ci maddələrini kobud şəkildə pozaraq, yanvarın 20-dən Bakıda
fövqəladə vəziyyət
elan edilməsi haqqında fərman imzaladı. SSRİ DTK-nın
«Alfa» qrupu yanvarın
19-da saat 19:27-də Azərbaycan
televiziyasının enerji
blokunu partlatdı, ölkə ərazisində
televiziya verilişləri
dayandırıldı. Həmin gecə
isə qoşun fövqəladə vəziyyət
elan edilməsindən
xəbərsiz olan şəhərə daxil oldu və əhaliyə
divan tutmağa başladı.
Qorboçovun fərmanı qüvvəyə
minənədək artıq
9 nəfər öldürülmüşdü.
Bakıda fövqəladə
vəziyyətin elan olunması haqqında məlumat isə əhaliyə yanvarın
20-də saat 7:00-da respublika
radiosu ilə çatdırıldı. Həmin vaxt
öldürülənlərin sayı 100 nəfərə
çatmışdı. Ancaq bir neçə gün ərzində öldürülənlərin sayının
137 nəfər, yaralananların
sayının 800-dən çox
olduğu bildirildi.
Öldürülənlərin əksəriyyəti
dənizə tökülüb
Qeyd edək
ki, o vaxtlar göstərilən rəsmi
rəqəmlərin həqiqətə
uyğun olmadığı
da vurğulanırdı. Çünki deyilənə görə,
qaniçən ordunun
əsgər və zabitləri qətlə yetirdikləri insanların
bir hissəsini də dənizə tökmüşdülər. Şahidlərin söylədiklərinə görə, sonradan dənizin ləpəsi ölənlərin cəsədini
vuraraq sahilə çıxarmışdı. Ancaq həmin cəsədlərin
gətirilərək Şəhidlər
Xiyabanında dəfn olunmasına icazə verilməmişdi. Sovet rejimi
ölənlərin sayının
çox olmasından əndişələndiyi üçün
bütün iyrəncliklərə
əl atırdı.
Hətta
məlumatlara görə,
öldürülən insanları
quyular qazaraq oraya atır və üstünü bulduzerlə torpaqlayırdılar.
Həinki 19-dan 20-nə keçən gecə, eyni zamanda ondan sonrakı
günlərdə də
sovet ordusunun əsgərləri Bakıdı
və Bakı ətrafında istədikləri
özbaşınalıqlara yol verir, insanları
qorxu altında saxlayır, onlara tabe olmayanları qətlə yetirirdilər.
Məsələn, Sumqayıtın layihə instutlarının
birində çalışan
üç nəfər
alim 20 yanvar faciəsindən bir neçə gün sonra işlə bağlı Bakıya gələrkən, Ceyranbatan
gölünün yaxınlığında
sovet tankı ilə üz-üzə gəlirlər. Sovet əsgərinin
əmrinə tabe olmayan ziyalılar sonda faciə ilə qarşılaşırlar.
Belə ki, ziyalıların əyləşdikləri maşın
tankın tırtılları
altında qalaraq əzilir, onlar həlak olurlar. Halbuki həmin ziyalılar vəzifə borclarını
yerinə yetirmək üçün Bakıya
tələsirdilər.
Qorbaçov mükafatlandırıldı
İnsanlığa sığmayan bütün bu hadisələrdən bir neçə il sonra Mixail Qorboçov Hobel sülh mükafatı qazandı. Sual olunur, hansı yaxşı əməllərinə görə, ona mükafat verilməliydi? Bəlkə Qorbaçov Azərbaycanda, Gürcüstanda, eləcə də digər ölkələrdə günahsız insanların ölümünə fərman imzaladığı üçün mükafatladırılmışdı? Halbuki əli yüzlərlə günahsız insanın qanına batmış Mixail Qorbaçov layiqli cəzasını almalıydı. Məhkəmə qarşısında cavab verməliydi. Xatırladaq ki, İrakın keçmiş prezidenti Səddam Hüseyn həm də günahsız insanların ölümündə günahlandırılaraq 2006-cı ilin dekabrın 30-da asıldı. Törətdiyi günahlara görə ondan heç də geri qalmayan Mixail Qorbaçovu da bu aqibət gözləməlidir. Təkcə Mixail Qorbaçov deyil, bu işlərdə əli olanların hamısı eyni aqibətlə üzləşməlidir. Bax onda dünyada ədalətin bərqərar olduğuna Azərbaycan xalqı inana bilər. Bunun üçün özümüz də əməli fəaliyyətə başlamalıyıq. Milli Məclisdə yenidən müzakirələr keçirib, Avropa Məhkəməsinə müraciət etməliyik. Sovet İmperiyasının başında duranların cəzalandırılması tələbini qoymalıyıq. Hə qədər ki, bu tələbləri qoya bilməyəcəyik, başımıza gətirilən müsibətlərə görə günahkarların cəzalandırılmasına nail olmayacağıq, Mixail Qorboçov kimilərin Hobel sülh mükafatı qazanmasına seyirçi münasibət bəsləyəcəyik, onda istənilən vaxt belə hadisələrlə üzləşə bilərik. Yəni müdafiə mövqeyindən çıxmağın, hücum möqeyinə keçməyin zamanı çoxdan gəlib.
Arzu Şirinova
Xalq Cəbhəsi.- 2014.- 17 yanvar.- S.8.