Tolerantlığın əsas
məkanı – Azərbaycan
“Azərbaycan dünyada nümunəvi tolerantlıq
örnəyi, sivilizasiyalar və mədəniyyətlərarası
dialoq məkanı, zəngin multikultural ənənələrə
malik ölkə kimi tanınır”.
İlham
Əliyev
Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti
Azərbaycanda dini etiqad azadlığı ilə bərabər
insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi,
azad sözün, müstəqil mətbuatın, demokratik dəyərlərin
inkişafına xüsusi diqqət yetirilir.
Prezident
İlham Əliyevin son 11 ildə həyata keçirdiyi siyasi
strategiyanın prioritetindən biri də milli-mənəvi dəyərlərimizin
qorunması və daha da inkişaf etdirilməsi, insan hüquq
və azadlıqlarının müdafiəsi, dini etiqad
azadlığının təmin olunması, ölkəmizdə
fəaliyyət göstərən dini qurumların nümayəndələri
üçün bərabərhüquqlu şəraitin
yaradılması və multikulturalizmin inkişafıdır. Müsəlman, xristian və yəhudi əhalisinin
nümayəndələri arasındakı tolerant və dostluq
münasibətləri Azərbaycan xalqının humanist mədəniyyəti
üçün hər zaman xarakterik olub. Təsadüfi
deyildir ki, bu gün Azərbaycan multikulturalizmin,
tolerantlığın əsas məkanlarından biri kimi
tanınır. Həyata keçirilən
uğurlu daxili və xarici siyasət nəticəsində
multikulturalizm Azərbaycanın dövlət siyasəti və
həyat tərzinə çevrilib. Bu
cür yanaşma həm multikulturalizmin ən yaxşı
modeli olan ölkəmizin inkişafının tarixi
reallıqları ilə, həm də müasir dünya
sivilizasiyası məkanı və zamanı daxilində Azərbaycanın
davamlı inkişaf tələbatı ilə elmi cəhətdən
əsaslandırılıb.
Qeyd edək ki, Azərbaycandakı tolerant mühit, sosial
sabitlik beynəlxalq ictimaiyyətin də maraq dairəsindədir. Ölkəmizdəki
stabil çoxmədəniyyətlilik və
çoxkonfessiyalılıq mühiti, dövlət-din
münasibətlərinin qurulması bir çox xarici ekspertlər,
dövlət rəsmiləri tərəfindən nümunəvi
model kimi qiymətləndirilir. Təsadüfi
deyil ki, Azərbaycan beynəlxalq miqyasda dinlərarası dialoq
mərkəzinə çevrilməkdədir. Bunun təsdiqi
olaraq, son illərdə Dünya Dini Liderləri Sammitinin, MDB
Dinlərarası Şurasının, MDB Müsəlmanları
Məşvərət Şurasının, Qafqaz Xalqları Ali
Dini Şurasının toplantılarının Bakıda
keçirilməsini qeyd etmək olar.
Ölkəmizdəki sabitliyin, dini
dözümlülüyün, burada yaşayan millətlər
arasında qarşılıqlı münasibətlərin
yüksək səviyyəsi Azərbaycana gələn bütün
qonaqları valeh edib. Şübhəsiz ki,
dözümlülük ruhunun qorunub saxlanılmasında
müsəlman ruhanilərinin də müəyyən xidmətləri
var. Müasir Azərbaycan dövlət-din münasibətləri
modeli çərçivəsində bütün dini
konfessiyalar qanun qarşısında bərabərdir və eyni
statusa malikdir.
Ölkə vətəndaşlarının əksəriyyətini
təşkil edən müsəlmanların
hüquqlarının təmin olunması ilə yanaşı
dövlət respublikada yayılmış digər dinlərə
də qayğı göstərir. Belə ki, 1920-ci ildə
bağlanmış Jen Mironosets baş kilsəsinin binası
1991-ci ildə Rus Pravoslav Kilsəsinə verilmişdir. Azərbaycanda
səfərdə olan Moskvanın və bütün
Rusiyanın Patriarxı II Aleksiy 27 may 2001-ci il
tarixdə bu məbədi müqəddəs elan etmiş və
ona baş kafedral kilsə statusu verib. Qeyd edək ki, Allah evi
Moskvada yaşayan azərbaycanlı iş adamı, dini mənsubiyyətinə
görə müsəlman olan Aydın Qurbanov tərəfindən
bərpa edilib. Bundan başqa, 1999-2001-ci illərdə
paytaxtda digər pravoslav məbədi-Müqəddəs Məryamın
Miladı baş kilsəsi bərpa olunub.
Polşalı keşiş Yerji Pilyusun səyləri nəticəsində
qeydiyyatdan keçən respublikanın katolik icması da
qayğıdan kənarda qalmayıb. İlk iclaslar
dindarların mənzillərində keçirilirdi, 2000-ci ildə
isə bu məqsədlər üçün bina
alınıb və o kiçik kilsəyə çevrilib.
Katolik icmasında Vatikanın təyin etdiyi iki
keşiş xidmət göstərir, ibadətlər bazar və
dini bayram günləri yerinə yetirilir.
Respublikada qədim ənənələrə malik olan yəhudi
icmasının mədəni irsi də Azərbaycan hökumətinin
qayğısı ilə əhatə olunur. Təkcə onu qeyd etmək
kifayətdir ki, Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq
fakultəsində ibrani bölməsi açılıb, Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının Etnoqrafiya İnstitutu isə
Rusiyanın yəhudi mədəniyyətinin qorunması və
inkişafı fondu ilə birgə "Yəhudilər Azərbaycanda"
kitabının hazırlanmasına başlanıb. 1990-cı ildən respublikada "Azərbaycan-İsrail"
dostluq cəmiyyəti, habelə "Soxnut" cəmiyyəti
fəaliyyət göstərir.
Azərbaycanda
islam şiə-imami, sünni-hənəfi
və şafii məzhəbləri ilə də təmsil
olunub. Azərbaycan yeganə müsəlman ölkəsidir ki , burada islam məzhəblərarası ziddiyyətləri
nəzərəçarpacaq halda olmayıb. Azərbaycanda
şiə, sünni etiqadlı müsəlmanlar xoş , mehriban, qardaşlıq şəraitində
yaşayırlar. Xüsusilə, Məhərrəmlik
ayında Azərbaycanda sünnilər şiələrlə bərabər
məclislər quraraq, öz məzhəb tolerantlıqlarını
göstərirlər. İslam Peyğəmbərinin
doğum günündə məzhəblərarası
mühitin sağlam olması daha çox diqqəti cəlb
edir.
Heç vaxt Azərbaycanda mövcud olmayan Beynəlxalq
Krişna Şüuru cəmiyyəti artıq 10 ildən
çoxdur ki, fəaliyyət göstərir. Azərbaycan bəlkə də
dünyanın yeganə ölkəsidir ki, burada yəhudi və
islam inanclı insanlar bir-biri ilə
doğma, mehriban şəkildə yaşayırlar. Azərbaycan
insanı başqa irqdən , dindən
olanlara qarşı açıqdır. İrqi,
dini diskriminasiya bu xalqın psixolologiyasına yaddır.
Dövlət qeydiyyatında 5 erməni-qriqorian icması
var. 2010-cu ildə Bakıda səfərdə olan bütün
ermənilərin katolikosu II Qaregin və onu müşayiət
edənlərin erməni kilsəsinə baş çəkmələri
bir daha Azərbaycanda işğalçı millətə xas
olan abidələrə belə toxunulmadığın göstəricisidir. Hazırda Azərbaycanda
pravoslavlıq rus və gürcü pravoslav kilsələri ilə
təmsil olunub. Ölkədə,
xüsusilə, Bakıda müsəlmanların və digər
dindən olan şəxslərin bir qismi İsa Peyğəmbərin
doğum günündə kilsəni hörmət məqsədi
ilə ziyarət edirlər. Bu onu göstərir
ki, Azərbaycanda insanlıq amili, qardaşlıq amili hər
şeyin fövqündədir. Azərbaycanda
xristianlara qarşı heç bir diskriminasiya yoxdur. Əksinə münasibətlər olduqca
yaxşı, xoşagələndir. Bunun səbəblərindən
biri də SSRİ dövründə kosmopolit ideologiyanın təsirləri
ilə bağlıdır. Belə ki,
ümumi sovet vətəndaşı olaraq adlandırılan
respublikaların əhalisi dini və irqi diskriminasiyaya yol verməməyə
çalıışırdılar. Sovet
dövründə sosialist respublikaların əhalisi digər
respublikanın əhalisindən olan şəxslərlə ailə
münasibəti qururdular. Belə ki, hələ
Azərbaycan SSR-də əhalisi müsəlman olan vətəndaşlarımızın
digər respublikalardan, əsasən, xristian qızlarla nigaha
girdiklərinə dair çoxsaylı faktlar vardır. Bu da öz növbəsində Azərbaycanda
xristianlara qarşı münasibətin yumşaq olmasına təsir
edən amillərdən biri olmuşdur.
Azərbaycanda müxtəlif dinlərin nümayəndələri
üçün yaradılmış bərabər hüquq və
sərbəst fəaliyyət dünya birliyi və ölkəmizdə
fəaliyyət göstərən müxtəlif dini konfessiya
rəsmilərinin də diqqətindən yayınmayıb.
ABŞ
Konqresinin “Rol Call” qəzeti bu məsələ barəsində
araşdırma apararkən Azərbaycanda bütün dinlərin
nümayəndələrinin heç bir maneə olmadan fəaliyyət
göstərməsini yüksək dəyərləndirərək
yazır: “Azərbaycan öz dini rəngarəngliyi ilə fəxr
edir. Azərbaycan dünyanın ən qədim
xristian dövlətlərindən birinin yerləşdiyi məkan
olub və xristian icması əsrlər boyunca Azərbaycan
tarixinin formalaşmasında iştirak edib. Hətta, əsrlər boyunca ətraf regionlarda
yaşayan yəhudilər təqiblərlə
qarşılaşanda, Azərbaycanı özləri
üçün təhlükəsiz məkan kimi
görüblər. Məzhəblərarası
nifrət Yaxın Şərqi təhdid edərkən, Azərbaycanda
bütün dini konfessiyalar qarşılıqlı hörmət
və ehtiram içərisində yaşamaqda davam edirlər”.
Avropa Yəhudilər
Parlamentinin (AYP) sədr müavini Tomer Orni: "Azərbaycana səfər
edib film çəkərkən burada hər iki xalq arasında
qarşılıqlı hörmət olduğunu gördüm.
Azərbaycanda yaşayan bütün dinlərin
nümayəndələri bir-birilərinin bayramlarını
qeyd edirlər. Azərbaycanda icmalararası
münasibətlər çox yüksək səviyyədədir.
Gəldiyim qənaət isə budur ki, Azərbaycandan
çox şeyləri öyrənmək olar".
Vatikan
Dövlətinin mədəniyyət üzrə pontifik
şurasının prezidenti, kardinal Canfranko Ravazi:
"Doğrudan bir daha əmin oldum ki, Azərbaycan tolerant bir
ölkədir. Ölkənizin ən ucqar bölgəsində
xristianlığa aid belə bir tarixi abidənin qorunub
saxlanması tarixə verdiyiniz əvəzsiz qiymətdir və
buna görə sizlərə minnətdaram".
Böyük
Britaniya Parlamentinin üzvü, Hərrou İst əyalətindən
seçilmiş millət vəkili, Yerli Özünüidarə
və Biznes Komitəsinin üzvü Bob Bləkman: "Öz
milli və dini tolerantlığı ilə ad
çıxarmayan Cənubi Qafqaz ölkələri arasında
Azərbaycan tamam fərqli mövqeyə malikdir. Çünki bu ölkə bütün dini
etiqadları və etnik azlıqları təşviq edir.
Suriya, Yaxın Şərq və Şimali
Afrikada radikal İslamın baş qaldırdığı,
Misirdə isə xristianların təzyiq altında olduğu
bir zamanda yaşayırıq. Xristian
ölkəsi olan Ermənistanın Azərbaycan
torpaqlarının 20 faizini işğal etməsinə
baxmayaraq, Azərbaycandakı xristian və yəhudi
icmalarının inkişafı üçün hər
cür şərait yaradılıb".
Ölkəmizdəki
mövcud tolerantlığı qiymətləndirən Moskva və
bütün Rusiyanın patriarxı II Aleksi hələ 2001-ci
ildə Bakıda Heydər Əliyevə müqəddəs
Moskva Knyazı Daniel ordenini təqdim edərkən demişdi:
"Ölkənizdəki tolerantlıq və dini
dözümlülük başqa dövlətlər
üçün nümunədir". Burada qeyd olunası vacib
məqamlardan biri də Azərbaycanın mədəni irsini
Vatikanda nümayiş etdirən ilk islam
ölkəsi olmasıdır. Azərbaycandakı nümunəvi
dini tolerantlığa heyranlığını gizlətməyən
İSESKO-nun baş direktoru Əbdüləziz bin Osman isə
Bakının İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı elan
olunması ilə əlaqədar deyib: "İSESKO
bütün dünyaya çatdırmalıdır ki, siz necə
də qədim və zəngin mədəniyyətə
sahibsiniz. Ölkənizlə əməkdaşlıq
sahəsində imzalanan sənədlərin həyata
keçirilməsi üçün biz öz tərəfimizdən
hər tələbi yerinə yetirəcəyik və bu əməkdaşlıq
digər üzv dövlətlər üçün nümunə
olacaqdır".
Belə faktlar istənilən qədərdir. Bütün
bunlar bir daha təsdiqləyir ki, ölkədə din-dövlət
münasibətləri qanunlara, ən əsası, ölkə
Konstitusiyasına əsaslanır. Bu isə
ölkədə dini konfessiyalar arasında heç bir ziddiyyət
və qarşıdurmanın meydana çıxmasına imkan
vermir.
Bir
sözlə, tarixi reallıq və ənənələri nəzərə
almaqla, Ümummilli lider Heydər Əliyevin müəyyən
etdiyi inkişaf strategiyasını sürətlə dəyişən
dünyanın geosiyasi reallıqlarına adekvat olaraq davam etdirən
Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasını,
tarixinin mürəkkəb sınaq dövrünü
yaşayan müsəlman dünyasının bir sabitlik
adasına çevirə bilib. Azərbaycan
multikulturalizm və dini tolerantlığın unikal məkanına
çevrilib. Dünya meridianlarında
ölkəmiz sivilizasiyalararası toqquşma deyil, əksinə
onların harmoniyada və əməkdaşlıqda
olduqları bir coğrafi məkan kimi tanınmaqdadır.
Azərbaycan xalqı tarixdə dəfələrlə milli ayrıseçkilik ucbatından haqsızlığa məruz qalsa da, özünün ali milli keyfiyyətlərinin tərkib hissəsi olan tolerantlıq, dözümlülük, multikultralizm kimi yüksək dəyərlərinidaim yaşatmış, bu xüsusiyyətlərini itirməmişdir. Məhz bunun nəticəsidir ki, müxtəlif ölkələrin nüfuzlu ictimai, siyasi, elm xadimləri, müxtəlif dinlərin rəhbərləri və təmsilçiləri, əldə etdiyimiz böyük nailiyyətləri, din-dövlət münasibətlərində qazanılmış dəyərləri və bu sahədəki zəngin təcrübəni öyrənmək, yaymaq, qlobal problemlərin həlli yollarında bizimlə birgə əməkdaşlıq nümayiş etdirmək üçün Bakıda keçirilən beynəlxalq miqyaslı mötəbər tədbirlərdə yaxından iştirak edirlər. Bu, bizim üçün böyük şərəfdir.
Cavid
ŞAHVERDİYEV
Yazı Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi
İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət
Dəstəyi Fondunun keçirdiyi müsabiqəyə təqdim
edilir
Xalq Cəbhəsi.-
2015.- 27 fevral.- S.11.